Тайбэй

Тайбэй (хит. улам. 臺北, хил. 台北, пиньинь: Táiběi, урда минь Tâi-pak-chhī) — Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Уласай ниислэл (БН Хитад уласай засагай «коммунис буһалгаанай саг зуурын Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Уласай засагай газарай байрлалга» гэнэ). Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Арад Уласай үзэл һанааниие дахабал, Тайвань можын засаг захиргаанай түб юм.

Тайбэй хото ᠲᠠᠢᠪᠡᠢ ᠬᠣᠲᠠ
—  хото  —
хитадаар 臺北
Үглөөнэй Тайбэй Үглөөнэй Тайбэй
Һүлдэ туг Һүлдэ тэмдэг
Тайваньтахи Тайбэй Тайваньтахи Тайбэй
Улас орон	Тайвань
Газар нютаг	271,8 км²
Хүн зон	2 704 810 хүн (2015)
Нягтарал	9 951 хүн/км²
Сахим газар	english.taipei.gov.tw (англи)

2003 ондо Тайбэйдэ эгээн үндэр тэнгэри тулаһан барилгануудай нэгэ болохо Тайбэй 101 баригдаһан байна. Тайбэй хадаа — Тайваниин болбосоролой шухала түб, дээдэ һургуулинуудай дунда эгээн алдартай болбол Тайваниин үндэһэтэнэй ехэ һургуули.

Түүхэ

Эйзенхауэрэй Тайбэйдэ ерэхэдэ Чан Кайшитэй уулзалга (1960 он)

XVIII зуун жэлэй болотор мүнөөгэй Тайбэйн газар нютагта кетагалан яһатад ажаһууба^[1]. Хитадууд (диилэнхидээ Фуцзянь можынхид) 1709 онһоо һуурижажа эхилбэ^[2]. XIX зуунай эсэсээр Тайбэй хойто Тайваньтахи эгээн томо хүн зоной түб болобо; сайн худалдаанай ашаар Тайвань хоолойн эрьедэхи Тамсуй порт шухала болобо. 1875 ондо аралай хойто хэһэг Тайвань аймагһаа амяаржа, шэнэ Тайбэй аймаг болоо . 1886 ондо Тайвань Хитадай можо болоходо, Тайбэй тус можын ниислэл болобо. Манжын Цин гүрэнэй үеһөө гансал хойто хаалга үлэнхэй. Баруун хаалга ба хотын хэрэм Японой засагай усадхажа, урда ба зүүн хаалгань — Гоминьданай үедэ хубилагдаба.

1895 оной Симоносекиин хэлсээнэй ёһоор Тайвань Японой эзэмдэбэ. Японоор Тайхоку гэжэ нэрэтэйгээр, Японой колониин засаг захиргаанай түб болобо. Японой захиралтын сагта тус хото засаг захиргаанай түбэй олон тэмдэгтэй болоо, энэ дунда ниигэмэй барилганууд бии болоо. 1945 ондо Японой илагдаһанай дараа Гоминьдан засаг захиралтые абаа.

1949 оной 12 һарын 7-да Чан Кайшиин ударидаһан Гоминьдангай засагай газар эрхэтэнэй дайнай үргэсэдэ Тайбэй саг зуурын ниислэл тунхагдаба^[3].

Хүн зон

Хүн зон[4]
1981	1991	2001	2011	2015
2 270 983	↗ 2 717 992	↘ 2 633 802	↗ 2 650 968	↗ 2 704 810

Хотын хүн зон 2 700 000 ажаһуугшад боложо, бөөгнэрэлэй (Тайбэй-Цзилун) хүн зониинь — 6 776 264 хүн. 2008 оной байдалаар түрэлтын түбшэн 7,88 ‰ байгаад, наһа баралтын түбшэн — 5,94 ‰ байгаа^[5]. Томо асуудалнуудай эгээн шухала хадаа хүн зоной наһажалта байгаад, 2009 оной байдалаар 10 % шахуу 65 дээшэ наһатайшуул байгаа^[6]. Хотынхидой 43,48 % дээдэ болбосоролтой байгаад, 99,18 % бэшэг мэдэсэтэй. Тайваниин ондоо хотонууд шэнги хүн зон дунда хокло, хакка, хитад (хань) ба Тайваниин угуул яһатад бии.

Эдэй засаг

Шилинь һүниин дэлгүүр

Тайваниин ниислэл хотоор тус хото түргэн хүгжэлэй ба эдэй засагай гайхамшагай түб болоо. 2007 оной байдалаар Тайбэйн нэрын ДНБ 160 тэрбум доллар оршом болоод, бүхы бөөгнэрэлэй ДНБ — оройлсойгоор 260 тэрбум доллар. Нэгэ хүндэ ДНБ хадаа 48 400$ болоод, Азида 65 453$ ДНБ-тэй Токио һүүлдэ хоердохи^[7].

Тайбэй — шухала тээбэриин түб. Шухала һалбаринууд хадаа электроникын ба тэрэнэй хэһэгүүдэй, тоног түхеэрэмжын, нэхэмэлэй ба хубсаһанай, хоолой бүтэгдэхүүнэй бүтээлгэ. Эдэй засагта наймаан, тээбэри болон банкын хэлтэс шухалажална. Туризмынь томо бэшэшье һаа, баһа шухала һалбаринуудай нэгэ.

Түүхэ

2003 ондо Тайбэйдэ эгээн үндэр тэнгэри тулаһан барилгануудай нэгэ болохо Тайбэй 101 баригдаһан байна. Тайбэй хадаа — Тайваниин болбосоролой шухала түб, дээдэ һургуулинуудай дунда эгээн алдартай болбол Тайваниин үндэһэтэнэй ехэ һургуули.

1895 оной Симоносекиин хэлсээнэй ёһоор Тайвань Японой эзэмдэбэ. Японоор Тайхоку гэжэ нэрэтэйгээр, Японой колониин засаг захиргаанай түб болобо. Японой захиралтын сагта тус хото засаг захиргаанай түбэй олон тэмдэгтэй болоо, энэ дунда ниигэмэй барилганууд бии болоо. 1945 ондо Японой илагдаһанай дараа Гоминьдан засаг захиралтые абаа.

1949 оной 12 һарын 7-да Чан Кайшиин ударидаһан Гоминьдангай засагай газар эрхэтэнэй дайнай үргэсэдэ Тайбэй саг зуурын ниислэл тунхагдаба^[3].

Засаг захиргаанай дүүргэнүүд

Тайбэй 12 дүүргэнүүдтэ хубаагдана. Хамагай томо хүн зонтойнь: Даань, Суншань ба Датун^[8].

	Дүүргэ			Хүн зон	Нютаг дэбисхэр	Щууданай индекс
	Буряад	Хитад	Пиньинь	2009 ондо хүн	км²
	■ Чжунчжэн	中正區	Zhōngzhèng	159 464	7,6071	100
	■ Датун	大同區	Dàtóng	124 466	5,6815	103
	■ Чжуншань	中山區	Zhōngshān	218 551	13,6821	104
	■ Суншань	松山區	Sōngshān	209 903	9,2878	105
	■ Даань	大安區	Dà'ān	313 371	11,3614	106
	■ Ваньхуа	萬華區	Wànhuá	190 050	8,8522	108
	■ Синьи	信義區	Xìnyì	227 232	11,2077	110
	■ Шилинь	士林區	Shìlín	285 459	62,3682	111
	■ Бэйтоу	北投區	Běitóu	249 319	56,8216	112
	■ Нэйху	內湖區	Nèihú	267 120	31,5787	114
	■ Наньган	南港區	Nángǎng	113 462	21,8424	115
	■ Вэньшань	文山區	Wénshān	261 523	31,5090	116

Зурагай сомог

• 
  Тайбэй
• 
  Чан Кайшиин дурасхалта бунханда оролго
• 
  Тайбэйн Гранд-отель
• 
  Тайбэйн Гранд-отель
• 
  Симэньдин хороо һүниндөө