Хубилай хаан

Хубилай хаан (ᠬᠤᠪᠢᠯᠠᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ, 1215 оной 9 сарын 23 - 1294 оной 2 сарын 18) хадаа 1260-1294 ондо Монголой эзэнтэ гүрэнэй табадугаар ехэ хаан байһан болон Дурна Азидахи Юань гүрэниие үндэһэлэгшэ юм. Хубилай хаан Чингис хаанай одхон хүбүүн Тулуй, Хэрэйдэй Сорхагтани Бэхи хоерой хүбүүн байгаа. Эгээн томо аха Мүнхэ хааниие наһа бараһанай һүүлдэ 1260 ондо Ехэ Монгол Уласай хаан ширээниие эзэлхээр Харахорумда ерэжэ, өөрын дүү Аригбүхэтэй тэмсэлдэһэн. 1264 ондо Аригбүхые ялаһан болоод тэрэнэй энэ илалтань эзэнтэ гүрэнэй нэгэдэлые үгы болгоһон гэжэ болоно. Гэһэн хэдышье Хубилай хаан Юань уласые бии болгожо, Алтан ордоной улас, Ил Хан улас, Сагадайн уласые захиргаандаа оруулһан юм. Тэрэнэй энэ ноёрхолдо Номгон далайһаа Дунай мүрэн хүрэтэр, Хойто мүльһэн далайһаа Энэдхэгэй далай хүрэтэрхи дэлхэйн хуурай газарай табанай нэгэ хуби багтажа байба. 1271 ондо Хубилай хаан Юань уласые байгуулһан болоод тухайн үедэ тэрэнэй захиргаанда Монгол, Түбэд, Дурна Түркестан, Хойто Хитад, Урда Хитадай ехэнхи хэһэг болон зарим нэгэн эзэлэгдэһэн газар нютаг оршожо байба. 1279 ондо урда Сүн уласые амжалтатай усадхаһанаар Хубилай бүхы Хитадые эзэлэн һууһан түрүүшын Хитад бэшэ угсаанай хаан болобо. Тэрэ 1260 онһоо хойшо шэнэ байлдан дахуулалые бии болгоһон Монгол хаан байгаа. Монголой эзэнтэ гүрэнээр аялһан Марко Поло Хитадта зошолһон болоод тэрэнэй аялгын уламһаа Хубилай хаан Европодо домог болоһон юм.

1. Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199'></a>
2. Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168'></a>
3. Энциклопедия Брокгауз

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>

Хубилай хаан ᠬᠤᠪᠢᠯᠠᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ
Ехэ Монгол Уласай Юань гүрэнэй ехэ хаан
Хааншалал	1260 оной 5 һарын 5 – 1271 оной 12 һарын 17 (Ехэ Монгол Улас) 1271 оной 12 һарын 18 - 1294 оной 2 һарын 18 (Юань улас)
Хаан шэрээндэ һууһан	1260
Бүтэн нэрэ	Хубилай хаан
Хэргэм, сол	Сэсэн хаан
Түрэһэн	1215 оной 9 һарын 23[1][2][3]
Түрэһэн газар	Ехэ Монгол Улас
Наһа бараһан	1294 оной 2 һарын 18[1][2][3] (78 наһатай)
Наһа бараһан газар	Ханбалиг
Үмэнэхи хаан	Мүнхэ хаан
Угһаа залгамжлаха хун тайжа	Түмэр хаан
Дараахи хаан	Үлзытэ Түмэр хаан
Ехэ хатан	Чаби хатан Намбуй хатан
Хаанай удам	Доржо, Мангал, Чингим, Номгон
Хаанай обог	Боржигин
Уласай нэрэ	Ехэ Монгол Улас, Ехэ Юань Улас
Эсэгэ	Тулуй
Эхэ	Сорхагтани Бэхи