Кунья (цӀе)

Ку́нья (Ӏаьр. کنیة‎‎) — Ӏаьрбийн цӀеран дакъа, долало Абун (божаршна) а, Умман (зударшна) а тӀиера, чекхдолу кӀентан я йоьӀан цӀарца. Цхьацца меттигашкахь куньяно дика амал лелайо (масала, Абуль-Хайр, Абуль-Баракат). ЦӀе а ца йоккхуш, кунья алар, Ӏаьрбийн лерам бар лору^[1].

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Кунья (маьӀнаш).

Ӏаьрбийн цӀе

Дукха хьолахь Ӏаьрбоша кунья ло воккхаха волчу кӀентан цӀарах, амма меттигаш хуьлу кунья кхечу кӀентан я йоьӀан цӀарах туьллуш а. Кунья иштта яла тарло берана а, бер доцу воккхачунна а. Берашна куньяш луш, Ӏаьрбаша дог дохуш санна хета, шен беран доьзалхо хиллалц иза дехар долуш санна^[2].

Ислам

Исламан ламастехь куньян доккха маьӀна ло. Имам аль-ГӀазалис яздо цунах:

« АллахӀан элчано ﷺ шен асхьабийн кунья йоккхуш хилла. Деш хилла цуо иза, церан сий а, лерам а бархьама, цуьнца царна хазахетар дан а. Цкъацца цуо ша хоржура асхьабашна йогӀу кунью, оцу куньяца вист а хуьлура цаьрга. Цунна тӀаьххье кхечу асхьабаша а олура и кунья. Стеган бераш ца хилчи а АллахӀан элчано ﷺ кунья хоржура цунна. Цкъацца АллахӀан элчано ﷺ куньяца кхойкхура бераш а, цхьаццана ша хоржула иза. Иштта ша дукха воьзуьйтура берашна а, баккхийчарна а».

Мухаммад пайхамаран ﷺ кунья Абуль-Къасим яра. Цуьнан кӀант хилла Къасим цӀе йолуш, жима волуш вела иза. Имам ан-Нававис шен «Азкара» жайнахь куньяш гулйина йоӀрийн цӀарах техкина куньяшца бевза асхьабийн а, табиӀинийн а^[3].

ГӀуо кунья

Наггахь кунья лелайо ца вашар, лерам ца хилар билгалдоккхуш. Исламан исторехь меттигаш хилла, гӀуо куньяш луш, масала, Абу Джахль (Боданаллин да), Абу ЛахӀаб (ЦӀеран да). И нах кхайкхамца дуьхьало еш бара Мухьаммад пайхамарна ﷺ, хӀумалгаш лелайора бусалбанашна^[4].

Куньях долу жайнаш

Коьрта йаззам: Ӏилм ар-риджал

Кутуб аль-асмаъ ва-ль-куна ва-ль-алькъаб (Ӏаьр. كتب الأسماء و الكنى و الألقاب‎‎) — и жайнаш лерина ду хьадисаш схьаделлачеран цыӀерашна, куньяшна, лакъабашна. Иштта жайнаш хӀиттадо гӀалат ца бовлархьама, иэ ца янхьарма хьадисаш схьаделлачеран цӀераш.

Уггаре гӀарадаьлла оцу тайпана жайнаш:

• Ӏали ибн аль-Мадини Китаб аль-асами ва-ль-куна.
• Ахьмад бин Хьанбал аль-Асами ва-ль-куна.
• Мухьаммад аль-Бухари аль-Куна.
• Муслим ибн аль-Хаджжадж аль-Куна ва-ль-асмаъ.
• Абу Ӏабдуллах Мухьаммад ибн Ахьмад аль-Мукъаддами (велла 913) Тарихь асмаъ аль-мухьаддисин ва кунахум.

Ӏаьрбийн меттадакъошкахь

МагӀрибан (малхбузан) Ӏаьрбаша дешан хьалхара элп ца доьшу أبو меттана بو, аьлчи а Абу дешан меттана яздо, деша а доьшу Бу. Масала:

• Бу Тефлика Абу Тафлика меттана.
• Бу Медьян Абу Мадьян меттана.
• Бу РгӀиба Абу Ракъиба меттана.