Мцхета-Мтианети

Мцхета-Мтианети^[5][6] (наггахь Мцхета-Мтианетия; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთი mcxeta-mtianeti; гуьрж. მცხეთა-მთიანეთის მხარე mcxeta-mtianetis mxare) — Гуьржийчоьнан хӀинцалера административан мохк. Коьрта а йойккха гӀала а — Мцхета.

Мохк (АД 1-гӀа тегӀа)
Мцхета-Мтианети
მცხეთა-მთიანეთი
ХӀост
42°17′ къ. ш. 44°45′ м. д.HGЯO
Пачхьалкх	Гуьржийчоь
Адм. центр	Мцхета
Губернатор	Гоча Зеикидзе[1]
Истори а, географи а
Кхоллар	1995
Латта	6785 км², факт. — 5774 (3(6)-гӀа меттиг)
Сахьтан аса	UTC+4:00
Бахархой
Бахархой	93 897[2] стаг (2018) (10-гӀа меттиг)
Луьсталла	14 стаг/км²
Къаьмнийн хӀоттам	гуьржий 94,5 % азербайджанаш 2,4 % хӀирий 1,4 %[3]
Динан хӀоттам	керста 96,07 %, бусулба 2,43 %[4]
Официалан меттанаш	гуьржийн
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2	GE-MM
Официалан сайт
Викиларми чохь медиафайлаш

ДӀалоцу Гуьржийчоьнан масийтта историн мехкаш: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Пхейн-Мохк, Пшави, Чоьхьара Картли малхбалехьара дакъа а. Мехкан цхьадолу дакъа Къилба ХӀирийчоьно контроль еш ду.

Географи

Коьрта Кавказан дукъо мохк боькъу шена декъе, къелбаседа а, къилба а. И ши дакъа хотталуш ду ЖӀарин дукъ долччехь. Кавказан дукъан къилбаседа басахь ду Казбеган муниципалитетан дукха долу дакъа а, Душетин муниципалитетан жимах дакъа а.

Истори

1801 шарахь Россех дӀа кхетачу хенахь Мцхета-Мтианети мохк Картли-Кахетин пачхьалкхан йукъа богӀуш бара.

1840 шерахь хӀара мохк Гуьржийн-Имеретин губерни йукъа тоьхна, ткъа 1846 шерахь, и губерни дӀаяьккхиначул тӀехьа, Кутаиссин губернин йукъа. Оцу хенахь мехкан йукъахь яра Горин, Тушино-пшаво-пхьейн уездаш, цул совнах Горийн, Тифлисин уездийн дакъанаш а. ТӀехьо уездийн дозанаш хийцаделира.

Административан йекъайалар

Мцхета-Мтианети йукъахь ю 4 муниципалитет (2006 шо кхаччалц— кӀошташ)^[7]. 2016 тӀера 2018 шш. къаччалц Мцхета гӀалина муниципалитет статус елира (мехкан муьтӀахь йолу гӀала яра).

Муниципалитет	майда, км²	бахархой ларар 2002[8], стаг	бахархой ларар 2014[9], стаг	бахархой ларар 2018[2], стаг	центр
Душетин муниципалитет	2982	33 636	25 659	26 128	Душети гӀ.
Казбегин муниципалитет	1082	5261	3795	3818	Степанцминда гӀкэ
Мцхетин муниципалитет[10]	806	64 829	55 651	53 944	Мцхета гӀ.
Тианетин муниципалитет	906	14 014	9468	10 007	Тианети гӀкэ
ерриге[11]	5776	117 740	94 573	93 897	Мцхета гӀ.

Ахалгорин муниципалитет — Къилба ХӀирийчоьно дола деш ю Ленингорин кӀошт санна лоруш ю, Ахалгори (Ленингори) гӀкэ цани.

ГӀаланаш: Мцхета (7940 стаг, 2014 шарахь), Душети (6167 стаг).

ГӀалин кепара эвланаш: Тианети (2479 стаг, 2014 шарахь), Жинвали (1828 стаг), Степанцминда (1326 стаг.), Пасанаури (1148 стаг), Сиони (371 стаг).

Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)^[12][13]

	стаг	%
массо	94 573	100,00 %
Гуьржий	89 343	94,47 %
Азербайджанаш	2316	2,45 %
ХӀирий	1327	1,40 %
Ассирийхой	709	0,75 %
Эрмалой	291	0,31 %
Оьрсий	252	0,27 %
Украинаш	80	0,08 %
Езидаш	61	0,06 %
Желтой	55	0,06 %
кхиберш	139	0,15 %

Бахархойн статистика

Бахархойн статистика 2014 — 2014 Шо Бахархой 2014 94 573

Бахархой

2018 шеран 1 январехь ларарца махкахь 93 897 бахархой бу^[2], 2014 шеран 1 январехь — 108 800 бахархой (Ахалгорин кӀошт ца лоруш (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт).

2014 шарахь ларарца махкахь бахархой 94 573 стаг^[9].

2002 шарахь гуьржаш дола деш долу декъана бахархой ларарца, 125 443 стаг вара (пачхьалкхан бахархойх 2,9 %), Ахалгорин кӀошт цани (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт); йоцуш — 117 740 стаг. 2008 шеран 1 январехь ларарца — 118,1 эзар стаг^[14] (Ахалгорин кӀошт (Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг^[15][16]). 2009 шеран 1 январехь (Ахалгорин кӀошт ( Къилба ХӀирийчоь Ленингорин кӀошт ца лоруш) — 97,6 эзар стаг^[2]

Мцхета-Мтианети мехкан дукхахаболу бахархой гуьржий бу, цера массийта этнографин тобанаш ю. Къилбехьа бу картлийш, къилба-малхбалехьа бу — кахетиш, юккъерчу декъехь бехаш бу пшаваш, ломан кӀошташкахь — мохлой а, пхьей а.

ХӀирий бехаш бу Казбеган кӀоштан малхбузехьара декъехь — Трусов чӀаж Терк хина хьосташкахь. Казбеган кӀоштахь берриге хӀирий 89 я 1,7 % бу.

Мцхетан кӀоштахь хӀирийн йоккха диаспора ю (1464 стаг я 2,3 %), Тбилисин уллохь.

2008 шо кхачале Ахалгорин кӀоштан (мехкан 2008 ш. август кхаччалц Гуьржийчоьно дола деш дара) дукхахберш бара гуьржий (картлийш) (84,6 % я 6520 стаг), кӀезигахаберш бара — хӀирий (14,4 % я 1110 стаг).

Мцхета-Мтианети мехкан а, цуьна кӀоштийн а къаьмнийн хӀоттам (2014)^[12]

Мохк, кӀошт[17]	массо	гуьр- жий	%	азер- байд- жанаш	%	хӀир- ий	%	асси- рий- хой	%	эрм- лой	%	оьр- сий	%	ук- раин- наш	%	ези- даш	%	жел- той	%	кхи.	%
мохк Ахалгори йоцуш[18]	94 573	89 343	94,47 %	2316	2,45 %	1327	1,40 %	709	0,75 %	291	0,31 %	252	0,27 %	80	0,08 %	61	0,06 %	55	0,06 %	139	0,15 %
Душетин	25 659	24 946	97,22 %	3	0,01 %	609	2,37 %	1	0,00 %	18	0,07 %	39	0,15 %	17	0,06 %	0	0,00 %	10	0,04 %	16	0,06 %
Тианетин	9468	9409	99,38 %	1	0,01 %	19	0,20 %	0	0,00 %	8	0,08 %	14	0,15 %	6	0,06 %	1	0,01 %	8	0,08 %	2	0,02 %
Мцхетан	55 651	51 222	92,04 %	2311	4,15 %	686	1,23 %	708	1,27 %	262	0,47 %	192	0,35 %	56	0,10 %	60	0,11 %	37	0,07 %	117	0,21 %
Казбеган	3795	3766	99,24 %	1	0,03 %	13	0,34 %	0	0,00 %	3	0,08 %	7	0,18 %	1	0,03 %	0	0,00 %	0	0,00 %	4	0,11 %

Галерей

• 
  Орга хина йист.
• 
  Мцхета а, Светицховели килс а Багинети лам тӀера хьажча
• 
  Ксан гӀам Мухран аренгахь
• 
  Гудаури, Гуд чӀаж
• 
  Пивзавод "Натахтари"
• 
  Шатили