Тевзана

Тевзана (нох. Тевзана, Бастӏи) — Нохчийн Республикин Веданан кӀоштара эвла. Тевзанан йуьртан меттиган административан йукъ^[2].

Эвла
Тевзана
42°58′39″ къ. ш. 45°54′30″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх	Росси
Регион	Нохчийчоь
Муниципалан кӀошт	Веданан
Истори а, географи а
Хьалхара цӀерш	1944 кхаччалц — Таузен 1958 кхаччалц — Киров-Аул 199? кхаччалц — Киров-Юрт
Центран локхалла	625 м
Климатан тайпа	бараме
Бахархой
Бахархой	↗3591[1] стаг (2020)
Къаьмнийн хӀоттам	нохчий
Динан хӀоттам	бусалбанаш суннийш
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код	+7 87131
Поштан индекс	366330
Автомобилан код	95, 20
ОКАТО	96204822001
Картин тӀехь

Географи

Йуьрт лаьтта Жалкх эркан аьтту бердаца, МахкатӀе эвлан дуьххьала^[3], кӀоштан йукъан Веденон 28 км малхбузехьа.

Гергара нах беха меттигаш: къилбаседехьа — ЭгӀашта эвла, къилбехьа — МахкатӀе, малхбалехьа — Хоттане а, Элистанжа^[4].

Микротопонимаш

• ГӀалин дукъ - Тевзанан а, МахкатӀен а йуккъехь. Хьун, байданаш, хьосташ.
• Суьйла корта - Тевзанан малхбален йистехь. Хьун, байданаш, хьосташ.
• Ӏинал дехьа - Тевзанан йуккъехь.
• ТогӀичу - Тевзанан малхбален декъехь^[5].
• Эвла тӀе - Тевзанан йуккъера дакъа.
• Тевзанхойн лам - Тевзанан малхбален йистехь.
• Цанин корта - Тевзанхойн ломан кӀоштахь, Тевзанан малхбален йистехь.
• Билта - Тевзанхойн ломан кӀоштахь, Тевзанан малхбален йистера меттиг.
• Элсичу - Тевзанан малхбален йистера меттиг.
• КӀентий багийна арие - Тевзанхойн ломан кӀоштахь, ЭгӀаштхойн ломан малхбален йистехь, Тевзанан къилбехьа.
• Чолхан дукъ - Тевзанан къилба-малхбузехьа.
• Тевзинхойн кӀотар - МахкатӀен 6 км къилбехьара кӀотар.
• Чолха ирзо - эвлан къилбехьа, эркан аьтту бердаца^[6]..

Истори

Харачойн Зеламхин Тевзанара хьех

1944 - 1958 шерашкахь, нохчийн а, гӀалгӀайн а депортаци йинчул тӀаьхьа, Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀайаьккхира, Тевзанан цӀе хийцира Киров-Аул аьлла^[7] ДАССР Веданан кӀоштан йукъахь йара^[8].

1958 шарахь Нохч-ГӀалгӀайн АССР меттахӀоттийначул тӀаьхьа, эвлан цӀе хийцира Киров-Юрт аьлла. Таханлера цӀе йухаметтахӀоттийра 1990-гӀа шерашкахь.

Эвла йиллина элистанжахоша. Паччахьан администрацин, 19-гӀа бешеран шолгӀачу декъан терахь долчу, хаамашца, Тевзана йу Нохчийчоьнан уггаре ширачу 35 эвланах цхьаъ.

Эвлан гӀараваьлла йуьртахо — Гиреев Лорс-Хьаьжа, 1877—1878 шерашкарачу гӀаттаман тхьамданех цхьаъ. Прапорщик Муртаз-Ӏалис мотт тоьхна, инарла Смекаловс дегӀастанан гӀаттаман куьйгалхочуьнца МаӀадца цхьаьна йийсар вина 1877 шеран 24 октябрехь Тилитли эвлара тӀом чекхбаьлча. Ирх оьллина 1878 шеран 9 мартехь Ӏуьйрана 6 сахьт долуш кхин а 11 гӀаттаман куьйгалхочуьнца Соьлжа-ГӀалин центран майданехь^[9].

Бахархой

Бахархойн дукхалла
1990[10]	2002	2010[11]	2012[12]	2013[13]	2014[14]	2015[15]
2007	↘1991	↗3378	↗3434	↗3448	↗3469	↗3502
2016[16]	2017[17]	2018[18]	2019[19]	2020[1]
↗3539	→3539	↗3546	↗3577	↗3591

Дешар

• Тевзанан муниципалан йуккъера йукъарадешаран ишкол^[20].

Бевзаш болу йуьртахой

• Ахмадов Шарпудин Бачуевич (1941—2016) — советийн а, оьрсийн а, нохчийн а историк. Историн Ӏилманийн доктор, профессор, Нохчийн Республикин Ӏилманан хьакъ долу гӀуллакххо (2003).