Talisay, Sugbo

Ang Dakbayan sa Talisay ikatulo nga klaseng dakbayan nahimutang sa probensya sa Cebu, Pilipinas. Adunay kinatibok-an gidak-on nga 39.87 kilometros quadrado ug nahimutang unang distrito.
Sumala sa census ni acting 2010, dunay 200,772 katawo. Ang gitudlo nga kodigo postal mao ang 6045.

Ang Ingles nga bersiyon ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.

Mapa sa Sugbo nga nagpakita kon asa nahimutang ang Dakbayan sa Talisay

Ilahado ang Talisay tungod sa "Inasal Baboy" dire. Ang ngalang Talisay gikan sa kadaghanang kahoy nga 'Mantalisay' dire.

MUNISIPYO SA TALISAY

Ang mga fragmentary nga mga rekord, kasagaran gikan sa simbahan, nagpamatuod nga ang bantugang lungsod sa baybayon sa Talisay gitukod niadtong 1886 ni Pedro Labuca nga nahimong unang Kapitan niini. Sa pag-organisar sa munisipalidad, siya gisangay sa lokal nga pari.^[1]

Ang ngalan nga Talisay usa ka pinasimple nga pulong gikan sa Visayan nga "Magtalisay," ang ngalan sa usa ka kahoy nga nagdako sa palibot ug sa lungsod, ilabi na sa duol sa simbahan.

Bisan pa sa pagtukod sa ilang parish church, ang lungsod nahimong kabahin sa San Nicolas, syudad sa Cebu. Ang tanan nga mga kasuko ug mga problema gitun-an ug giresolba sa mga opisyal nga nagdumala sa San Nicolas. Ang tanan nga mga relihiyosong pagbinyag, kasal, ug buhi nga mga seremonya gihimo sa simbahan sa San Nicolas.

Ang Talisay karon adunay populasyon nga 35,898 nga tawo ingon sa 1964.

Ang mga tawo nagapuyo pinaagi sa pagpanguma ug pangisda. Daghang nagtrabaho sa Syudad sa Cebu ingon mga empleyado ug mga mag-uuma sa lain-laing komersyal nga negosyo ug mga mangangalakal, ug mga trabahante sa mga proyekto sa publiko sa lalawigan. Daghan usab ang mga mangangalakal.

Ang Talisay mao ang pinakapopular nga resort sa Cebu. Adunay daghang mga swimming pools nga gipahimugos sa tubig nga gikan sa mga artesian nga buhos. Ang mga baybayon sa Cansohong, Pook, ug ang Poblacion nag-attract sa daghang mga bisita ug mga picnicker labi na sa mga Domingo ug holidays. Ang mga picnicker ug excursionists dili na mohapit sa uban nga resort nga duol sa ila.

Gikan sa 1886 hangtod karon (1965), ang mga sumusunod nakadawat sa pagtahod sa pagsilbi ingon mga lider sa lungsod pinaagi sa appointment o eleksyon.

Kasaysayan

Ang Talisay gitukod niadtong 1648 isip usa ka estado nga gipanag-iya sa mga Agustino. Niadtong 1849, kini nahimong usa ka munisipyo uban sa iyang unang gobernadorcillo, si Silverio Fernandez.[^[2]]

Panahon sa Amerikano nga kolonyal ug Ikaduang Gubat sa Kalibutan, ang Talisay nahimong dalampanan sa kolonyal nga mga pwersa militar. Ang munisipyo nahimong sentro sa mga operasyon sa intelihensya sa gerilya alang sa Philippine resistance movement sa Sugbo atol sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan. Ang nagbalik nga mga pwersa sa kagawasan sa Estados Unidos niabut sa baybayon sa Talisay niadtong Marso 26, 1945. Kini kabahin sa Operation Victor II nga gipatuman ni Heneral Douglas MacArthur aron mabawi ang mga isla sa Sugbo, Bohol, ug Negros gikan sa mga Hapon nga sundalo. Uban sa hiniusang paningkamot sa mga pwersa sa US, Philippine Commonwealth forces, ug Sugbuanong gerilya, ang Sugbo nalingkawas niadtong Marso 27, 1945, ug ang mga pwersa sa Hapon sa probinsya sa katapusan mitahan niadtong Agosto 29. Aron mahinumdoman kini nga kadaugan ug isip pasidungog sa mga beterano sa Sugbo, ang Philippine Republic Act No. 7280 gipahamtang niadtong 1992 nga naghimo sa Marso 26 sa matag tuig nga espesyal nga wala'y trabaho nga holiday sa munisipyo sa Talisay, Sugbo. Sa ulahi niadtong 2013, ang balaod gipadako ubos sa Republic Act No. 10359^[3], aron ang holiday saulogon sa tibuok probinsya sa Sugbo^[4].

Pagka-Siyudad

Main nga artikulo: Mga Siyudad sa Pilipinas

Sa tuig 2000, ang munisipalidad sa Talisay nahimong usa ka siyudad pinaagi sa Republic Act No. 8979.^[5] Ang munisipalidad karon konektado na sa Dakbayan sa Cebu pinaagi sa South Coastal Highway gikan sa Lawaan nga ablihan sa 2004. Kini nagdala og pipila ka bag-ong inward investment nga naglakip sa mga subdivision, apan ang uban niini gipang-plano dali, ug tungod niini nagka-problema. Adunay panaglalis tali sa mga residente sa kabukiran nga barangay sa Maghaway ug sa mga taga-Crown Asia nga mga subdivision sa Azienda Milan ug Venezia.

Geograpiya

Primarily usa ka residential ug trading center, ang Talisay nahimutang sulod sa Metro Cebu nga lugar. Kini giutlanan sa amihanan sa Dakbayan sa Cebu, sa kasadpan sa Dakbayan sa Toledo, sa silangan sa Cebu Strait, ug sa habagatan sa lungsod sa Minglanilla.

Ang Talisay kay 10 ka kilometro (6.2 mi) gikan sa Dakbayan sa Cebu, ang kapital sa lalawigan.

Mga Barangay

Ang Dakbayan sa Talisay nabahin ngadto sa 22 ka barangay.

Biasong Bulacao Cadulawan Camp IV Cansojong Dumlog Jaclupan Lagtang Lawaan I Lawaan II Lawaan III

Linao Maghaway Manipis Mohon Poblacion Pooc San Isidro San Roque Tabunoc Tangke Tapul

Culture

Ang Dakbayan sa Talisay giisip nga "Lechon Capital sa Sugbo" ug giila nga usa sa duha ka mga lugar aron makakuha sa labing maayo sa labing maayo nga Lechon, nga gitawag og "Inasal", sa Sugbo, uban sa laing lugar nga mao ang Carcar.^[6]

Tungod sa ilang Lechon, ang lungsod nakahukom sa paghimo og relihiyoso-kultural nga pista aron ipasigarbo ang Dakbayan sa Talisay, nga mao ang "Halad Inasal Festival^[7]" ug gisaulog sa Oktubre 15. Ang pista alang sa pagtahod ni St. Teresa sa Avila, ang patron saint sa Dakbayan sa Talisay, ug giilhan sa mga sayaw sa kadalanan nga gisagol sa prosesyon sa sinugbang baboy^[8], nga mosangko sa ritual showdown ug grand finale uban sa pasundayag sa pabuto.^[9]"

Relihiyon

Santa Teresa Church

Ang Siyudad sa Talisay adunay kadaghanan nga populasyon nga Romano Katoliko. Naa usab kini mga konsiderableng minoridad

nga mga Protestantihano ug mga dili-Kristohanong relihiyon.

Ekonomiya

Talisay economy Graph

Tinubdan: Philippine Statistics Authority^[10][11]

Sa tuig 2005, nagpabilin nga usa ka importante nga sentro ang Talisay sa produksiyon sa mga blasting cap nga gigamit sa dinamita.^[12]

Kadaghanan sa kalihukan sa komersyo sa Talisay nahimutang sa dapit sa Tabunok, diin daghang mga pampublikong merkado, strip mall, ug komersyal nga mga establisemento ang makit-an. Ang pinakadako nga mall mao ang Gaisano Grand Fiesta Mall Tabunok, nga adunay supermarket, department store, ug kaniadto adunay sinehan. Bisan pa niini, kadaghanan sa populasyon nagasalig gihapon sa mga pampublikong merkado, diin sila makapalit og preskong karne, isda, utanon, ug uban pang mga panginahanglanon sa panimalay. Daghan usab ang mga sari-sari store sa syudad. Ang Siyudad sa Talisay ug ang Tabunok nahimong komersyal nga sentro para sa mga lungsod sa habagatan sa siyudad, nga nagserbisyo isip habagatang ganghaan paingon sa Dakbayan sa Sugbo.

Halad sa Talisay

Kultura

Gikonsiderar ang Dakbayan sa Talisay nga "Lechon Capital sa Sugbo" ug usa sa duha ka dapit nga giila nga adunay labing lamian nga lechon, nga gitawag usab og "Inasal" sa Sugbo, uban sa Carcar isip usa pa.^[13]

Tungod sa ilang lechon, ang lungsod nagmugna og usa ka relihiyoso-kultural nga pista aron ipasiugda ang Dakbayan sa Talisay, nga gitawag nga "Halad Inasal Festival" ug gisaulog matag Oktubre 15. Ang maong pista gihalad alang kang Sta. Teresa de Avila, ang patrona sa Dakbayan sa Talisay, ug gipasiugdahan pinaagi sa street dancing nga gisagol sa usa ka prosisyon nga adunay inasal nga baboy, nga nagtapok sa usa ka ritual showdown ug nagakahuman sa usa ka dakong pasundayag uban sa fireworks display.^[14]

Transportasyon

Nakapahimulos ang Dakbayan sa Talisay sa pagtukod sa South Road Properties ug sa dalan nga nagtabok niini, ang Cebu South Coastal Road, usa ka unom-ka-lane nga coastal highway gikan sa downtown Cebu City paingon sa Barangay Lawa-an I sa dakbayan, duol sa utlanan sa lungsod sa Minglanilla, nga adunay daghang exit nga nagserbisyo sa daghang lugar sa Talisay. Tungod niining highway, ang trapiko — nga dugay nang problema sa mga lumulupyo sa niaging mga tuig — napakunhod pag-ayo, hinungdan nga nahimong popular na usab ang siyudad isip dapit sa pagpangitag puy-anan, sama sa kasikat niini kaniadtong dekada 70 ug 80.

Ang siyudad gilauman usab nga pagaserbisyohan sa Cebu Bus Rapid Transit (BRT), diin kini adunay duha (2) ka feeder line nga paingon sa Mambaling ug sa South Road Properties, nga kapwa nahimutang sa Cebu City.^[15]

Sa 2016, ang konseho sa dakbayan sa Talisay mipahayag sa ilang suporta sa gitug-an nga proyekto sa Light Rail Transit (LRT) sa Sugbo.^[16]

Galeria

• 
  Talisay City Municipal Hall, Cebu, Philippines
• 
  Saint Teresa of Ávila Church
• 
  Andres Bonifacio statue
• 
  Starmall Talisay

Mga AM transmiters

• DYRC-AM 648 kHz (Manila Broadcasting Company)
• DYFX-AM 1305 kHz (Eagle Broadcasting Corporation)
• DYXR 1395 kHz (Cebu Broadcasting Company)