ویلایەتی گۆیاس
From Wikipedia, the free encyclopedia
ویلایەتی گۆیاس ویلایەتێکی بەڕازیلە و دەکەوێتە ناوچەی ناوەڕاستی ڕۆژاوا. گۆیا ھاوسنوورە لەگەڵ ناوچەی فیدراڵی و ویلایەتی (لە باکوورەوە بە ئاراستەی کاتژمێر) تۆکانتینس، باھیا، میناس جیرایس، ماتۆ گرۆسۆ دوو سول و ماتۆ گرۆسۆ. پایتەختی ویلایەتەکە بریتییە لە گۆیانیا. گۆیاس بە ٧٫٢ ملیۆن دانیشتووەوە، زۆرترین دانیشتووانترین ویلایەتی ناوەڕاست-ڕۆژاوا و ١١ھەمین ویلایەتی دانیشتووانی وڵاتەکەیە. خاوەنی نۆیەمین گەورەترین ئابوورییە لە نێوان یەکەکانی فیدراڵی بەرازیلدا. لە بەشی جیۆئابووری بەڕازیل، گۆیاس سەر بە سێنترۆ-سول (ناوەند-باشوور)ە، کە باکووریترین ویلایەتی بەشی باشووری بەڕازیلە. ئەم ویلایەتە ٣٫٣٪ی دانیشتووانی بەڕازیلی ھەیە و بەرپرسیارە لە ٢٫٧٪ی بەرھەمی ناوخۆیی بەرازیل.[1]
مێژووی گۆیاس دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەدەی ١٨، لەگەڵ ھاتنی پێشەنگەکان لە ساوپاولۆوە. ناوچەی ڕیۆ ڤێرمێلۆ یەکەم ناوچە بوو کە داگیرکرا، لەوێ ڤیلا بۆا (دواتر ناوی گۆیاس گۆڕدرا) لەوێ دامەزرا. گەشەکردن و نیشتەجێبوونی دەوڵەت بە شێوەیەکی چڕتر ڕوویدا، لە ساڵانی ١٩٣٠ دەستی پێکرد بە دامەزراندنی پایتەختی نوێ، گۆیانیا و بە تایبەتی لەگەڵ بنیاتنانی برازیلیا لە ساڵانی ١٩٥٠.[2]
گۆیاس بە دیمەنێکی شاپادۆس (فلاتەکان) تایبەتمەندە. لە بەرزایی وەرزی وشکەساڵیدا، لە مانگی حوزەیران تا ئەیلوول، کەمی باران وا دەکات ئاستی ڕووباری ئاراگوایا دابەزێت و نزیکەی ٢ کیلۆمەتر (١٫٢ میل) کەناراوەکان ئاشکرا بکات. لە پارکە نەتەوەییەکەی ئیماس لە شارەوانی مینیرۆس، دەتوانرێت چاودێری گیانلەبەر و ڕوەکی تایبەت لە ناوچەکە بکرێت. لە چاپادا دۆس ڤێادیرۆس سەرنجڕاکێشترین شتەکان بریتین لە کانیۆنەکان، دۆڵەکان، ڕاپیدەکان و شلەمەنییەکان. لە شوێنە سەرنجڕاکێشەکانی دیکەشدا شاری مێژوویی گۆیاس و کانییە گەرمەکانی کالداس نۆڤاس ھەیە.