چرای بۆشایی
From Wikipedia, the free encyclopedia
چرای بۆشایی یان بۆری بۆشایی یان بۆری ئەلکترۆنی[1][2][3] و ڤالڤ (Valve) لای (بەکارھێنانی بەریتانی)یان بۆری (ئەمریکای باکوور)، (بە ئینگلیزی: Vacuum tube)ئامێرێکی ئەلکترۆنییە کە کاتێک لەسەر ئەلکترۆدەکانی لە وۆلتاژێکدا جێبەجێ دەکرێت، دەتوانێت کۆنترۆڵی جووڵەی ئەلکترۆنەکان بکات لە ژینگەیەکی نزیک لە بۆشایی (لەناو ژووری شووشەییدا).
چرای بۆشایی ئامێرێکە کە دەتوانێت بارە کارەبایییەکە زیاتر بکات، بپچڕێنێت، یان ڕاستبکاتەوە. کەم و کوڕی چرای بۆشایی، قەبارەی گەورە، نادڵنیایی و گەرمی زۆر، و لەدەستدانی وزە کە فیلامێنتی گەرمکردنەوە دروستی دەکات بە بەراورد لەگەڵ ئامرازەکانی نیمچە گەیەنەر وەک ترانزیستۆری ناوەوە. لە ڕووی پێکھاتەوە، دەتوانرێت بوترێت کە چرای بۆشایی ئامێرێکە لەگەڵ چەند ئەلێکترۆدێک، دیارترینیان کاتۆد و ئەنۆدە، کە لە ژوورێکی شووشەی بێ ھەوادا دانراوە. ئەرکی چرای بۆشایی بریتییە لە کۆنترۆڵکردنی لێشاوی نێوان ئاندی و کەتەد بە یارمەتی ئەلێکترۆدەکانی تر.
کرداری چرای بۆشایی لەسەر بنەمای دەرچوونی ئەلکترۆنە لە کەتەدی چراکە، کە بە ئۆکسیدی کانزای زەویی ئەلکەلینی وەک باریۆم و سترنیۆم بەستراوە، بۆ ئەوەی کاتێک پلەی گەرمی کاتد دەگاتە و بە فیلامێنتی فیلامێنت گەرم دەکرێت، کاتد دەست دەکات بە دەرچوونی ئەلکترۆن لە ڕووی خۆیەوە ئەم دیاردەیە پێی دەوترێت بلاوکردنەوەی گەرمی، بەنموونە، دەرچوونی ئەلکترۆنەکان لەمادەیەک بەزیادکردنی پلەی گەرمی. ئەمە بە تایبەتی لە کانزاکان ڕاستە و لەو کاتەوەی کە ئەلکترۆنی بێزەیی ناوەکیان ھەیە، گەرما وزەی کینتیکی ئەلکترۆنەکان زیاد دەکات و لە کۆتاییدا، ئەم وزەیە دەتوانێت ئەلکترۆنەکان لە کانزاکە فڕێبدات. کەمترین بڕی وزەی پێویست بۆ ئەم پرۆسەیە لە کانزا جیاوازەکاندا جیاوازە و بە کرداری کار پێناسە دەکرێت و یەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی لە ڕووی ڤۆڵتی ئەلکترۆنەوە دەریدەبرێت.[4]
نزمترین کرداری کارکردن لە نێوان گرووپی توخمە کانزایییەکان پەیوەندی بە کانزاکانی زەوی ئەلکەلییەوە ھەیە، بە تایبەتی باریۆم و سترانیۆم. کاریگەری دەرچوونی گەرمی ئایۆن بۆ یەکەم جار لەلایەن فیزیکزانێکی فەڕەنسی ئێدمۆند بێکەرل لە ساڵی ١٨٥٣ و لە ساڵی ١٨٧٣ لەلایەن فیزیکزانێکی بەریتانی فریدریک گوثری بڵاو کرایەوە. جێی تێبینییە کە بوونی بۆشایی لێرەدا بۆ ئەوەیە کە ھیچ بەربەستێک لە دژی ئەلکترۆنە ھەڵاتراوەکان نییە. چونکە ئەلکترۆنەکان لە ڕووی کاتۆدەوە دێنە دەرەوە وزەی خۆیان لە مامەڵەکردن لەگەڵ گەردیلە ھەواکان لە دەست دەدەن و دەوەستن چرای بۆشایی ڕۆڵێکی گرنگی بینی لە دەرکەوتنی تەکنەلۆجیای ئەلکترۆنیدا کە بووە ھۆی سەرھەڵدانی ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆن و ڕادار و ئامێری فراوانکردنی دەنگ و تۆڕە تەلەفۆنە گەورەکان و جۆرەکانی نوێی کۆمپیوتەری ژمارەیی و سازکەری پیشەسازی لەم ڕۆژانەدا، لە زۆربەی کاربەرنامەکاندا، توخمەکانی دۆخی ڕەق، وەک ترانزیستۆرەکان و سووڕەکانی تری نیمچە گەیەنەر، چرای بۆشاییان گۆڕیوە.[5]