عەلی حەسەن ئەلمەجید

عەلی حەسەن ئەلمەجید (بە عەرەبی: علی حسن عبد المجید التکریتی)(‎١٩٤١ - ٢٠١٠) ناسراو بە عەلی کیمیایی ژەنەڕاڵی پێشووی سوپای ڕژێمی بەعس و ئامۆزای سەدام حوسێن بوو کە وەکو کەسی یەکەم لە کیمیابارانی شاری ھەڵەبجە بە سزای لەسێدارەدان تۆمەتبار کرا و لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ لەسێدارەدرا بە بڕیارێک لەلایەن دادگای تاوانەکانی بەغداد. ئەو بە یەکێک لە ھاوڕێ نزیکەکانی سەدام حوسێن ھەژمار دەکرا و لە ساڵی ١٩٦٨ دا و لە ڕیزەکانی حیزبی بەعسدا پۆستی «فەریق ڕوکن»ی پێ درا، عەلی کیمیاوی بە دەستەڕاستی سەدام حووسێن پەسن دەکرا و جێبەجێکاری زۆرێک لەو کردارە و تاوانە خوێناوییانە بووە کە دەرھەق بە کورد و عێراقییەکان ئەنجام دراون.^[١]

عەلی حەسەن ئەلمەجید
بە عەرەبی: علي حسن المجيد
لەدایکبوون	٣٠ی تشرینی دووەمی ١٩٤١ تکریت، عێراق
مردن	٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠(٢٠١٠-٠١-٢٥) (٦٨ ساڵ ژیاوە) بەغدا، عێراق
ناسناو	Ali el Químico، El Carnicero del Kurdistán، Chemical Ali
ھۆی مەرگ	ھەڵواسین
شوێنی ناشتن	عۆجە
خوشک و برا	عەبد حەسەن مەجید، ھاشم حەسەن مەجید
خزمەکان	سەددام حوسێن
تاوانبار بە	تاوانی جەنگی، تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی
پیشە	سیاسەتوان، ئەفسەری سەربازی، تاوانباری جەنگ
پۆستەکان	وەزیری ناوخۆی عێراق، وەزیری بەرگری
دەستپێکی چالاکی	١٩٥٩
کۆتایی ساڵانی چالاکی	١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٣
ئەندامی حیزبی	حیزبی بەعسی عێراق
ئایین	سوننە
پلەی سەربازی	سەرداری یەکەم
ناکۆکی	شەڕی ئێران و عێراق، شەڕی کەنداو، شەڕی عێراق، تێکھەڵچوونی نێوان عێراق و کوردەکان
لقی سەربازی	ھێزە وشکانییەکانی عێراق
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

عەلی کیمیایی لە دادگا

ژیان

عەلی کیمیایی بەپێی بەڵگەنامەکان لە ساڵی ١٩٤١ لە تکریت لە دایک بووە، بەڵام بۆخۆی وتوویەتی لەدایکبووی ساڵی ١٩٤٤ە، تەمەنی منداڵی لە تکریت بەسەر بردووە.^[٢] لە ئازاری ١٩٨٧دا بەرپرسی یەکەمی بەعس بووە لە ھەرێمی کوردستان و دەستی بەسەر ھێزەکانی پۆلیس و سوپادا گرتووە. دوای دوو مانگ لە وەرگرتنی پۆستەکەی، دەستی کردووە بە ڕاگواستنی ھاووڵاتیانی کورد بۆ ناوچە بیابانییەکانی عێراق و پڕۆسەی ئەنفالی بە بێسەروشوێنکردنی ١٨٢ ھەزار کورد دەست پێ کردووە.^[٣] لە ١٦ی ئازاری ١٩٨٨ دا بە سەرپەرشتی عەلی کیمیایی شاری ھەڵەبجە بە چەکی کیمیاوی بۆردوومان کرا و ٥ ھەزار کەسی کوژرا. لە ئابی ١٩٩٠دا کە ڕێکەوتی داگیرکردنی کوەیت لەلایەن عێراقەوە بوو، عەلی کیمیاوی ڕۆڵی سەرکوتکارانەی ھەبووە. ماوەیەک وەزیری ناوخۆ بووە و لە نێوان ١٩٩١ تا ١٩٩٥دا بووتە وەزیری بەرگری و لە ١٩٩٦یشدا دەستی لە کوشتی سەدام کامیل و حوسێن کامیلی برازا و زاوای سەددام حوسێندا ھەبووە.

لە دەستپێکی پڕۆسەی جەنگی ئازادیی عێراقدا، بەرپرسیارییەتی ناوچەکانی باشووری عێراقی پێ دراوە. لە نیسانی ٢٠٠٣دا ئەوە ڕاگەیندرا کە لە بۆردوومانێکدا کوژراوە، بەڵام دواتر و لە حوزەیراندا ئەو ھەواڵە ڕەت کرایەوە. لە لیستی ئەو ٥٥ تۆمەتبارەی کە ئەمریکا داوای کردبوون لە ڕیزبەندی پێنجەمدا بووە. لە ٢١ی ئابی ٢٠٠٣دا دەستگیر کرا و لە ٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٠٧دا لەسەر جینۆسایدی ئەنفال سزای لەسێدارەدانی بۆ دەکرا، لە ڕۆژی ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠ لە سێدارە درا.^[٤]