زایەند
From Wikipedia, the free encyclopedia
زایەند (ھەروەھا: ڕەگەز، جنس، سێکس) (بە ئینگلیزی: Sex) نێر و مێی ھەیە. کۆئەندامەکانی زاوزێ لە ھەموو جۆرە زیندەوەرەکان پێک ھاتوە لە دوو کۆئەندامی سەرەکی کە بریتین لە کۆئەندامی زاوزێی نێرینە و کۆئەندامی زاوزێی مێینە، کە ھەریەک لە زیندەوەران تەنھا یەک کۆئەندامیان ھەیە، لەگەڵ ھەندێ زیندەوەری جیاواز کە ھەردوو کۆئەندامی زاوزێیان ھەیە، خۆگربوون و جووت بوون لە ڕەوشتە بۆماوەییەکانی زیندەوەرانە، ھەریەک لەم کۆئەندامانە خانەی تایبەت درووست دەکەن کە ھەڵگری ڕەوشتە بۆماوەیی زیندەوەرەکەیە، کۆئەندامی زاوزێی نێرینە (تۆو) دروست دەکات، کۆئەندامی زاوزێی مێینەش (ھێلکە) دروست دەکات، لەکاتی بەیەک گەیشتنی ئەم دوو بۆماوەخانە تایبەتمەندانە بۆماوەخانەیەکی نوێ بەرھەم دێنن کە ھەڵگری ڕەوشتە بۆماوەیی ھەردوو خانە جووت بوەکەیە، بەم کرداری جووت بونە یاخود بەیەکگەیشتنی ئەم دوو زیندەخانە بۆماوەییانە دەوترێت زایەند (گان).
جیاوازی زایەندی مرۆڤ لەگەڵ زیندەوەرەکانی تر بریتیە لەوەی کە ڕەگەزی نێرینەی مرۆڤ ھەڵگری کرۆمۆسۆمی XY ە، بەڵام ڕەگەزی مێینەی مرۆڤ ھەڵگری کرۆمۆسۆمی XX ە، کەبریتین لە بەشێک لە ڕژێمی دیاریکردنی ڕەگەز، ھەروەھا زیندەوەرەکانی تریش ڕژێمی دیاریکردنی ڕەگەزیان ھەیە ھەروەک مرۆڤەکان، بۆنمونە باڵندەکان ڕژێمی دیاریکردنی ڕەگەزیان بریتییە لە ZW، وە مێرووەکان ڕژێمی دیاریکردنی ڕەگەزیان بریتیە لە X0.
ھەریەک لە بۆماوەخانەکان لەدوای جووت بوون بۆماوەخانەیەکی نوێ بەرھەم دێنن بەگوێرەی ڕەگەزەکەیان، نێرینەکان تۆو دروست دەکەن مێینەکانیش ھێلکە دروست دەکەن، ئەوزیندەوەرانەی کە ھەردوو بۆماوەخانە درووست دەکەن پێیان دەڵێن (نێرەمووک)یان(ڕەگەزی سێ یەم)، بەرھەمی جووت بونی ئەم دوو بۆماوەخانانە زۆرجار جیاوازە بە جیاوازی بۆماوەخانەی باوانیان و توانا و ڕەوشتەکەیان یاخود کاتی بەرھەم ھێنانیان دەگۆڕێت بەگۆڕانی ژینگە و پەیوەندی و جۆرەکەیان.