Luksembùrg

Luksembùrg (luks. Lëtzebuerg; òficjalnô pòzwa Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg (luks. Groussherzogtum Lëtzebuerg, fr. Grand-Duché de Luxembourg, niem. Großherzogtum Luxemburg) – państwò w zôpadny Eùropie. Òd nordë grańczi z Belgiã, òd zôpadu i pôłniégò – z Francjã, a òd pòrénkù – z Miemcama. Ni mô przistãpù do mòrza. Pòzwa kraju pòchòdzy òd stôrowësokòniemiecczégò słowa «lucilinburch» – «môłi gard». Całownô wiéchrzëzna Luksembùrga to 2 586,4 km² i je to jedno òd nômiészich państw w Eùropie.

Grand-Duché de Luxembourg Großherzogtum Luxemburg Groussherzogtum Lëtzebuerg Luksembùrg Fana Herb Mòtto: Mir wëlle bleiwe wat mir sinn Òficjalny jãzëk luksembùrsczi francësczi miemiecczi Stolëca Luksembùrg (gard) Fòrma państwa kònstitucyjnô mònarchiô Wiéchrzëzna % wòdë 2.586 km² -% Lëdztwò (2017) 594 130 Dëtk Eùro (EUR) Czasowô cona UTC +1 Nôrodné swiãto 23 czerwińca Himn Ons Heemecht Kòd LUX Internet .lu Telefón +352

Commons

Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Luksembùrg

Nôleżi do Eùropejsczi Ùnie (òd 1957). Do grëpë z Belgijskô i Néderlandzkô wchôdô w skłôd Beneluksu.

Geògrafiô

Pòłożenié

Kôrta Luksembùrga

Leżi w zôpadny Eùropie, midzë Belgiã, Francjã i Miemcama.. Òd pòrénkù grańcã Luksembùrga wëznôczô rzéka Mozela (niem. Mosel, fr. Moselle, luks. Musel) .

Wiéchrzëzna

• całownô: 2,586 km²
• wiéchrzëzna lądu: 2,586 km²
• wiéchrzëzna wòdów: o km²
• môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 179.

Lądowé grańce

• òglowô długòsc wszëtczich grańców: 327 km
• państwa, z jaczima mô grańce: Belgijskô 130 km, Miemieckô 128 km, Francëjô 69 km

Brzegòwô liniô

ni mô brzegòwi linii (państwò strzódlądowé)

Klimat

Klimat ùmiarkòwóny, pòd wpłiwã Atlanticczégò Òceanu (łagódné zëmë, chłodno òb lato). Wielëna òpadënków òd 800 mm na pôłnim do 1200 mm na nordze.

Ùsztôłcenié terenu

Fizycznô kôrta Luksembùrga

Górzësti nordowi dzél państwa (tak pòzwóny Oesling) nôleżi do terenu plaskati wëżawë Ardenów z wësokòscama do 560 m n.r.m. (czëp Kneiff). Reszta Luksembùrga (tak pòzwóny region Gutland, jaczi zajimô 68% teritorium) je pòfałdowóną niżawą z szeroczima dolëznama. Stolëca państwa, gard Luksembùrg, leżi w pôłniowim dzélu kraju.

Wësokòsc terenu

• strzédnô wësokòsc: 325 m. n.r.m.
• nôniższô wësokòsc: 133 m. n.r.m. (rzéka Mozela)
• nôwëższi czëp: 560 m. n.r.m. (Kneiff)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

• rolné gruńtë: 50,7% (w tim 24% òrnëch gruńtów)
• lasë: 33,5%

Lëdze i spòlëzna

Pòpùlacjô

• wielëna lëdztwa: 594,130 (na lëpińc 2017)
• môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 171.

Etniczné karna

Luksembùrczicë 52,3%, Portugalczicë 16,4%, Frańcuzë 7,5%, Italczicë 3,6% (wôrtoscë szacowóné na 2017)^[1]

Jãzëczi

luksembùrsczi 55.8%, portugalsczi 15.7%, francësczi 12.1%, niemiecczi 3.1%, italsczi 2.9%

Religijné karna

chrzescëjanie (w zacht wikszoscë Kòscół Rzimskòkatolëcczi) 70.4%, mùzułmanie 2.3%

Ùrbanizacjô

• mieskô pòpùlacjô: 90,7%
• wikszé miesczé westrzódczi: Luksembùrg (stolëca) – 114,303 mieszkańców (w 2017)^[2]

Pòliticzny system

• òficjalnô pòzwa: Wiôldżé Ksãżstwò Luksembùrg
• pòliticzny ùstôw: kònstitucyjnô mònarchiô
• stolëca: Luksembùrg
• czasowô cona: UTC+1
• państwowé swiãto: 23 czerwińca – Luksembùrsczé Nôrodné Swiãto (luks. Lëtzebuerger Nationalfeierdag)
• nôrodny himn: „Ons Heemecht” (Nasza Tatczëzna)

Wëkònôwczô władza

• wiôldżi ksążã Guillaume V (òd 3 rujana 2025)
• premier: Luc Frieden (òd 17 lëstopadnika 2023)

Ùstawòdôwczô władza

jednojizbòwi parlament – Jizba Depùtowónëch (luks. Châmber vun Députéirten, fr. Chambre des députés; 60 nôleżników na piãcolatną kadencjã)