Адольф Гитлер

Адольф Гитлер (ним. Adolf Hitler [ˈaːdɔlf ˈhɪtlɐ]; ака, 20 1889, Браунау-Инна-çинчи, Австри-Венгри — ака, 30 1945, Берлин, Виççĕмĕш Райх), национал-социализм никĕслевçи — Национал-социаллă нимĕç рабочи партин çулпуçĕ (фюрерĕ) 1921 çулхи утăн 29-мĕшĕнчен пуçласа Германин рейхсканцлерĕ, 1933 çулхи кăрлачăн 31-мĕшĕнченпе Германи рейхспрезиденчĕ çурлан 2-мĕшĕнченпе 1934 çултанпа, Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче.

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Гитлĕр пăхăр.

Национал-социализм

Тĕп ăнлавсем

Диктатура • Çулпуçлăх • Сылтăм идеологи Шовинизм • Нацистсен расă политики Милитаризм • Антидемократизм

Идеологи

Фёлькише бевегунг • «25 пай» программи «Манăн кĕрешӳ» • Недочеловек Нюрнбергри расă саккунĕсем Гюнтерăн расă теорийĕ • Расă политики «Çирĕммĕш ĕмĕрĕн халапĕ»

Истори

Виççĕмĕш райх • Вăрăм çĕçĕсен каçĕ Хрустальлĕ каç • Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи Чехсен ыйтăвне пĕтĕмпех пурнăçлани Европа еврейĕсен катастрофи Еврейсен ыйтăвне пĕтĕмпех пурнăçлани Холокост • Нюрнберг процесĕ

Пайăр çынсем

Адольф Китлĕр • Видкун Квислинг • Войтех Тука Генрих Гиммлер • Герман Геринг • Рудольф Гесс

Йĕркелӳсем

НСДАП • СА • СС • Гитлерюгенд • Вервольф Нимĕç хĕрĕсен пĕрлшĕвĕ • Юнгфольк • Хĕрачасен пĕрлешĕвĕ Хĕллехи пулăшу • Германин ĕçлев фрончĕ Нац.-соц. халăх ыркăмăллăхĕ Вăй савăнăçран • Ĕненӳ тата илем Водительсен национал-соц. корпусĕ Вĕçевçĕсен национал-соц. пĕрлешĕвĕ Студентсен национал-соц. пĕрлешĕвĕ Тухтăрсен национал-соц. пĕрлешĕвĕ Вĕрентӳçĕсен национал-соц. пĕрлешĕвĕ Юристсен национал-соц. пĕрлешĕвĕ «Национал-соц. хĕрарăмсем» пĕрлешӳ Вăрçă инкекне лекнĕскерсене пулăшас нац.-соц. пĕрлешĕвĕ

Наци партисемпе юхамĕсем

Скрещённые стрелы (Венгри) Çурçĕр арамаçи тăванĕсен нац.-соц. партийĕ (ÇА) Фламанд наци союзĕ (Бельги) Национал-соц. юхăм (Нидерландсем) Чечен-туçи нац.-соц. вăрттăн йĕркелĕвĕ (ÇА) Наци пĕрлешĕвĕ (Норвеги) Перконкрустс (Латви)

Тăван ăнлавсем

Антифашизм • Антикоммунизм • Неонацизм Интеграллă национализм • Наци оккультизмĕ

Портал: Наци Германийĕ • Проект «Фашизм»   п с т

Германин хĕçпăшаллă вăйĕсен аслă çарпуçĕ.

Биографи

Ăрат йĕрĕ

Пулас фюрерăн ашшĕ Алоис Китлĕр (1837—1903) малтан атăçă, кайран таможньă ĕçтешĕ пулса ĕçленĕ; амăшĕ — Клара (1860—1907), хĕр чухнехи Пёльцль. Алоис саккун йĕркипе çуралнăскер пулман, 1876 çулчен вăл амăшĕн, Марии Анна Шикльгруберĕн (ним. Schicklgruber) хушаматне илнĕ. Тепĕр пиллĕк çултан, Алоис çуралсан, Мария Шикльгрубер сĕтĕрĕнчĕк Иоганн Георга Гидлера (Hiedler) арманçине качча тухать. 1876 çулта куракансем кăтартнипе 1857 çулта вилнĕ Гидлер Алоисăн ашшĕ пулнă, çакна пула Алоис хушаматне улăштарать^[1].

Ачалăх

Китлер ача чухне

Яшлăх

Пĕрремĕш Тĕнче вăрçине хутшăнни

Создание НСДАП

«Сăра пăтăрмахĕ»

Тĕп статья: Сăра пăтăрмахĕ

Китлĕр 20-мĕш çулсенче

Влаçа кĕртекен çул çинче

Китлĕр — оратор, 30-мĕш çулĕсен пуçламăшĕ

Райхсканцлер тата патшалăх пуçлăхĕ

Шалти политика

Потсдам кунĕ

1933 çулхи кăрлач, 30 Гинденбург президент Китлĕре рейхсканцлер (правительство пуçлăхĕ) вырăнне лартать^[2]. Рейхсканцлер Китлĕр çаплах Империн министрсен кабинечĕн пуçлăхĕ пулса тăрать. Пĕр уйăх майлă вăхăт иртсен, нарăсăн 27-мĕшĕнче парламент çуртне вут-кăвар хыпать. Официаллă версипе, вут çулăмне сӳнтернĕ чухне ярса тытнă Маринус ван дер Люббе голланд коммунистне айăпланă. Çурта вут-кăвара Карл Эрнстăн штурмовикĕсем чертни паллă^[3][4]. Китлĕр Коммунистсен партине влаçа туртса илесшĕн сăтăр ĕç тунă тесе тепĕр куннех Гинденбургран конституцин çичĕ статьин ĕçне чарса лартмалли, правительствăна ятарлă тивĕçсене пама ирĕк ыйтать. Президент ун çине алă пусать. 1933 çулăн вĕçĕнче Лайпцигре ван дер Люббене, ГКП ертӳçне Эрнст Торглера тата виçĕ болгар коммунистне, çав шутра Георгий Димитров вут-кăвайт тунă тесе айăпласшăн пулнă. Çак процесс Димитров вăйлă хӳтĕленнипе нацисемшĕн ăнăçлă вĕçленмест: ван дер Люббесĕр пуçне, пурне те айăпран хăтарнă.

Китлĕр 1933 çулта

Территори экспансине пуçлани

Китлĕр тата Муссолини

Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи

Тĕп статья: Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи

Визит в захваченную Польшу, 1939

Гитлĕре вĕлерме хăтланни

Тĕп статья: Утăн 20-мĕшĕнчи кавар

Китлĕрĕн вилĕмĕ

Кăсăк фактсем

Çавăн пекех пăхăр

• Китлĕр Алоис — Китлĕрĕн ашшĕ
• Китлĕр Клара — Китлĕрĕн амăшĕ
• Шикльгрубер
• Браун Ева — Китлĕрĕн еркенĕ тата арăмĕ
• Китлĕрĕн чир-амакĕ
• Китлĕрĕн арлă пурнăçĕ
• Наци Германинче чĕлĕме хирĕç кĕрешни
• Китлĕрĕн вегетариллĕхĕ
• Китлĕрĕн тĕнĕ