Воронеж кĕпĕрни

Воро́неж кĕпĕрни — икĕ администрациллĕ-территориллĕ виçе. Кĕпĕрне хули — Воронеж.

Пĕрремĕш Воронеж кĕпĕрни 1725 — 1779 çулсенче Раççей империнче.

Иккĕмĕш Воронеж кĕпĕрни 1796 — 1928 çулсенче Раççей империнче, Раççей республикинче тата РСФСР-та.

Администрациллĕ пайлану

1824 - 1918 çулсенче Воронеж кĕпĕрни 12 уесе пайланнă:

№ п/п	Уес	Уес хули	Уес хулин гербĕ	Лаптăк, тв.çухрăм²	Пурнан халăх[1] (1897), çын
1	Бирюч	Бирюч (13 081 çын)		3866,2	200 668
2	Бобров	Бобров х. (3 884 çын)		8159,7	286 745
3	Богучар	Богучар (6 636 çын)		8498,5	309 965
4	Валуйки	Валуйки (6 698 çын)		4074,8	188 113
5	Воронеж	Воронеж (80 599 çын)		4642,0	273 832
6	Задонск	Задонск (7 507 çын)		2109,4	123 184
7	Землянск	Землянск (5 333 çын)		3780,7	200 736
8	Коротояк	Коротояк (9 355 çын)		3268,1	157 189
9	Нижнедевицк	Нижнедевицк (2 409 çын)		3288,4	167 183
10	Новохопёрск	Новохоперск (5 945 çын)		5418,7	192 436
11	Острогожск	Острогожск (20 983 çын)		7100,4	273 837
12	Павловск	Павловск (7 202 çын)		3694,4	157 365

1918 çулта Богучар уесĕнчи 22 вулăсĕнчен Калачеевск уесне туса хунă. 1918 çулхи акан 1-мĕшĕнче Бирюч уесне Алексеевск çине куçарнă. 1923 çулхи кăрлачăн 4-мĕшĕнче Алексеевск, Землянск тата Коротояк уесĕсене пăрахăçланă, Россошь уесне йĕркеленĕ, Усмань уесне иккĕмĕш Воронеж кĕпĕрнинчен Тамбов кĕпернине панă. 1924 çулхи çăвăн 12-мĕшĕнче Задонск, Калач тата Павловск уесĕсене салатнă.

Воронеж кĕпĕрнин вулăсĕсем

Çапла, 1926 çулта иккĕмĕш Воронеж кĕпĕрнине 9 уес кĕнĕ:

№	Уеc	Центр	Лаптăк, км²	Пурнан халăх[2] (1926), çын
1	Бобров	Бобров х.	8238	353 858
2	Богучар	Богучар хула	8685	328 498
3	Валуйки	Валуйки х.	5717	291 503
4	Воронеж	Воронеж х.	9322	648 819
5	Нижнедевицк	Нижнедевицк ял	5668	305 568
6	Новохопёрск	Новохоперск х.	6117	264 620
7	Острогожск	Острогожск х.	8412	426 235
8	Россошь	Россошь х.	8059	326 277
9	Усмань	Усмань х.	6798	362 645

Пурнанхалăх

П. И. Субботин-Пермяк. Воронеж хĕрарамĕ. 1912 ç.

Воронеж кĕпернинчи хĕрарăм тумĕ.

Пурнанхалăх йышĕ

Çул	Пурнанхалăх, çын	Çав шутра хулара, çын
1766	832 700[3]
1785	809 600[3]
1847	1 658 704[3]
1897	2 531 253[1]	169 632
1905	3 023 600[3]
1926	3 308 023[2]	268 934

Наци йышĕ

Наци йышĕпе 1897 çулта^[4]:

Уес	вырăссем	украинсем
Мĕнпур кĕперне	63,3 %	36,2 %
Бирюч	29,2 %	70,2 %
Бобровский	83,2 %	16,5 %
Богучар	17,8 %	81,8 %
Валуйки	48,6 %	51,1 %
Воронеж	98,3 %	…
Задонск	99,9 %	…
Землянск	96,2 %	3,7 %
Коротояк	83,8 %	16,1 %
Нижнедевицк	98,9 %	1,1 %
Новохопёрск	84,6 %	15,2 %
Острогожск	8,4 %	90,3 %
Павловск	57,8 %	42,0 %

Литература

• Евгений (Болховитинов) Историческое, географическое и экономическое описание Воронежской губернии. Воронеж, 1800.
• Багалей Д. И. Материалы для истории колонизации и быта Харьковской и отчасти Курской и Воронежской губерний. — Харьков: Тип. К. Л. Счасни, 1890.— 456 с. на сайте Руниверс
• Воронежское земство. 1865—1889 г. Историко-статистический обзор / Щербина Ф. А. (сост.). — Издание Воронежского губернского земства, 1891.
• «Адрес-календарь Воронежской губернии на 1917 год», Воронеж, 1916
• Списки населенных мест Воронежской губернии 1865,1900, JPG+TXT. çăлкуçран архивланă 13 Пуш уйӑхӗн 2013.
• Л. Вейнберг Воронежская губерния // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
• Шатохин И. Т. Воронежские и курские губернаторы и дворянство во второй половине XIX века // Юг России и Украина в прошлом и настоящем: история, экономика, культура: сб. науч. тр. V Междунар. науч. конф. / отв. ред. И.Т. Шатохин (г. Белгород, 23-24 января 2009 г.). — Белгород: Изд-во БелГУ, 2009. — 428 с.