Вырăслату (политика)

Вырăслатни (руссификаци) — официаллă влаçсем епле те пулин территорире пурăна халăха вырăслатассине пурнăçа кĕртекен мероприятисен комплексĕ, çаплах çакнашкал хăй процесĕ те — чĕлхе енчен те, культурăпа тĕн енчен те.

Пăхăнакан территорисенче чĕлхе тата историографи енчен вырăслатас политика XIX ӗмӗрте анлăн сарӑлнӑ пулнă тата каярахпа та малалла тӑсӑлнӑ. Тӗрлӗ регионсенче вырăслатасси тӗрлӗрен иртнĕ те, халĕ те иртет, тарăнăшĕпе те, тăсăлнипе те унăн результачĕ те тĕрлĕрен пулать. Польшăна, Финляндие вырăслатни ăнӑҫусӑр пулни те паллă.

Вырăслатас меслечĕсем

Беларуçри районсемпе хуласенче вырăсла калаçса пурăнакан халăхăн пайĕ (2009 çулта çырни)

Казахстан 1897—1970 çулсенчи наци йышĕ. Чи пысăкрах этноссем.

Крымри пурăнан халăхĕн этнос йышĕ улшăнни.

• Вырăс чĕлхипе администрациленĕ, хут ĕçпуçне тунă тата пĕлӳ илнĕ сферăсенче сарни, çав вăхăтрах урăх чĕлхесене усă курма чарни, е вĕсене вырăс графикине куçарни (тĕслĕхрен, валуев циркулярĕ, эмск хутайĕ, литва латиниципе ускурма чарни, кириллизаци) тата ытти мелсемпе сахалрахăш нацисен чĕлхисене аталанма тата ускурма пăрахтарнă^[1][2].
• Вырăс православине сарни^[3]: ют халăхсене тĕне кĕртни, православи автокефалисене пăрахăçлани^[4], çак вара халăхсен пурнăçне вырăс календарĕпе, вырăс уявĕсемпе йăлисене тытса пыма хăнăхтарни. Православи рольне тата православи йăлипе пурăннине вырăслатас ĕç-пуçра кирлине Лев Тихомиров палăртнă^[5] Тĕслĕхсем: 1839 çулхи Полоц соборĕ — Раççей империнче униатлăха пăрахăçлани, 1946 çулхи Львов соборĕ — Анăç Украинăри униатлăха пăрахăçлани.

Литература

• Земскова, Е. Круглый стол «Национализм в имперской России: идеологические модели и дискурсивные практики». — Москва, Российский государственный гуманитарный университет, 24 июня 2002 г.
• Кудряшев, В. Н. Консервативно-утопическая интерпретация русификаторской политики в конце XIX — начале XX в. // Исторические науки. — С. 96—101.
• Копыловский, Г. С. К истории национального вопроса в России 2017 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ.
• Миллер, А. Россия и русификация Украины в XIX веке // Россия-Украина: история взаимоотношений. — М.: Институт славяноведения и балканистики РАН, Институт «Открытое общество», 1997.
• Миллер, А. Русификации: классифицировать и понять // Ab Imperio. — № 2. — 2002. — С. 133—148.(ĕçлемен каçă)Шаблон:Недоступная ссылка
• Новицкий, И. Я. Управление этнополитикой Северного Кавказа — Краснодар, 2011. — 270 с., ISBN 978-5-94945-030-7
• Смирнов И. Н. Обрусение инородцев и задачи обрусительной политики // Исторический вестник, 1892. — Т. 47. — № 3. — С. 752—765. 2019 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 30-мӗшӗнче архивланӑ.
• Черказьянова, И. В. История школы российских немцев XIX — начала XX века в терминах и понятиях // Вестник Челябинского университета. — № 18 (119). — 2008. — С. 39—46. 2021 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
• Шидловский, С. О. Из проектов И. С. Аксакова по социокультурному обустройству Северо-Западного края Российской империи / С. О. Шидловский // Славяноведение. — 2013. — № 5. — С. 78—85.
• Как и зачем сохранять языки народов России? Константин Замятин, Анника Пасанен, Янне Саарикиви
• Edward C. Thaden, Ed. 1981. Russification in the Baltic Provinces and Finland, 1855—1914. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-05314-6.
• Witold Rodkiewicz. Russian Nationality Politics in the Western Province of the Empire (1863—1905). Lublin 1998. ISBN 8387833061.
• Aneta Pavlenko Linguistic russification in the Russian Empire: peasants into Russians? Russian Linguistics. International Journal for the Study of Russian and other Slavic Languages ISSN 0304-3487 Volume 35 Number 3
• Tuomo Polvinen. Imperial Borderland. Bobrikov and the Attempted Russification of Finland 1898—1904. C. Hurst & Co. Publishers 1995. ISBN 1850652295.
• Robert P Geraci. Windows on the East. National and Imperial Identities in Late Tsarist Russia. Ithaca — London 2001. ISBN 080143422X.
• Darius Staliunas, Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus After 1863. Amsterdam: Rodopi 2007. ISBN 978-90-420-2267-6.
• Theodore R. Weeks, Nation and state in late Imperial Russia: nationalism and Russification on the western frontier, 1863—1914. DeKalb: Northern Illinois University Press 1996. ISBN 0-87580-216-8.
• Theodore R. Weeks Russification: Word and Practice 1863—1914
• Станіслаў Станкевіч. Русіфікацыя беларускае мовы ў БССР і супраціў русіфікацыйнаму працэсу. — Мн.: Навука і тэхніка, 1994. — 79 с.
• Щербак, Микола Григорович, Національна політика царизму на Правобережній Україні (друга половина XIX — початок XX століття): навч. посібник // Київський національний ун-т ім. Тараса Шевченка, 1997, 90с. ISBN 5-7763-9036-2.