From Wikipedia, the free encyclopedia
Glöyn byw lliwgar o deulu'r Nymphalidae yw'r Trilliw Bach neu Iâr Fach Amryliw (Lladin: Aglais urticae; Saesneg: Small Tortoiseshell). Mae'n gyffredin mewn llawer o gynefinoedd ar draws Ewrasia. Mae'r oedolyn rhwng 45 a 62 mm ar draws yr adenydd. Mae ei uwchadenydd yn oren gyda marciau du a melyn a rhes o smotiau glas ger yr ymyl. Mae'r isadenydd yn frown gan fwyaf. Mae lliw'r lindysyn yn amrywio o ddu i felyn. Mae'r lindys ifainc yn byw mewn grwpiau mewn gwe, yn bwydo ar ddail danadl poethion neu ddanadl bach.
Trilliw Bach | |
---|---|
Oedolyn | |
Dosbarthiad gwyddonol | |
Teyrnas: | Animalia |
Ffylwm: | Arthropoda |
Dosbarth: | |
Urdd: | Lepidoptera |
Teulu: | Nymphalidae |
Genws: | Aglais |
Rhywogaeth: | A. urticae |
Enw deuenwol | |
Aglais urticae (Linnaeus, 1758) | |
Cyfystyron | |
Nymphalis urticae |
Mae ei dymor fel oedolyn ymhlith yr hwyaf o holl loynnod byw Ewrop: gan ymestyn o'r gwanwyn cynnar hyd at ddiwedd yr hydref. Mae'n gaeafgysgu fel oedolyn, gyda thystiolaeth diweddar ei fod yn clwydo mor gynnar â Mis Awst[1] efallai, yn sgil newid hinsawdd, oherwydd deffroad gwanwyn cynharach. Yng ngwledydd deheuol ei diriogaeth ceir dwy genhedlaeth.[2]
Yr enw cyntaf i gael ei safoni, mae'n debyg gan Dafydd Dafis yn Y Naturiaethwr[3]
Safonwyd gan Banel Enwau a Thermau Cymdeithas Edward Llwyd ac a gyhoeddwyd yn 2009[4]
Clywyd ar lafar gan drigolyn o Lanrug, Arfon[5]. Meddai Steffan ab Owain: "....rwyf wedi clywed am Twm Dew. Edrycha yn y gyfrol fach wych na Penblwydd Mwnci ayyb ac ar dudalen 71, dwi’n meddwl, ac y mae pwt amdano ynddo. Yr unig le imi weld cyfeiriad ato mewn print fel arall yw yn nghyfrol Hafodydd Brithion, os cofiaf yn iawn"[6]. Efallai mai ond at y glöyn gaeafgysgol y mae'r enw hwn yn cyfeiro ato. Cyfeiria Geiriadur Prifysgol Cymru at Twm Dew fel enw amgen o Fôn am y gwrachen ludw
Enw mae'n debyg wedi ei seilio ar yr elfen -tortoise- er i tortoiseshell gyfeirio at liw yn hytrach na'r ymlusgiad. Nid yw'r enw hwn yng Geiriadur y Brifysgol
Mae'r enw rhywogaethol (yr ail enw) yn cyfeirio at blanhigyn bwyd y lindysen, sef danadl poethion Urtica urens.
Gellir dosbarthu'r pryfaid (neu'r Insecta) sy'n perthyn i'r Urdd a elwir yn Lepidoptera yn ddwy ran: y gloynnod byw a'r gwyfynod. Mae'r dosbarthiad hwn yn cynnwys mwy na 180,000 o rywogaethau mewn tua 128 o deuluoedd[8].
Wedi deor o'i ŵy mae'r Trilliw Bach yn lindysyn sy'n bwyta llawer o ddail, ac wedyn mae'n troi i fod yn chwiler. Daw allan o'r chwiler ar ôl rhai wythnosau. Mae pedwar cyfnod yng nghylchred bywyd glöynnod byw a gwyfynod: ŵy, lindysyn, chwiler ac oedolyn.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.