Castell Caerdydd

Sefydlwyd Castell Caerdydd ar safle ger canol dinas Caerdydd heddiw gan y Normaniaid yn 1091, ar safle caer Rufeinig. Gwelir gweddillion y gaer honno ar y safle hyd heddiw. Ychwanegwyd castell ffug gan Ardalydd Bute yn y 19g.

Castell Caerdydd

Math	castell, safle archaeolegol, amgueddfa awdurdod lleol
Sefydlwyd	1080s (wedi 1081)
Daearyddiaeth
Lleoliad	canol dinas Caerdydd, Castell, Caerdydd
Sir	Caerdydd
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	11.7 metr
Cyfesurynnau	51.482309°N 3.181106°W
Arddull pensaernïol	yr Adfywiad Gothig
Perchnogaeth	Cyngor Caerdydd
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	GM171
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Caer Rufeinig Caerdydd

Prif: Caer Rufeinig Caerdydd

Mae rhan helaeth o furiau'r Castell mwnt a beili Normanaidd wedi'u codi ar ben cwrs y muriau Rhufeinig gwreiddiol. Mewn stafelloedd arddangosfa dan y muriau presennol gellir gweld darnau o'r muriau Rhufeinig. Ymddengys i'r gaer gael ei chodi ar safle caer gynharach a godwyd tua diwedd y ganrif gyntaf OC. Adeiladwyd yr ail gaer o gerrig tywodfaen coch, efallai fel amddiffyniad yn erbyn ymosodiadau o'r môr, tua'r flwyddyn 400 OC.

Y castell Normanaidd

Gorthwr Normanaidd Castell Caerdydd

Un o breswylwyr enwocaf y castell oedd Robert Curthose, a garcharwyd yno gan ei frawd ifancach, Brenin Harri I Lloegr, o 1106 tan 1134. Yn 1158, y castell oedd lleoliad herwgipiad beiddgar gan Ifor Bach. Daeth Owain Glyn Dŵr i reoli'r castell yn 1404, gan ei adael i'r Cymry tan i Siaspar Tudur, ewythr Harri Tudur, ei feddiannu yn 1488 fel diolch iddo am ei ran yn ymgyrchoedd ei nai.

20g hyd heddiw

Yn ystod y 19g, codwyd castell hynafol ffug gan y pensaer William Burges, a oedd yn gweithio i Ardalydd Bute. Fe'i cynlluniwyd i edrych fel cartref a fyddai'n gweddu i un o straeon y Tylwyth Teg gyda nifer o gerfluniau cain a lluniau i'w addurno.

Ar ddechrau'r 20g, etifeddodd 4ydd Ardalydd Bute y castell a pharhaodd y gwaith adeiladu drwy'r 1920au. Gwerthwyd neu gwladolwyd tiroedd a buddiannau masnachol teulu'r Bute o amgylch Caerdydd ac erbyn yr Ail Ryfel Byd, nid oedd llawer yn eu meddiant heblaw'r castell. Yn ystod y rhyfel, adeiladwyd llochesi cyrch awyr helaeth ym muriau'r castell; gllochesi a allent gysgodi hyd at 1,800 o bobl. Yn ddiweddarach fe'i rhoddwyd i ddinas Caerdydd gan deulu'r Bute ar 4 Medi 1947. Mae bellach yn atyniad twristaidd poblogaidd ac mae'n gartref i amgueddfa lleng-filwrol, yn ogystal â gweddillion yr hen gastell.

Mynediad a chyfleusterau

Lleolir y castell yng nghanol Caerdydd a saif wrth ymyl Parc Bute. Lleolir canolfan ddinesig Parc Cathays gerllaw hefyd, ynghyd â'r prif strydoedd siopa.

Mae'n gartref i ddawns haf Prifysgol Caerdydd bob blwyddyn a chynhelir Mardi Gras mwyaf Cymru ar gaeau'r castell bob mis Awst.

Gyda lle i dros ddeng mil o bobl ymgynull, manteisiwyd ar hyn i gynnal nifer o gyngherddau roc a pherfformiadau byw, gan gynnwys un gan y grŵp Stereophonics ym mis Mehefin 1998.

Dolenni allanol

• Gwefan swyddogol
• Gwefan Cestyll Cymru