Llaeth
hylif gwyn a gynhyrchir gan famolion benyw From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Mae mamalau yn cynhyrchu llaeth (neu'n y Gogledd llefrith) i fwydo eu rhai bach. Mae llaeth yn cynnwys llawer o faetholynnau sydd yn addas i anifeiliaid bach sydd ddim yn gallu treulio bwyd caled.
.jpg)
Mae llaeth pob rhywogaeth yn arbennig ac yn addas i'w anghenion. Er enghraifft mae llaeth merch yn cynnwys llawer o lactos, math o siwgr, ond does dim cymaint o siwgr ond llawer o brotein mewn llaeth buwch. Mae llaeth buwch yn cynnwys braster llaeth (3.5 %), soledau llaeth (8.5 %) a dŵr (88 %). Y protein pennaf yw casein.
Mae pobl yn defnyddio llaeth rhai anifeiliaid, yn bennaf llaeth buwch, gafr, ceffyl, dafad a byfflo dŵr, i wneud hufen, menyn, caws, iogwrt a hufen iâ.
Remove ads
Cofnodion Cymreig
Taliadau'r Bwrdd Marchnata Llaeth: cynnyrch llaeth Trosglwyn, Carmel, 1950au cynnar
Tudalennau o lyfr cownts buches laeth tua 8 buwch ar fferm fynyddig Trosglwyn yng Ngharmel (Arfon). Mae'r ddogfen yn un hanesyddol bellach - mae gwartheg blith (dairy herds) yn gyfyngedig i ffermydd yr iseldir erbyn hyn (2025) ac yn llawer mwy o faint. Pwy glywodd am fuches laeth yn ucheldir Arfon heddiw?
Dyma lunio graff o'r data i ddangos enillion gwerthu llefrith i'r Bwrdd Marchnata Llaeth, Trosglwyn, Carmel 1952-5:
Beth sydd i gyfrif am y taliadau mwy ddechrau'r flwyddyn?
- Roedd llawer o fuchesau'n lloia yn y gwanwyn er mwyn manteisio ar borfa i gynhyrchu llaeth yn hytrach na gorfod prynu dwysfwyd. Felly roedd llawer o wartheg yn hesb yn ystod misoedd cyntaf y flwyddyn a byddai'r MMB [Milk Marketing Board] yn talu mwy er mwyn perswadio digon o ffermwyr igynhyrchu llaeth pryd hynny a sicrhau cyflenwad digonol. – Jackie Wilmington
- Wedi fy magu ar dyddyn 18 acer hefo buches 7 buwch yn y '60 degau a'r '70 degau cynnar. Nhad yn gorfod rhoi gorau i gynhyrchu llaeth tua 1975 wrth i'r casgliad caniau llaeth ddod i ben a gorfodi cynhyrchwyr i ddefnyddio "bulk tank". Roedd y ffordd acw yn rhy gul i dancer llaeth. Tarw potel i reoli lloia i sicrhau llaeth drwy'r flwyddyn. Tyfu ychydig o geirch a mangs (mangolds) yn ogystal a gwair i borthi dros y gaeaf. Prynu blawd i fwydo'n ddyddiol hefyd. Taliad yn dibynnu ar ansawdd y llaeth, ac fe brynwyd buwch Guernsey i gynyddu'r hufen yn y llaeth. Dyddiau difyr. Dim modd gwneud elw o dyddyn 18 acer bellach gwaetha'r modd. – Greta Hughes (Penllŷn)
- Yn y pumdegau mi dybiwn i fod llai o lefrith o gwmpas dros y gaeaf, gyda gwartheg yn dirwyn i ben a Ilaethiad blynyddol, gan arwain at gynnydd yn y galw - supply and demand - felly, gyda'r maeth hefyd yn salach iddynt dros y gaeaf. Digon o borfa wedyn i'r gwartheg newydd loi (sic. lloia) o Fai i Awst, mwy o gyflenwad yn gwasgu'r pris i lawr... felna fu hi erioed a felna ma hi wrth ddelio â chyfnewidioldeb y farchnad! Erbyn heddiw, cysondeb yw popeth, ac mae proseswyr yn defnyddio cymhellion pris i geisio annog cyflenwad gwastad, dwn iddim a fydda hynny'n wir adeg hynny, ond roedd yna'n sicr gadwyn o gyflogaeth yn dibynnu ar gyflenwad dibynadwy o laeth i'w cadw'n brysur yn yr amrywiol laethdai bach fydda'n dotio'r wlad adeg hynny, fydda'n cyflogi llawer o wragedd ffarm, gyrrwyr loriau'n casglu churns o standiau Ilaeth ag ati. Roedd y ffatri laeth leol yn dilyn yr ail ryfel byd yn cynnig incwm wythnosol gweddol gyson i lawer ffarmwr am y tro cynta, gyda'r Bwrdd Marchnata'n gyfrifol am hyrwyddo gwerthiant. Mae'n ddifyr gweld cymaint o gynnydd sydd ym mhris llaeth yn nhair blynedd y graff! – Alun Elidir[1]
Remove ads
Cyfeiriadau
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads