Βασάλτης
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο βασάλτης είναι έκχυτο εκρηξιγενές πέτρωμα το οποίο σχηματίζεται από την ταχεία ψύξη βασαλτικής λάβας που εκτείθεται στην ή κοντά στην επιφάνεια ενός πλανήτη ή δορυφόρου. Η περιεκτικότητά του σε οξείδιο του πυριτίου είναι κάτω από 50%, με περιεκτικότητα κατά μάζα σε χαλαζία κάτω από 20%. Η σύστασή του είναι ανάλογη με το πλουτωνικό πέτρωμα γάββρο.
Ο βασάλτης είναι συνήθως χρώματος γκρι ή μαύρο, αλλά σύντομα γίνεται καφέ ή στο χρώμα της σκουριάς εξαιτίας της οξείδωσης των φεμικών (πλούσια σε σίδηρο) ορυκτών. Σπανιότερα μπορεί να είναι πράσινος. Αν και συνήθως είναι σκούρος, ο βασάλτης μπορεί να έχει μεγάλη ποικιλία σκίασης εξαιτίας των τοπικών γεωχημικών διεργασιών. Ο βασάλτης σχεδόν πάντα έχει λεπτόκοκκη υφή επειδή η ταχεία ψύξη του ρευστού πετρώματος δεν επιτρέπει τον σχηματισμό μεγάλων κρυστάλλων ορυκτών. Πολύ σπάνια διακρίνονται κρύσταλλοι πορφυρίτη. Όταν η θεμελιώδης μάζα του έχει υαλώδη εμφάνιση, τότε ονομάζεται υαλώδης βασάλτης. Ο βασάλτης μπορεί να αποκτήσει σπογγώδη μορφή επειδή μέσα του εγκλωβίστηκε κατά τη ψύξη αέρας, οπότε και αποκαλείται σκωρία. Οι κοιλότητες στις οποίες υπήρχε ο αέρας στη συνέχεια μπορεί να πληρωθούν με άλλα ορυκτά, όπως ο ασβεστίτης, ο οπάλιος και ο ζεόλιθος, οπότε και ονομάζεται αμυγδαλοειδής βασάλτης. Μπορεί να περιέχει επίσης μαγνητίτη, οπότε και αποκτά μαγνητικές ιδιότητες.[1]
Ακόμα, ο βασάλτης είναι από τα πετρώματα στα οποία έχουν παρατηρηθεί κυστίδια που έχουν δημιουργηθεί από διαλυμένα αέρια που αναδύονται μέσα από το μάγμα καθώς αποσυμπιέζεται κατά την άνοδό του προς την επιφάνεια της Γης και σκληραίνει πριν προλάβουν τα αέρια να ξεφύγουν. Όταν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πετρώματος αποτελείται από τέτοια κυστίδια, αυτό το ονομάζουμε σκωρία.[2]
Ο όρος «Βασάλτης» χρησιμοποιείται συχνά για πλουτωνικά πετρώματα που δημιουργούνται πιο κοντά στην επιφάνεια της Γης και παραπέμπουν σε σύσταση τον βασάλτη, αλλά αυτοί οι λίθοι κατηγοριοποιούνται καλύτερα είτε σαν δολερίτες είτε σαν γάββροι.
Ο βασάλτης είναι πολύ κοινό πέτρωμα. Από αυτό αποτελούνται οι πυθμένες των ωκεανών. Επίσης είναι πολύ συνηθισμένος σε νησιά τα οποία σχηματίστηκαν από θερμά σημεία, όπως τα νησιά της Χαβάης, τα οποία αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από βασάλτη. Επίσης ανευρίσκονται σε περιοχές όπου έλαβαν χώρα εκτεταμένες ροές λάβας, όπως στο οροπέδιο Ντέκκαν, στην Ισλανδία, στην Παταγονία και τα νησιά Φίνγκαλ στη Σκωτία. Βασάλτης έχει βρεθεί επίσης στην Ιώ, τον τρίτο μεγαλύτερο δορυφόρο του Δία, στη Σελήνη, στον Άρη, την Αφροδίτη και τον αστεροειδή 4 Εστία.