Βενζόλιο
οργανική καρκινογόνος ένωση με μοριακό τύπο C6H6 / From Wikipedia, the free encyclopedia
Το βενζόλιο[3] (αγγλικά benzene) είναι οργανική χημική ένωση, που περιέχει άνθρακα και υδρογόνο, με μοριακό τύπο C6H6, αλλά συμβολίζεται συχνά συντομογραφικά ως PhH ή ΦH. Το μόριό του αποτελείται από έξι (6) άτομα άνθρακα, που το καθένα τους συνδέεται με δύο (2) άλλα άτομα άνθρακα, σχηματίζοντας έναν εξαγωνικό δακτύλιο, ενώ ταυτόχρονα κάθε ένα από τα 6 αυτά άτομα άνθρακα συνδέεται και με ένα (1) άτομο υδρογόνου. Εφόσον το μόριό του περιέχει μόνο άτομα υδρογόνου και άνθρακα, το βενζόλιο ταξινομείται στους υδρογονάνθρακες.
Βενζόλιο | |||
---|---|---|---|
Γενικά | |||
Όνομα IUPAC | Βενζένιο | ||
Άλλες ονομασίες | Βενζόλιο Κυκλοεξατριένιο | ||
Χημικά αναγνωριστικά | |||
Χημικός τύπος | C6H6 | ||
Μοριακή μάζα | 78,11 amu | ||
Συντομογραφίες | PhH, ΦH | ||
Αριθμός CAS | 71-43-2 | ||
SMILES | c1ccccc1 C1=CC=CC=C1 | ||
InChI | 1S/C6H6/c1-2-4-6-5-3-1/h1-6H | ||
Αριθμός RTECS | CY1400000 | ||
Αριθμός UN | J64922108F | ||
PubChem CID | 241 | ||
ChemSpider ID | 236 | ||
Δομή | |||
Διπολική ροπή | 0 D | ||
Μοριακή γεωμετρία | επίπεδη | ||
Ισομέρεια | |||
Ισομερή θέσης | 108 (τουλάχιστον) | ||
Φυσικές ιδιότητες | |||
Σημείο τήξης | 5,5°C | ||
Σημείο βρασμού | 80,1°C | ||
Πυκνότητα | 876,5 kg/m3 | ||
Διαλυτότητα στο νερό | 1,8 kg/m3 (15°C) | ||
Ιξώδες | 0,652 cP (20°C) | ||
Εμφάνιση | Άχρωμο υγρό | ||
Χημικές ιδιότητες | |||
Βαθμός οκτανίου | 99[1] | ||
Ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης | -11°C | ||
Σημείο αυτανάφλεξης | 561 °C | ||
Επικινδυνότητα | |||
Πολύ Εύφλεκτο (F) Τοξικό (T) | |||
Φράσεις κινδύνου | R45, R46, R11 R36/38 R48/23/24/25, R65 | ||
Φράσεις ασφαλείας | S53, S45 | ||
LD50 | 930 mg/kg[2] | ||
Κίνδυνοι κατά NFPA 704 | |||
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). |
Το βενζόλιο είναι ένα φυσικό συστατικό του αργού πετρελαίου και ένα από τα πιο θεμελιώδη πετροχημικά προϊόντα. Ειδικότερα, το βενζόλιο είναι αρωματικός υδρογονάνθρακας και το πιο κλασσικό παράδειγμα αρωματικότητας. Ακόμη ειδικότερα είναι το απλούστερο και σπουδαιότερο μέλος της οικογένειας των αρενίων[4], και το δεύτερο n-αννουλένιο (το πρώτο είναι το κυκλοβουταδιένιο), με n = 6, δηλαδή ένας κυκλικός υδρογονάνθρακας με συνεχόμενο π-δεσμό. Το χημικά καθαρό βενζόλιο, στις κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος, δηλαδή σε θερμοκρασία 25°C και υπό πίεση 1 atm, είναι άχρωμο και πολύ εύφλεκτο υγρό, με γλυκιά οσμή. Είναι αναμείξιμο με σχεδόν όλους τους οργανικούς διαλύτες, αλλά είναι δύσκολα και λίγο αναμείξιμο με το νερό. Το ίδιο το βενζόλιο αποτελεί καλό διαλύτη, αλλά η χρήση του για το σκοπό αυτό αποφεύγεται γιατί είναι γνωστό καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο, καθώς το ίδιο και οι μεταβολίτες του είναι δηλητήρια που μπορούν να προκαλέσουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες.[5]
Η κύρια εφαρμογή του είναι να χρησιμεύει ως πρόδρομη ένωση άλλων, συνήθως βαρύτερων χημικών προϊόντων, όπως το αιθυλοβενζόλιο, το κουμένιο, το κυκλοεξάνιο και το νιτροβενζόλιο[6]. Η παγκόσμια ετήσια παραγωγή του βενζολίου είναι της τάξης του 1.000.000 τόννων. Ως καύσιμο, σε κινητήρες εσωτερικής καύσης, έχει υψηλό βαθμό οκτανίου (το χημικά καθαρό βενζόλιο ως καύσιμο αντιστοιχεί σε 150 βαθμούς οκτανίου), και γι' αυτό είναι ένα σημαντικό συστατικό της βενζίνης, αν και αποτελεί ένα σχετικά μικρό ποσοστό, της τάξης των λίγων μονάδων τοις εκατό της μάζας της. Πιο συγκεκριμένα, το μέγιστο επιτρεπόμενο ποσοστό του στη βενζίνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το πρότυπο EN 228, είναι 1%.[7] Το ίδιο ισχύει στην Ελβετία[8], ενώ στις ΗΠΑ είναι 5%.[9]
Αυτό συμβαίνει, επίσης, γιατί είναι γνωστό καρκινογόνο, οπότε η συμμετοχή του βενζολίου, τόσο στη βενζίνη, όσο και σε άλλες μη βιομηχανικές εφαρμογές του, να είναι περιορισμένη.