Ηράκλειο
πόλη της Κρήτης, Ελλάδα From Wikipedia, the free encyclopedia
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ηράκλειο (αποσαφήνιση).
Το «Χάνδακας» ανακατευθύνει εδώ. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Χάνδακας (αποσαφήνιση).
Το Ηράκλειο είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης. Αποτελεί έδρα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, της Περιφέρειας Κρήτης (επανήλθε ως πρωτεύουσα το 1971), καθώς επίσης έδρα της Εκκλησίας της Κρήτης και του Αρχιεπισκόπου της. Ο Δήμος Ηρακλείου, όπως προέκυψε με το πρόγραμμα Καλλικράτης, είναι ο τέταρτος πολυπληθέστερος της χώρας με 179.302 κατοίκους (απογραφή 2021).[1][2][3] Ο πληθυσμός της πόλης του Ηρακλείου ανέρχεται στους 162.591 κατοίκους (απογραφή 2021).
| Ηράκλειο | ||
|---|---|---|
 | ||
| ||
  Ηράκλειο | ||
| Χώρα | Ελλάδα | |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Ηρακλείου | |
| Γεωγραφική υπαγωγή | Κρήτη | |
| Προστάτης | Άγιος Μηνάς | |
| Διοίκηση | ||
| • Δήμαρχος | Αλέξης Καλοκαιρινός (2024 - ) | |
| Έκταση | 109,03 km² | |
| Υψόμετρο | 33 μέτρα | |
| Πληθυσμός | 158.469 (2021) [Σημ. 1] | |
| Ταχ. κωδ. | 71000–71999 | |
| Τηλ. κωδ. | 2810 | |
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | |
 Σχετικά πολυμέσα | ||
Οι κύριοι οικονομικοί τομείς της πόλης είναι η βιομηχανία, η γεωργία, το εμπόριο, η κτηνοτροφία και ο τουρισμός. Διαθέτει βιομηχανική περιοχή 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του κέντρου. Το Ηράκλειο διαθέτει επίσης ένα από τα μεγαλύτερα σήμερα σε κίνηση αεροδρόμια της Ελλάδας (δεύτερο στο σύνολο μετά της Αθήνας και πρώτο σε ναυλωμένες πτήσεις), το αεροδρόμιο "Νίκος Καζαντζάκης", καθώς και λιμάνι με πυκνή ακτοπλοϊκή συγκοινωνία κυρίως με τον Πειραιά, τη Σαντορίνη και άλλα νησιά.
Η πόλη του Ηρακλείου ανακηρύχθηκε για το έτος 2017 ως η ταχύτερα τουριστικά αναπτυσσόμενη περιοχή στην Ευρώπη[4]. Σύμφωνα με την κατάταξη το Ηράκλειο αναδείχθηκε η 19η πόλη στην Ευρώπη για το 2018 με 3,4 εκατομμύρια αφίξεις.[5]
Στο Ηράκλειο βρίσκονται δύο από τα μνημεία στη λίστα με τα υπό ένταξη μνημεία στην UNESCO, η Κνωσός[6] και οι Ενετικές Οχυρώσεις.[7]
Η πόλη στην πολύχρονη ιστορία της άλλαξε πολλές ονομασίες, μερικές από τις οποίες χρησιμοποιούνταν παράλληλα. Η Ιστορία του Ηρακλείου διαιρείται σε 8 χρονικές περιόδους και σύμφωνα με αυτές πήρε και τις ονομασίες του. Κάποιες από τις πιο σημαντικές είναι οι εξής:[8]
Ηράκλειον (Ρωμαϊκή περίοδος, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Κρητική Πολιτεία, Ελλάδα), Ηράκλεια, Κάστρο (Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία - Βυζαντινή), Ραμπντ αλ-χάντακ (Rabḍ al-ḫandaq, Άραβες), Χάνδαξ (Βυζαντινοί την περίοδο των Αράβων), Μεγάλο Κάστρο (Κρητικοί), Candida (Λατίνοι), Candia (Ενετοί, Ευρωπαίοι), ενώ ολόκληρο το νησί ονομαζόταν Regno di Candia, Χώρα (Κρητικοί), Piazza, Καντιγιέ (Kandiye) (Οθωμανική Αυτοκρατορία). Κατα κύριο λόγο στα παλιά χρόνια το Ηράκλειο ονομαζόταν "Χάνδακας".
Η ονομασία «Κάστρο» δόθηκε κατά την Α΄ βυζαντινή περίοδο (330-824 μ.Χ.), γεγονός που σημαίνει ότι είχε περιτειχιστεί διότι έτσι ονόμαζαν οι βυζαντινοί τις οχυρωμένες πόλεις. Όταν κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο κτίστηκαν και άλλα κάστρα στην Κρήτη, το κάστρο του Ηρακλείου ήταν το μεγαλύτερο και το μόνο οργανωμένο ως αστικός οικισμός, ενώ διέθετε και οργανωμένο λιμάνι, με αποτέλεσμα να γίνει γνωστό ως το «Μεγάλο Κάστρο».[9] Οι εξόριστοι της Ανδαλουσίας κατασκεύασαν ισχυρό φρούριο το οποίο έγινε γνωστό ως το Ραμπντ αλ-Χάντακ (Rabḍ al-ḫandaq, Αραβικά ربض الخندق, το οποίο μεταφράζεται «Φρούριο της Τάφρου»). Λόγω αυτού του ονόματός της, ο οικισμός αναφέρεται στις ελληνόφωνες πηγές ως Χάνδακας, ενώ στις φράγκικες αναφέρεται ως Candia - Κάντια και αργότερα οι Οθωμανοί ως Καντιγιέ.[10]
Σχετικά με την προέλευση του ονόματος Ηράκλειο, ο μύθος αναφέρει ότι η Ρέα, η μητέρα του Δία, ανέθεσε στους Κουρήτες να προστατέψουν τον γιο της από τον Κρόνο. Ένας από τους Κουρήτες, ο Ιδαίος Ηρακλής φεύγει για την Ολυμπία και διοργανώνει μαζί με τα αδέλφια του αγώνα δρόμου. Ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου στον κόσμο και ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τον νικητή με ένα κλαδί αγριελιά και από τότε έμεινε η συνήθεια να στεφανώνουν τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων με στεφάνια αγριελιάς. Ο ίδιος ο Ιδαίος Ηρακλής χάρισε το όνομά του στο σημερινό Ηράκλειο. Παράλληλα με τη μυθολογική προσέγγιση, η ιστορική αποδίδει την ονομασία στην κάθοδο των Δωριέων, δηλαδή των Ηρακλειδών που θεωρούνταν απόγονοι του Ηρακλή.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η πόλη ονομάστηκε ξανά Ηράκλεια το 1822 από τον Μιχαήλ Αφεντούλιεφ, ο οποίος είχε οριστεί αρμοστής της Κρήτης κατά τη διάρκεια της επανάστασης, αλλά κατά την πάροδο του 19ου αιώνα επικράτησε και τελικά καθιερώθηκε ο τύπος Ηράκλειο.[11]
Το Ηράκλειο βρίσκεται στα βόρεια παράλια της κεντρικής Κρήτης, έναντι της νησίδας Δία (Ντία), στον κόλπο του Ηρακλείου. Τα παράλια του Ηρακλείου χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη μικρών λόφων ύψους μερικών δεκάδων μέτρων και μικρών επιπέδων κομματιών. Προς τη Νέα Αλικαρνασσό στα ανατολικά υπάρχουν επίσης χαμηλοί λόφοι, ενώ προς τα δυτικά, στην περιοχή Στόμιο-Αμμουδάρα, το ανάγλυφο είναι πιο ήπιο, εξαιτίας των εκβολών του ποταμού Γιόφυρου, ο οποίος έχει φέρει φερτά υλικά.[12] Στην ενδοχώρα, προς τα νότια, βρίσκεται η πεδιάδα του Ηρακλείου, η οποία χωρίζεται στα δύο από το όρος Γιούχτας.[13] Η περιοχή του Ηρακλείου τεκτονικά χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ρηγμάτων σε άξονα βορρά-νότου.[14]
Προϊστορία και αρχαιότητα
Το Ηράκλειο βρίσκεται στο ίδιο σημείο που βρισκόταν κατά την αρχαιότητα το δυτικότερο από τα τρία επίνεια (λιμάνια) της Κνωσού, που την περίοδο του μινωικού πολιτισμού είχε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού στην Κρήτη φέροντας ίδιο όνομα προς τιμή αρχαίου ιερού ναού του Ιδαίου Ηρακλέους [15]. Η Κνωσός βρίσκεται περίπου 5 χλμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Η κατοίκηση στην Κνωσό άρχισε την 7η χιλιετία π.Χ. και στα τέλη της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής έφτασε να έχει 1.000 - 2.000 κατοίκους. Συνέχισε να αναπτύσσεται στην εποχή του Χαλκού και έγινε το σημαντικότερο κέντρο του Μινωικού πληθυσμού. Στη συνέχεια, μετά τον 15ο αιώνα, φαίνεται να παρήκμασε για να γνωρίσει νέα περίοδο ακμής κατά τους ελληνιστικούς χρόνους.[16] Το βόρειο νεκροταφείο της Κνωσού έχει εντοπιστεί στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη.[17]
Για την πόλη του Ηρακλείου δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ίδρυσή της. Πρωτοκατοικήθηκε ως επίνειο (λιμάνι) της Κνωσού στις εκβολές του ποταμού Καιράτου, ο οποίος διέρχεται και απόν Κνωσό, στις σημερινές περιοχές Κατσαμπάς και Πόρος, περίπου 1,5 χιλιόμετρα ανατολικά από τα ενετικά τείχη του Ηρακλείου, ανάμεσα στον βράχο της Τρυπητής και τη μικρή χερσόνησο Μαντράκι.[19] Η κατοίκηση θεωρείται ότι ξεκινάει τουλάχιστον από την τρίτη χιλιετηρίδα προ Χριστού, με τα παλαιότερα ευρήματα από τις προανακτορικές περιόδους ΠΜΙ και ΠΜΙΙΑ να δείχνουν την παρουσία ήδη ανεπτυγμένου οικισμού στον λόφο της Τρυπητής, στον οποίο γινόταν πέρα από επεξεργασία οψιανού και χύτευση χαλκού.[19] Επίσης βρέθηκε κεραμική κυκλαδικού τύπου, υποδεικνύοντας σχέσεις με τις Κυκλάδες ήδη από εκείνη την περίοδο.[19]
Η περιοχή Πόρου-Κατσαμπά έχει αποδώσει πλούσια ευρήματα. Σωστικές ανασκαφές από τις αρχές του 20ού αιώνα και έπειτα έχουν φέρουν φέρει στο φως λείψανα του μινωικού οικισμού.[19] Στην Τρυπητή έχουν βρεθεί τάφοι της υστερομινωικής εποχής III και νότια της οδού Ικάρου έχουν βρεθεί ασύλητοι λαξευτοί τάφοι. Ο μινωικός οικισμός έφτασε στη μέγιστη έκτασή του κατά στην υστερομινωική εποχή ΥΜΙ, όταν λειτουργούσε και μεγάλος αριθμός εργαστηρίων.[19] Στο κέντρο του μινωικού οικισμού, στην περιοχή του Πόρου, υπήρχε μεγάλο νεκροταφείο της νεοανακτορικής περιόδου, το μόνο γνωστό, το οποίο έχει αποδώσει μεγάλο αριθμό αγγείο, σφραγίδες και κοσμήματα, υποδεικνύοντας την ύπαρξη ακμάζοντα οικισμού.[19] Στην ΥΜΙΑ, που συμπίπτει με τη Μινωική έκρηξη της Θήρας, ο οικισμός εγκαταλείπεται, αλλά σύντομα φτάνει ξανά την πρότερη έκτασή του. Επίσης, μετά την εγκατάλειψή του την ΥΜΙΒ, το κύριο νεκροταφείο του οικισμού μεταφέρθηκε στην περιοχή του Κατσαμπά. Ο νέος οικισμός καταστράφηκε από φωτιά, αλλά ξαναχτίστηκε. Εγκαταλείπεται τελείως μετά την ΥΜΙΙΙΓ.[19]
Μεταγενέστερα ευρήματα έχουν βρεθεί σε διάφορες περιοχές. Τάφοι της γεωμετρικής εποχής έχουν βρεθεί στον Ατσαλένιο και στον Μασταμπά. Δεν είναι γνωστό εάν σχετίζονται με την Κνωσό ή κάποιον άλλο οικισμό.[20] Ίχνη κατοίκησης έχουν βρεθεί κατά τους κλασικούς, ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους στον φυσικό λόφο που σήμερα βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο. Στην ανασκαφή που έγινε το 1991-1993 κατά τη βόρεια επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου βρέθηκε ρωμαϊκή οικία με ψηφιδωτά.[21] Σε όρυγμα σε βάθος 5μ μέσα στον ναό του Αγίου Πέτρου, βρέθηκε ρωμαϊκό νόμισμα του 169 μ.Χ. Στον λάκκο αυτό βρέθηκαν και όστρακα Πρωτογεωμετρικής κεραμικής του 10ου - 9ου π.Χ. αιώνα (ανασκαφή George C Miles).[εκκρεμεί παραπομπή]
Η παλαιότερη μαρτυρία που έχουμε είναι από τον αρχαίο ιστορικό και γεωγράφο Στράβωνα (1ος αι. π.Χ.), στα γεωγραφικά του (Χ, 476, 7) "..έχει δ΄επίνειον η Κνωσός το Ηράκλειον". Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος το 79 μ.Χ. αναφέρει την πόλη Heraclea. Την πόλη αναφέρει και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (2ος αιώνας μ.Χ.), ως Ηράκλειον. Δύο εκ των Αγίων Δέκα που "μαρτύρησαν" το 249-251, ο Ευάρεστος και ο Μόβιος (ή Πόμπιος, ή Πόντιος) ήταν από το Ηράκλειον. Το 348 στους σταδιασμούς της μεγάλης θαλάσσης αναφέρεται η απόσταση Αστάλης (Μπαλί) - Ηρακλείου και Ηρακλείου - Χερρονήσου (Χερσόνησος).
Βυζαντινές περίοδοι και Αραβοκρατία
Το Ηράκλειο συνέχισε να κατοικείται και την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο, όταν πρωτεύουσα της Κρήτης ήταν η Γόρτυνα. Μια νεκρική στήλη του 5ου αιώνα στη Γόρτυνα αφιερωμένη σε κάποιο Θεόκτιστο αναφέρει ότι γεννήθηκε στο Ηράκλειο και πέθανε στη Γόρτυνα.[22] Το Ηράκλειο δεν αναφέρεται στο Συνέκδημο του Ιεροκλή, όπου αναφέρεται ότι η Κνωσός ήταν έδρα επισκόπου, αλλά αναφέρεται από τον Στέφανο Βυζάντιο ως Ηράκλεια, όπως και στην Κοσμογραφία του Ανωνύμου της Ραβέννας (τέλη 7ου-αρχές 8ου αιώνα).[22] Ήταν μία μικρή αλλά περιτειχισμένη πόλη, όμως δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες. Στην περιοχή της Αγίας Αικατερίνης έχουν βρεθεί λείψανα του Α΄ Βυζαντινού ή Ρωμαϊκού τείχους. Το 1960 βρέθηκε εκεί, στη λιμενική ζώνη του παλιού τείχους, επιγραφή η οποία έχει αναγνωριστεί ως ορόσημο και αναφέρεται ίσως στην απόκρουση αραβικής επιδρομής.[23] Η επιγραφή έχει χρονολογηθεί από τα τέλη του 7ου έως τις αρχές του 9ου αιώνα, τόσο με βάση τα γραφόμενα όσο και με βάση τη διακόσμησή της.[22] Στα πρακτικά της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας ανάμεσα στις υπογραφές των επισκόπων Λάμπης και Κνωσού βρίσκεται αυτή του επισκόπου Ηρακλειοπόλεως, αν και η ταυτοποίηση της επισκοπής αυτής με το Ηράκλειο έχει αμφισβητηθεί.[22] Τα στοιχεία πάντως δείχνουν ότι το Ηράκλειο αναπτύχθηκε από τον 7ο αιώνα και μετά, μετά την απώλεια της Αιγύπτου και τον αυξημένο ρόλο της Κωνσταντινούπολης τόσο οικονομικά όσο και εμπορικά στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, χάρις στη θέση της στα βόρεια παράλια της Κρήτης. Είναι πιθανόν ότι τον 8ο αιώνα η έδρα του άρχοντα της Κρήτης να μετακινήθηκε από τη Γόρτυνα στο Ηράκλειο ή στην Κνωσό.[22]
Το 823 Άραβες Σαρακηνοί υπό τον Αμπού Χαφέζ (Απόχαψις των Βυζαντινών), καταγόμενοι από την Ανδαλουσία της σημερινής Ισπανίας ύστερα από περιπλάνηση ετών κατέλαβαν την Κρήτη, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ο βυζαντινός στόλος αντιμετώπιζε την αποστασία του Θωμά του Σκλάβου, εγκαθιδρύοντας το Εμιράτο της Κρήτης. Οι Άραβες επέλεξαν το Ηράκλειο ως πρωτεύουσα, το οποίο και άρχισαν να οχυρώνουν το επόμενο έτος, 824, ενισχύοντας και επεκτείνοντας τα προγενέστερα ελληνιστικά και βυζαντινά τείχη δυτικότερα καθώς επεκτάθηκε και η πόλη.[24] Έχτισαν μεγάλο οχυρό, τμήμα του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα, εντός της πόλης, πίσω από νεότερες κατασκευές επί τμημάτων των οδών Χάνδακος, Δαιδάλου και λιμένα[25], με μια περιμετρική μεγάλη τάφρο. Από την οχυρωματική εκείνη τάφρο, που εκτεινόταν από θάλασσα σε θάλασσα, οι Σαρακηνοί ονομάτισαν την πόλη αυτή بض الخندق ραμπντ αλ χάντακ (Φρούριο της Τάφρου), ή απλούστερα Χάντακ (Χάνδακας εξελληνισμένο), δημιουργώντας μία περίοδο μεγάλης ευμάρειας και πολιτισμού. Το φρούριο αυτό είχε από τη μια πλευρά του τη θάλασσα, που του παρείχε ασφάλεια, ενώ οι άλλες πλευρές του ήταν θεμελιωμένες πάνω σε βραχώδεις επιφάνειες και είχαν λίθινη βάση – κρηπίδα. Ο κύριος όγκος της οχύρωσης ήταν δομημένος από πλίνθους “…εκ χοός και τριχών αιγείων και υείων συντεθειμένων και επιεικώς συμπεπιλημένων ωκοδόμητο”.[26] Στο επίπεδο των επάλξεων το πλάτος ήταν τόσο, ώστε να μπορούν να τρέχουν πάνω σ’ αυτό δύο άμαξες συγχρόνως, κινούμενες προς αντίθετη κατεύθυνση. Τέλος, το φρούριο είχε πύργους και ενδιάμεσα μεταπύργια ευθύγραμμα τμήματα, ενώ δυο βαθιές και πλατιές τάφροι το περιέζωναν.[27] Αραβικά νομίσματα καλής τέχνης έχουν βρεθεί σε ανασκαφές.
Οι Σαρακηνοί επέτρεπαν στο λιμάνι να στρατοπεδεύουν πειρατές, κάτι διαδεδομένο εκείνη την εποχή, που όμως δημιούργησε πολλά προβλήματα και ενόχλησε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία.[28] Η συνεχής πειρατική δραστηριότητα των Σαρακηνών με ορμητήριο τον Χάνδακα ήταν ένας διαρκής κίνδυνος για τις πόλεις και τα νησιά του Αιγαίου, και μάλιστα οι Άραβες κατέκτησαν μερικά από αυτά.[29] Φυσικό ήταν η Βυζαντινή πολιτική να επικεντρώσει το ενδιαφέρον της στην ανακατάληψη της Κρήτης. Μετά από κάποιες αποτυχημένες απόπειρες, όπως π.χ. εκείνη του Γογγύλη, η Βασιλεύουσα αποφάσισε να τελειώνει με την υπόθεση της Κρήτης. Επί βασιλείας Ρωμανού Β΄, με παραδυναστεύοντα και παρακοιμώμενο τον Ιωσήφ Βρίγγα, ανατέθηκε στον Μάγιστρο και στρατηγό Νικηφόρο Φωκά, τον μετέπειτα Αυτοκράτορα, η προετοιμασία και ηγεσία της εκστρατείας.[30]
Έτσι οι Βυζαντινοί συγκέντρωσαν μεγάλο στόλο και τον Ιούλιο του 960 αποβιβάστηκαν στον κόλπο του Ηρακλείου (στα Ελληνοπεράματα), 3 χλμ. δυτικά της πόλης, αναγκάζοντας τους Άραβες να οπισθοχωρήσουν πίσω από τα τείχη του Χάνδακα.[31] Ακολούθησε οκτάμηνη πολιορκία, στις 6 Μαρτίου του 961 κυρίευσαν (άλωσαν) την πόλη. Οι δυνάμεις του Νικηφόρου Φωκά, προβαίνοντας σε σφαγές λεηλάτησαν και έκαψαν την πόλη δίνοντας τέλος στο Εμιράτο της Κρήτης. Στην αρχή η πρωτεύουσα της Κρήτης μεταφέρθηκε στον οχυρό δίκορφο λόφο κοντά στον σημερινό Προφήτη Ηλία, ο οποίος έγινε γνωστός ως Τέμενος. Όμως, η νέα τοποθεσία δεν εξυπηρετούσε τις ανάγκες μιας πόλης, και έτσι άρχισε πάλι η εγκατάσταση στα ερείπια της αραβικής πόλης και εξελλήνισαν το όνομά της σε Χάνδαξ.[32] Ο Νικηφόρος Φωκάς αναδιοργάνωσε τους διοικητικούς, στρατιωτικούς και θρησκευτικούς δεσμούς της Κρήτης, η οποία οργανώθηκε σε ανεξάρτητο θέμα. Τη διοίκηση της Κρήτης ανέλαβαν οι Δούκες ή καπετάνιοι. Ο Χάνδακας με τον καιρό συγκέντρωσε τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις της Κρήτης. Επίσης, ο Χάνδακας φαίνεται να ήταν ο μόνος οικισμός της Κρήτης που απέκτησε αστική οργάνωση κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο, παρά τη γενικότερη περίοδο ανάπτυξης. Είχε οργανωμένο λιμάνι και προστατευόταν από τείχος.[33] Ήταν επίσης μητροπολιτική έδρα. Την ίδια περίπου εποχή κτίζεται και ο ναός του Αγίου Τίτου (πρώτου επισκόπου Κρήτης) που είχε καταστραφεί προηγουμένως από τους Σαρακηνούς.
Ενετοκρατία
Το 1204, λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, τμήμα της Κρήτης παραχωρήθηκε αρχικά στον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό από τον Αλέξιο Δ΄ Άγγελο. Ο Βονιφάτιος Μομφερατικός εκχώρησε (πούλησε) την Κρήτη στους Ενετούς στις 12 Αυγούστου 1204, (στον Δόγη Ερρίκο Δάνδολο).[34] Πριν όμως προλάβουν οι Ενετοί να εγκατασταθούν στην Κρήτη και την πρωτεύουσα Χάνδακα, έσπευσαν και την κατέλαβαν οι Γενουάτες με τον Ενρίκο Πεσκατόρε, τους οποίους τελικά κατάφεραν να εκδιώξουν οι Ενετοί μετά πόλεμο που ακολούθησε, από το 1206 έως το 1211.[33] Οι Ενετοί εγκαθιστώντας ένα φεουδαλικό και ταυτόχρονα δημοκρατικό σύστημα διοίκησης, κατά τα πρότυπά τους, διατήρησαν τον Χάνδακα πρωτεύουσα της νήσου και έδρα του Δούκα, γενικού διοικητού της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας, παραφράζοντας το όνομα της πόλης σε "Κάντικα", "Κάντιγκα", "Κάντιντα" και τέλος Κάντια (Candia) όπως και επικράτησε και ως όνομα της νήσου με το επίσημο όνομα "Βασίλειο ή Δουκάτο της Κάντια".
Ακολούθως οι Ενετοί ανήγειραν σπουδαία κτίρια με τα οποία λάμπρυναν την πόλη όπως το Δουκικό Ανάκτορο, το Μέγαρο του Αρχιστράτηγου, το Μέγαρο του Αρχιναύαρχου, το Μέγαρο του Λατίνου Αρχιεπισκόπου, τον ναό του Αγίου Μάρκου, καθώς και άλλους ναούς, όπως του Αγίου Φραγκίσκου, της Παναγίας των Σταυροφόρων κ.α. (συνολικά περισσότεροι από 120), την Ενετική Λέσχη (που κατεδαφίστηκε το 1904 και στη συνέχεια αναστηλώθηκε), τη λεγόμενη κρήνη του Μοροζίνι (υδραγωγείο), τον ορθόδοξο ναό της Αγίας Αικατερίνης με συνεχιζόμενη τη Σιναϊτική Σχολή λογίων και ζωγράφων κ.ά. Το σημαντικότερο όμως ενετικό έργο ήταν το περίφημο μέγα τείχος του Ηρακλείου, ή Ενετικά τείχη Ηρακλείου που περιέλαβε όλη την πόλη, όπως στο μεταξύ είχε αυτή αναπτυχθεί, καθιστώντας την το ισχυρότερο φρούριο της Ανατολικής Μεσογείου. Αρχικά οι Ενετοί βελτίωσαν τις υπάρχουσες Αραβικές και Βυζαντινές οχυρώσεις, όμως ο μεγάλος σεισμός που σημειώθηκε το 1303 αλλά και η ανακάλυψη της πυρίτιδας, τους ανάγκασε να κτίσουν το νέο αυτό τείχος, πάχους μέχρι 40 μ. σε ορισμένα σημεία, "επταπρόμαχο" και "επτάπυλο", αποτελώντας τέλειο έργο οχυρωτικής. Τούτο άρχισε να κτίζεται μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), το έτος 1462. Κατά τη διάρκεια της ανέγερσής του, το 1508 σημειώθηκε νέος μεγάλος σεισμός. Τελικά το έργο ολοκληρώθηκε μετά από 108 χρόνια, το 1570 από Ενετό μηχανικό. Το μεγαλύτερο μέρος του διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Άλλο περισπούδαστο επίσης έργο των Ενετών ήταν η κατασκευή του μεγάλου λιμένα του Χάντακα που δημιουργήθηκε στον αρχαίο μινωικό λιμενίσκο και μετέπειτα βυζαντινό και αραβικό. Η κατασκευή του λιμένα ξεκίνησε το 1523 και ολοκληρώθηκε μετά 17 χρόνια, το 1540. Ο λιμένας έφερε δύο λιμενοβραχίονες, ο μεγαλύτερος δεξιά του εισερχομένου, στην άκρη του οποίου κτίσθηκε μεγάλος πύργος καλούμενος "Πύργος του Λέοντος", ή "Μεγάλο Καστέλλι", ή "Ρόκκα" που σώζεται μέχρι σήμερα με το τουρκικό όνομα Κούλες, ή "Κουλές" και ο μικρότερος λιμενοβραχίονας, αριστερά του εισερχομένου που κατέληγε και αυτός στον Μικρό Κουλέ. Στον δε μυχό του λιμένος κατασκευάστηκαν 12 νεώσοικοι για την κατασκευή, επισκευή και φύλαξη των ενετικών πλοίων, των εξαρτήσεων και εφοδίων αυτών, μερικοί των οποίων σώζονται μέχρι και σήμερα.
Με τα παραπάνω βασικά έργα των Ενετών, αλλά και άλλα που αφορούσαν τόσο τον εξωραϊσμό της πόλης, όσο και τα νέα διοικητικά μέτρα που παράλληλα καθιερώθηκαν δεν άργησε ο Χάνδακας να εξελιχθεί σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο και να αποκτήσει τόση αίγλη που ποτέ πρωτύτερα δεν είχε γνωρίσει. Από τον λιμένα του, ο μεγαλύτερος τεχνητός που είχε κατασκευαστεί μέχρι τότε στην ανατολική Μεσόγειο, πραγματοποιούταν όλο το εμπόριο της Κρήτης, κυρίως εξαγωγικό προς Ευρώπη και Ασία, αποκαλύπτοντας έτσι τη μεγάλη εμπορική οργάνωση της πόλης, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να χαρακτηριστεί "ψυχή της Βενετίας".
Από το μέσο της περιόδου της Ενετοκρατίας, ο Χάνδακας συγκέντρωνε ήδη τα 2/5 σχεδόν του συνολικού πληθυσμού της Κρήτης. Σύμφωνα με τη συστηματική καταγραφή του πληθυσμού της Μεγαλονήσου που επιχείρησε ο Πέτρος Καστροφύλακας, η περιφέρεια του Χάνδακα, μία από τις τέσσερις που είχαν δημιουργήσει οι Ενετοί, αριθμούσε, κατά το έτος 1575, τους 84.158 κατοίκους, έναντι των 48.790 των Χανίων, 46.400 του Ρεθύμνου και 22.312 της Σητείας. Βασικοί κάτοικοι του Χάνδακα ήταν οι έποικοι Ενετοί Ευγενείς και άλλοι Λατίνοι υπάλληλοι του κράτους καθώς και έμποροι, Έλληνες γηγενείς, κατά το μεγαλύτερο μέρος, αλλά και έποικοι από άλλες περιοχές των ενετικών κτήσεων καθώς και κάποιοι Εβραίοι έμποροι. Σημειώνεται ότι ο πληθυσμός της Κρήτης την εποχή εκείνη αυξομειωνόταν από διάφορες αιτίες όπως επιδημίες αλλά και από εποικισμούς Ελλήνων, που σημειωνόταν τελευταία, από άλλες ενετικές κτήσεις που καταλήφθηκαν από τους Οθωμανούς. Η πόλη είχε περίπου 25000 κατοίκους εντός των τειχών και 5000 εκτός των τειχών (περιοχή Μαρουλάς).
Το 1647 μ.Χ. ξεκίνησε η πολιορκία της πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους, η οποία κράτησε 22 χρόνια και κόστισε τη ζωή σε 30.000 Κρητικούς, Ενετούς και Ευρωπαίους και 120.000 Οθωμανούς και εν τέλει έληξε με την παράδοση και συνθηκολόγηση της πόλης το 1669, στον Κιοπρουλού Φαζίλ Αχμέτ.[35]
Η πολιορκία του Ηρακλείου, για την άμυνα της οποίας συνασπίστηκαν όλα τα χριστιανικά κράτη της εποχής (υπό τις εντολές του Πάπα της Ρώμης, είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια και χωρίς διακοπή που έχει καταγραφεί στην παγκόσμια ιστορία μένοντας στην ιστορία ως εποποϊία, με τον τίτλο "Siege of Candia" (Μεγάλος Κρητικός Πόλεμος).
Μετά την παράδοση (6 Σεπτεμβρίου 1669), όλοι σχεδόν οι κάτοικοι της πόλεως αποχώρησαν και ως πρόσφυγες μετοίκησαν στα Ιόνια νησιά, στη Βενετία, στη Δαλματία κ.α.
Οθωμανικοί χρόνοι
Η πόλη αμέσως μετά την άλωση ήταν κατεστραμμένη, όμως οι Οθωμανοί, την επέλεξαν ως νέα τους πρωτεύουσα. Κατά την περίοδο της Οθωμανικής περιόδου η πόλη έγινε γνωστή και ως “Μεγάλο Κάστρο” ή “Κάστρο”. Ακολούθησαν περίοδοι ειρήνης, κινήματα, επαναστάσεις και σκληρές καταστολές εκ μέρους των Οθωμανών (Τούρκων). Παραδειγματικά αναφέρεται ότι " στη μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου, την 24 Ιουνίου 1821, που έμεινε στη μνήμη του λαού σαν ο μεγάλος αρπεντές, οι εξαγριωμένοι Τούρκοι κατέσφαξαν τον Μητροπολίτη Κρήτης Γεράσιμο Παρδάλη και πέντε Επισκόπους : τον Κνωσού Νεόφυτο, τον Χερρονήσου Ιωακείμ, τον Λάμπης Ιερόθεο, τον Σητείας Ζαχαρία και τον τιτουλάριο Επίσκοπο Διοπόλεως Καλλίνικο. Για δύο και περισσότερα χρόνια η Εκκλησία της Κρήτης έμεινε ακέφαλη.[36] Λόγω των συνεχώς επαναστάσεων και του συνεχούς αιτήματος για Ένωση με το νεοσύστατο Κράτος της Ελλάδας, η παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχώρησε (πούλησε) την Κρήτη το 1830 στην Αίγυπτο υπό την οποία παρέμεινε έως το 1841. Η περίοδος αυτή υπήρξε πιο ομαλή και πραγματοποιήθηκαν πολλά δημόσια έργα. Το 1851, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την Οθωμανική Διοίκηση, από το Ηράκλειο στα Χανιά για αμυντικούς λόγους (λιμάνι της Σούδας), λόγω της μεγάλης πίεσης που δεχόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το 1856, το Ηράκλειο ισοπεδώθηκε από σεισμό. Από το 3.620 σπίτια της πόλης, μόλις 18 κρίθηκαν κατάλληλα για κατοίκηση.[37]
Κρητική Πολιτεία
Οι Κρητικοί μην αντέχοντας την τουρκική κατοχή επαναστάτησαν επανειλημμένα με κυριότερες επαναστάσεις το 1770, 1821, 1841, το 1858, το 1866-1869 και το 1897-1898. Το 1897, στόλοι της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Ιταλίας κατέπλευσαν στην Κρήτη μοιράζοντας τη Διοίκηση της νήσου. Τη διοίκηση του Ηρακλείου ανέλαβαν οι Βρετανοί. Στις 25 Αυγούστου 1898 έγινε προσπάθεια από ένα απόσπασμα Άγγλων να τοποθετηθούν στις θέσεις τους οι υπάλληλοι του εκτελεστικού σύμφωνα με την απόφαση των τεσσάρων Ναυάρχων, αλλά οι Τούρκοι της πόλης αντέδρασαν και εξαγριωμένοι προχώρησαν σε σφαγή χριστιανών της πόλης, σε λεηλασίες και τελικά εμπρησμό τμήματος της πόλης. Για να σταματήσει η εξέγερση ένα βρετανικό πλοίο βομβάρδισε την πόλη. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο Λυσίμαχος Καλοκαιρινός, υποπρόξενος της Βρετανίας στο Ηράκλειο, και 18 Βρετανοί στρατιώτες, ενώ ο συνολικός αριθμός των νεκρών υπολογίστηκε αρχικά σε 1000 άτομα, αλλά μετέπειτα εκτιμήσεις κάνουν λόγο για περίπου 450 νεκρούς. Για τα επεισόδια καταδικάστηκαν σε θάνατο 17 σημαίνοντες Τουρκοκρητικοί, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις υποχρέωσαν σε απομάκρυνση του τουρκικού στρατού, η οποία ήταν και η οριστική.[38][39] Τον Δεκέμβριο του 1913 κηρύσσεται επίσημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Έτσι, η Κρήτη αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού κράτους.
Εγκατάσταση Μικρασιατών
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν στο Ηράκλειο Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες που εμπλούτισαν τον τοπικό πολιτισμό. Προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας και οι περισσότεροι από τη Σμύρνη, τα Βουρλά, τα Αλάτσατα, το Νυμφαίο Ιωνίας, την περιοχή του Ικονίου, της Προύσας κ.α. Ακόμη, στις αφιχθείσες οικογένειες Ελλήνων προσφύγων περιλαμβάνονταν και αρκετές από την Ανατολική Θράκη. Δημιούργησαν τους συνοικισμούς που φέρουν τα ονόματα των πόλεων της Μικράς Ασίας από όπου προήλθαν, όπως Νέες Κλαζομενές, Νέα Αλικαρνασσός, Νέα Αλάτσατα, Νέα Βρύουλα.[40] Η υποδοχή των προσφύγων από τους Κρήτες ήταν φιλόξενη και η συμβίωση ειρηνική.[41][42][43][44][45]
Η καθαυτή πόλη του Ηρακλείου αριθμεί, κατά την απογραφή του 2021, 149.501 κατοίκους, ενώ ο Δήμος Ηρακλείου αριθμεί 179.302 κατοίκους.[46] Ο πληθυσμός του πολεοδομικού συγκροτήματος Ηρακλείου, το οποίο αποτελείται από το Ηράκλειο και τη Νέα Αλικαρνασσό από τον Δήμο Ηρακλείου και το Γάζι από τον δήμο Μαλεβιζίου, και τις δημοτικές ενότητες αυτών, [προάστια] ανέρχεται σε 205.036 κατοίκους.[47]
Ο πληθυσμός της πόλης του Ηρακλείου σύμφωνα με τις απογραφές:
Στο Ηράκλειο βρίσκονται οι Σχολές Θετικών Επιστημών (Με τα τμήματα : Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, Φυσικής, Επιστήμης Υπολογιστών, Βιολογίας, Χημείας, Επιστήμης και Τεχνολογίας Υλικών) και Επιστημών Υγείας (Ιατρική) του Πανεπιστημίου Κρήτης το οποίο ιδρύθηκε το 1976, (με 8.000 φοιτητές), εδρεύει το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ-FORTH) ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας, καθώς και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.). Το ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ. είναι ένα Δημόσιο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα που αποτελείται από 400 εκπαιδευτικούς οι οποίοι έχουν υψηλή επίδοση και πάνω από 12000 ενεργούς φοιτητές. Συνολικά, υπάρχουν 8 σχολές του Πανεπιστημίου Κρήτης και 11 σχολές του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου.[49] Από το 1908 λειτουργεί στο Ηράκλειο η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, η οποία δημιουργήθηκε από τη δωρεά της βιβλιοθήκης του Δημητρίου Βικέλα και στη συνέχεια εμπλουτίστηκε με άλλες συλλογές όπως η βιβλιοθήκη του Γιώργου Σεφέρη κ.α. == Στην πόλη του Ηρακλείου λειτουργούν περίπου 90 νηπιαγωγεία,[50] 57 Δημοτικά Σχολεία, 20 Γυμνάσια (ανάμεσα στα οποία ένα Ευρωπαϊκό, ένα Πειραματικό, ένα Εσπερινό, ένα Καλλιτεχνικό και ένα Μουσικό), 15 Γενικά Λύκεια (ανάμεσα στα οποία και ένα Πειραματικό), 7 Επαγγελματικά Λύκεια καθώς και διάφορα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Επίσης στην πόλη και τις γύρω συνοικίες λειτουργούν 52 παιδικές χαρές.
Ακτοπλοϊκές
Το Ηράκλειο αποτελεί σημαντικό επιβατηγό λιμάνι στη Μεσόγειο θάλασσα, καθώς παρέχει δρομολόγια από και προς τον Πειραιά, τη Σαντορίνη, τη Μύκονο, την Ίο, τη Σητεία, την Κάρπαθο, τη Ρόδο και άλλα νησιά, και είναι η κύρια θαλάσσια πύλη εισόδου στην Κρήτη.[51] Παράλληλα, στο Ηράκλειο εδρεύει η ακτοπλοϊκή εταιρεία "Μινωικές Γραμμές" (Minoan Lines). Επίσης τη γραμμή Ηράκλειο -Πειραιάς εξυπηρετεί και η εταιρεία: Α.Ν.Ε.Κ.
Ο λιμένας του Ηρακλείου χωρίζεται σε τέσσερις ζώνες, τον τομέα όπου βρίσκονται τα μικρά ψαροκάικα και τα σκάφη αναψυχής, ο οποίος καταλαμβάνει τον παλιό (ενετικό) λιμένα, όπου δεσπόζει ο Κούλες, τον επιβατηγό τομέα, τον εμπορικό-στρατιωτικό τομέα και τα ναυπηγεία.[51] Το βάθος του λιμένα ποικίλει από 3,5 μέτρα μέχρι 19 μέτρα. Ο λιμενοβραχίονας στο παλιό τμήμα είναι από μεγάλες πέτρες, ενώ στο νεότερο από σκυρόδεμα.[51] Ο λιμένας Ηρακλείου επελέγη για το 2019 ως υποψήφιος για το βραβείο leading port of Europe του παγκόσμιου θεσμού world travel awards και κατετάγη 8ος και πρώτος ελληνικός λιμένας.[52].
Αεροπορικές
Το Διεθνές Αεροδρόμιο Νίκος Καζαντζάκης συνδέει την πόλη με ολόκληρο τον κόσμο (είναι το 57o αεροδρόμιο σε αριθμό επιβατών - με 8,066,000 επιβάτες το 2022 - στην Ευρώπη και το 2ο στην Ελλάδα).[53] Τον Απρίλιο του 2018, το εσωτερικό του αεροδρομίου επεκτάθηκε κατά 3.000 τ.μ., ανακαινίστηκαν άλλα 8.000 τ.μ., ενώ δημιουργήθηκαν 11 νέες πύλες εξόδου και καινούρια εμπορικά καταστήματα.[54] Παράλληλα υπάρχει προγραμματισμός για αντικατάσταση του με νέο διεθνή αερολιμένα, στο Καστέλι Πεδιάδος Ηρακλείου.
Σιδηροδρομικές
Από το 1922 έως το 1937, λειτούργησε βιομηχανικός σιδηρόδρομος, που συνέδεε τον Λιμένα Ηρακλείου με τον Ξηροπόταμο, για τη μεταφορά αδρανών υλικών με σκοπό την κατασκευή του Λιμένα Ηρακλείου, καθώς και πετρελαίου στο εργοστάσιο της Παλαιάς Ηλεκτρικής (σημερινό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης). Παράλληλα μικρό δίκτυο βαγονέτων υπήρχε εντός του λιμένα για τη φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτων.[55] Το καλοκαίρι του 2007, στο συνέδριο των απόδημων Κρητών, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο, δύο έγκριτοι συγκοινωνιολόγοι, ο καταγόμενος από τις Γωνιές Μαλεβιζίου Γεώργιος Νάθενας και ο Βασίλης Οικονομόπουλος, πρότειναν την ανάπτυξη σιδηροδρόμου στη διαδρομή Χανιά-Ρέθυμνο-Ηράκλειο, διανυόμενη σε 50 λεπτά (20+30 λεπτά) και με πρόβλεψη για επεκτάσεις προς Κίσσαμο, Νέο Αεροδρόμιο Καστελίου Πεδιάδος και Άγιο Νικόλαο.[56]
Το 2000 εκπονήθηκε ανεκμετάλλευτη μελέτη η οποία προέβλεπε 2 γραμμές για το Τραμ Ηρακλείου, από τις οποίες η πρώτη, μήκους 8,6 χιλιομέτρων και 17 στάσεων, θα συνέδεε το Παγκρήτιο Στάδιο με το Αεροδρόμιο και η δεύτερη, μήκους 5,6 χιλιομέτρων και 10 στάσεων, θα συνέδεε το κέντρο του Ηρακλείου με την Κνωσό. Στις 20/9/2018 ανακοινώθηκε από τον Δήμο Ηρακλείου ότι θα γίνει διερευνητική μελέτη σκοπιμότητας για το τραμ.[57]
Άλλες
Ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) προσφέρει πρόσβαση στις μεγαλύτερες πόλεις του νησιού. Εναλλακτικά, η Εθνική Οδός 97 συνδέει την πόλη με τους Αγίους Δέκα, τις Μοίρες, τη Φαιστό, το Τυμπάκι και την Αγία Γαλήνη, ενώ η Εθνική Οδός 99 ενώνει την πόλη με την Κνωσό. Επίσης, οδός συνδέει το Ηράκλειο με τις Αρχάνες, τα Πεζά, το Αρκαλοχώρι, τη Βιάννο και την Ιεράπετρα. Το αστικό ΚΤΕΛ Ηρακλείου εκτελεί δρομολόγια από το κέντρο προς όλη την πόλη και τις γύρω περιοχές, μέσω 39 γραμμών. Επιπρόσθετα, το ΚΤΕΛ Κρήτης συνδέει το Ηράκλειο με ολόκληρο το υπόλοιπο νησί.
Το κλίμα χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες και δροσερα καλοκαίρια, με υψηλές όμως ελάχιστες ημερήσιες θερμοκρασίες. Η μέση μέγιστη θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αγγίζει τους 28 - 30 °C. Για παράδειγμα, η μέση μέγιστη θερμοκρασία για τον μήνα Ιούλιο είναι 28,6 °C ενώ αντίστοιχα για την Αθήνα είναι 34,5 °C και για τη Θεσσαλονίκη 32,9 °C. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι η ημερήσια απόκλιση μέγιστης - ελάχιστης θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του έτους είναι κατά μέσο όρο μικρότερη από 10 °C, ενώ τους χειμερινούς, ιδιαίτερα, μήνες η απόκλιση συνήθως δεν ξεπερνάει τους 5 °C.
| Κλιματικά δεδομένα Ηρακλείου | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μάρ | Απρ | Μάι | Ιούν | Ιούλ | Αύγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
| Μέση Μέγιστη °C (°F) | 15.2 | 15.5 | 16.8 | 20.2 | 23.5 | 27.3 | 28.6 | 28.4 | 26.4 | 23.1 | 20.1 | 17.0 | 21,9 |
| Μέση Μηνιαία °C (°F) | 12.1 | 12.3 | 13.3 | 16.1 | 19.2 | 23.2 | 25.2 | 25.1 | 22.9 | 19.8 | 16.8 | 14.0 | 18,4 |
| Μέση Ελάχιστη °C (°F) | 9.0 | 9.0 | 9.8 | 12.0 | 14.9 | 19.0 | 21.7 | 21.7 | 19.3 | 16.5 | 13.4 | 10.5 | 14,8 |
| Υετός mm (ίντσες) | 91,5 | 77,4 | 57,4 | 30 | 15,2 | 3,2 | 1 | 0,7 | 19,5 | 68,8 | 58,8 | 77,1 | 500,6 |
| Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων | 10.1 | 9.1 | 6.9 | 3.4 | 1.9 | 0.5 | 0.1 | 0.1 | 1.3 | 4.9 | 6.0 | 8.9 | 53,2 |
| Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας | 117.8 | 124.7 | 176.7 | 228.0 | 300.7 | 351.0 | 372.0 | 347.2 | 282.0 | 198.4 | 150.0 | 120.9 | 2.769,4 |
| Πηγή: Hong Kong Observatory[58] | |||||||||||||
Μουσεία - Αρχαιολογικοί χώροι
- Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
- Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
- Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
- Μουσείο Μάχης Κρήτης και Εθνικής Αντίστασης
- Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου
- Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης της Κρητικής Σχολής, στον ναό της Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών[59]
- Ενετικά τείχη Ηρακλείου
- Αρχαιολογικός χώρος Κνωσού
- Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας "Κώστας Κοτσανάς"
Κτήρια
- Το ενετικό φρούριο Κούλες στο λιμάνι του Ηρακλείου
- Ο ναός του Αγίου Τίτου επί της οδού 25ης Αυγούστου
- Η ενετική Λότζια, το σημερινό Δημαρχείο, ένα από τα ελάχιστα κτήρια σε παλαδιανό Ρυθμό στον κόσμο
- Η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, η οποία σήμερα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη, του 1239
- Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Μηνά
- Η μικρή εκκλησία του Αγίου Μηνά, η οποία ήταν ο μητροπολιτικός ναός επί Τουρκοκρατίας
- ο ναός του Αγίου Ματθαίου
- ο ναός του Αγίου Πέτρου των Δομινικανών (13ος αιώνας). Επίσης, μέχρι το 1971 σωζόταν στην πόλη η Εκκλησία του Αγίου Σωτήρα των Αυγουστινών (κατεδαφίστηκε).[60]
- ο ναός της Παναγίας των Σταυροφόρων (13-15ος αιώνας)
- ο Αρμένικος ναός (ο παλαιότερος σωζόμενος αρμένικος ναός στην Ευρώπη)[61]
- τα Ενετικά Νέωρια στο Ενετικό λιμάνι
- το Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο Ηρακλείου
- το Μέγαρο Φυτάκη, το πρώτο πολυόροφο κτίριο από ενισχυμένο σκυρόδεμα στην Κρήτη, το οποίο κτίστηκε το 1926-1930.
- Τα οθωμανικά κονάκια και αρχοντικά οικία Χρονάκη,[62] κονάκι Μπέη Σεκεριά, κονάκι Μιρτζά Εφέντη (όπου στεγάζεται η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή), κονάκι Σάμη Μπέη και το Μικρό Σαράι.
- το Μποδοσάκειο Εκπαιδευτήριο, το οποίο κτίστηκε τη δεκαετία του 1930 με δωρεά του 1919 από τον Μικρασιάτη βιομήχανο Πρόδρομο Αθανασιάδη.
- η Μονή Ακρωτηριανής (Καπνεκοπτήριο)
- Η τριλογία των Οθωμανικών Στρατώνων, τώρα Δημόσια Κτήρια στην οδό Δικαιοσύνης. Οι αρχικοί βενετσιάνικοι στρατώνες του Αγ. Γεωργίου, οικοδομήθηκαν τον 16ο αιώνα και στέγαζαν 700 περίπου στρατιώτες. Οι στρατώνες καταστράφηκαν από σεισμό και στη θέση τους οι Οθωμανοί έκτισαν νέους, τους Κισλάδες, το 1883. Το συγκρότημα, που ήταν αρχικά ενιαίο, αποτελείται σήμερα από τρία τμήματα.
Μνημεία
- τα Ενετικά τείχη Ηρακλείου, συνολικού μήκους 7,5 χιλιομέτρων
- η Πύλη Ιησού (Καινούρια Πόρτα) που λειτουργεί ως Μουσείο για τον Νίκο Καζαντζάκη[63]
- Η Πύλη Παντοκράτορα (Χανιόπορτα), η παλαιά και η νέα, και οι διάφορες κύριες και βοηθητικές Πύλες[64]
- Η είσοδος του Δικαστικού Μεγάρου στην οδό Δικαιοσύνης, που προέρχεται από τον μεγαλύτερο ναό του Ηρακλείου, τον ναό των Φραγκισκανών, δώρο του Ηρακλειώτη Πάπα Ρώμης Πέτρου Φίλαργου (Αλέξανδρου Ε), δώρο στη γενέθλια πόλη.
- οι διάσπαρτες κρήνες[65]
- η πλατεία Λιονταριών με την κρήνη Μοροζίνι
- η πλατεία Κορνάρου, όπου βρίσκεται η ενετική κρήνη Μπέμπο και η οθωμανική κρήνη Χατζή Ιμπραήμ Αγά ή Σεμπίλ [66][67]
- ο τάφος του Νίκου Καζαντζάκη στον προμαχώνα Μαρτινέγκο
- Το Μνημείο Μικρασιατικού Ελληνισμού, στη συμβολή των λεωφόρων Κνωσού και Ιωνίας[68][69]
- Το άγαλμα του Βενιζέλου στην πλατεία Ελευθερίας και το μνημείο Εθνικής Αντίστασης
- το Μνημείο Μικρασιατών και το άγαλμα του Ηρόδοτου στη Νέα Αλικαρνασσό
- το Μνημείο Πεσόντων Ελλήνων Προσκόπων Μικράς Ασίας [70]
- το τελευταίο ορατό απομεινάρι, η είσοδος του παλιού δουκικού βενετσιάνικου ανακτόρου [71]
- Ο Κουμπές, το οθωμανικό περίπτερο στην Πλατεία Κορνάρου[72]
Άλλα
- η αγορά στην οδό 1866 και οι παρόδιες οδοί
- Η θέα του λιμανιού, του τείχους και της τάφρου από την οδό Δουκός Μποφόρ
- η πεζοδρομημένη οδός 25ης Αυγούστου με τα πολλά διατηρημένα νεοκλασικά κτίρια.
- Η συνοικία του Λάκκου και η συνοικία Ανάληψη, χτισμένη στο βοηθητικό κάστρο του Αγ. Δημήτριου
- Η εσωτερική οδός των τειχών Νικολάου Πλαστήρα
- η πλατεία Ελευθερίας ή τρεις Καμάρες
- οι πεζοδρομημένες οδοί Κοραή, Δαιδάλου, Χάνδακος κ.α. και γενικά το ιστορικό κέντρο
- ο εμπορικός δρόμος της λεωφόρου Καλοκαιρινού
- ο λιμενοβραχίονας μήκους 2,2 χιλιομέτρων
- Η βόλτα από τον Κούλε, κατά μήκος του θαλάσσιου τείχους και μετά στην περιοχή Καράβολα, τον παραλιακό περίπατο έως τη γέφυρα του ποταμού Γιόφυρου και μετά κατά μήκος της παραλίας Αμμουδάρα, πίσω από το Παγκρήτιο Στάδιο, μήκους συνολικά περίπου 3 χιλιόμετρα. Η περιοχή προσφέρεται κατά τόπους για αναψυχή με τα συνεχή πάρκα, τους ποδηλατόδρομους κ.α.
- Το μεγάλο κηποθέατρο (Καζαντζάκης), το μικρό κηποθέατρο (Χατζηδάκις), το θερινό κινηματογράφο Βηθλεέμ πάνω στα τείχη και την τάφρο
- Συντριβάνια στην παραλιακή λεωφόρο Νεάρχου
- Λογοτεχνία
- Έλλη Αλεξίου (1894–1988), συγγραφέας
- Ρέα Γαλανάκη (1947– ), συγγραφέας
- Ιωάννης Δαμβέργης (1862–1938), λογοτέχνης, υπήρξε γενικός γραμματέας του βασιλικού θεάτρου
- Άρης Δικταίος (1919–1983), ποιητής και μεταφραστής
- Μηνάς Δημάκης (1913–1980), ποιητής
- Giritli Ali Aziz Efendi (en) (1749–1798), συγγραφέας και διπλωμάτης
- Οδυσσέας Ελύτης (1911–1996), ποιητής, βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ποίησης
- Λιλή Ζωγράφου (1922–1998), δημοσιογράφος, συγγραφέας
- Γαλάτεια Καζαντζάκη (1881–1962), συγγραφέας
- Νίκος Καζαντζάκης (1883–1957), συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος, μεταφραστής, κ.ά.
- Πέδρο δε Κάνδια (1485–1542), συγγραφέας και στρατιωτικός (Ισπανική Βασιλική Φρουρά)
- Ιωάννης Κονδυλάκης (1862–1920), συγγραφέας
- Βιτσέντζος Κορνάρος (1553–1613), συγγραφέας γεννημένος στη Σητεία αλλά παντρεύτηκε και έζησε στον Χάνδακα (Ηράκλειο)
- Χριστόφορος Λιοντάκης (1945–2019) ποιητής και μεταφραστής
- Κατίνα Παϊζη (1911–1996), ποιήτρια
- Στέφανος Σαχλίκης (1330–1391), ποιητής, θεωρούμενος ως ο πρώτος νεοέλληνας ποιητής.
- Άρης Σφακιανάκης (1958– ), συγγραφέας
- Κωστής Φραγκούλης (1905 - 2005) ποιητής και χρονογράφος
- Tess Fragoulis, Ελληνοκαναδή συγγραφέας
- Αριστοφάνης Χουρδάκης (1933–2017), συγγραφέας, ερευνητής, λαογράφος (ο παραμυθάς της Κρήτης), βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών
Επιστήμονες και μελετητές
- Στυλιανός Αλεξίου (1921–2013), αρχαιολόγος, πανεπιστημιακός καθηγητής
- Μάρκος Μουσούρος (1470–1517), μελετητής και φιλόσοφος
- Φραγκίσκος Μπαρόκιος (1537–1604), μαθηματικός και αστρονόμος
- Μάξιμος Μαργούνιος (1549–1602), μελετητής, θεολόγος, ποιητής και συγγραφέας, κύριος επίσκοπος Κυθήρων
- Ιωσήφ Σολομών Ντελμέντιγκο (1591–1655), ραβίνος, συγγραφέας, γιατρός, μαθηματικός και μουσικός θεωρητικός
- Γεράσιμος Βλάχος (1607–1685), μελετητής
- Νικόλαος Καλιάκης (1645–1707), Έλληνας μελετητής και φιλόσοφος
- Νικολό Κομνηνός Παπαδόπουλος (1655–1740), δικηγόρος, ιστορικός και βιβλιοθηκονόμος
- Ανδρέας Μουσάλος (Andreas Musalus, περ. 1665–1721), Έλληνας καθηγητής μαθηματικών, φιλόσοφος και θεωρητικός της αρχιτεκτονικής
- Συμεών Φίλιππος Στρατηγός (περίπου 1733–1824), Έλληνας μαθηματικός και εμπειρογνώμονας της ναυτικής επιστήμης, του οποίου η οικογένεια ήταν από το Ηράκλειο (Candia)
- Σπύρος Κόκοτος (1933– ), αρχιτέκτονας
- Νικόλαος Παναγιωτάκης (1935–1997), βυζαντινολόγος
- Μενέλαος Παρλαμάς (1911–1997), φιλόλογος
- Νικόλαος Σταυράκης (1866–1941) Δάσκαλος, Δικηγόρος, πρέσβης των Άγγλων στην Κρήτη. "Στατιστική του Πληθυσμού της Κρήτης" Αθήνησι 1890
- Γιώργος Γραμματικάκης (1939– ), φυσικός, πανεπιστημιακός καθηγητής, συγγραφέας, πολιτικός
- Φώτης Καφάτος (1940–2017), βιολόγος, πανεπιστημιακός καθηγητής, πρώτος πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας
- Ιωσήφ Σηφάκης (1946– ), καθηγητής πληροφορικής, αποδέκτης του βραβείου Turing για το 2007
- Μιχαήλ Ν. Κατεχάκης (1952– ), καθηγητής εφαρμοσμένων μαθηματικών και επιχειρησιακής έρευνας
- Ζωγραφική και Γλυπτική
- Άγγελος Ακοτάντος (...–1450), αγιογράφος, ζωγράφος
- Ιωάννης Ακοτάντος (...–1513), αγιογράφος, ζωγράφος
- Ανδρέας Ρίτζος (1422–1492), αγιογράφος, ζωγράφος
- Ανδρέας Παβίας (1440–15...), αγιογράφος, ζωγράφος
- Άγγελος Πιτζαμάνος (Β΄ μισό 15ου – Α΄ μισό 16ου αι.), αγιογράφος, ζωγράφος
- Θεοφάνης ο Κρητικός (1490–1559), αγιογράφος, ζωγράφος
- Θωμάς Φανουράκης (1915–1993) Ζωγράφος
- Μιχαήλ Δαμασκηνός (1530/35–1592/93), αγιογράφος, ζωγράφος
- Γεώργιος Κλώντζας (1540–1607), αγιογράφος, ζωγράφος
- Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541–1614), αναγεννησιακός ζωγράφος, ο σπουδαιότερος Έλληνας ζωγράφος όλων των εποχών
- Εμμανουήλ Τζάνες (1610–1690) αγιογράφος, ζωγράφος
- Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837–1907), ζωγράφος
- Λάμπρος Γουβιανάκης (1917–1987) ζωγράφος, αγιογράφος
- Θεόδωρος Πουλάκης (1622–1692) αγιογράφος, ζωγράφος
- Ιωάννης Παρμακέλης (1932– ), γλύπτης
- Κινηματογράφος, Θέατρο, Θέαμα
- Γιώργος Ανεμογιάννης (1919–2005), σκηνογράφος, ενδυματολόγος, διακοσμητής
- Βίκυ Βανίτα (1948–2007), ηθοποιός
- Ρίκα Διαλυνά (1934– ), ηθοποιός
- Ίλυα Λιβυκού (1919–2002), ηθοποιός
- Βασίλης Λυριτζής (1957–2019), τηλεπαρουσιαστής, δημοσιογράφος[73]
- Νταίζη Μαυράκη (1935–2018), β΄επιλαχούσα Μις Υφήλιος
- Τιτίκα Νικηφοράκη, ηθοποιός (1912–2019)
- Σαπφώ Νοταρά (1907–1985), ηθοποιός
- Αλέκα Παΐζη (1909–2009), ηθοποιός
- Λένα Πλάτωνος (1951–), μουσικός, πιανίστρια και συνθέτρια ηλεκτρονικής μουσικής.
- Χρήστος Πολίτης (1942–), ηθοποιός
- Γιάννης Σμαραγδής (1946– ), σκηνοθέτης και συγγραφέας
- Χριστόφορος Παπακαλιάτης, ηθοποιός, σκηνοθέτης
- Ελένη Μενεγάκη (1969–), τηλεπαρουσιάστρια
- Bahaettin Rahmi Bediz (en) (1875–1951) φωτογράφος
- Ιφιγένεια Στάικου, ηθοποιός
- Μουσική
- Ρένα Κυριακού (1918–1994), πιανίστρια
- Φραγκίσκος Λεονταρίτης (1518–1572), αναγεννησιακός συνθέτης
- Χρήστος Λεοντής (1940–), μουσικοσυνθέτης
- Μανώλης Λιδάκης (1961–), τραγουδιστής
- Γιάννης Μαρκόπουλος (1939–), μουσικοσυνθέτης
- Μύρων Μιχαηλίδης (1968–), διευθυντής ορχήστρας
- Νίκος Ξυλούρης (1936–1980) τραγουδιστής, συνθέτης (έζησε στο Ηράκλειο)
- Μανώλης Ρασούλης (1945–2011), συνθέτης, τραγουδιστής
- Μαρίνα Σάττι (1986–), τραγουδίστρια, συνθέτιδα, ηθοποιός
- Νότης Σφακιανάκης (1959–), τραγουδιστής
- Αθλητισμός
- Νίκος Μαχλάς (1973–), ποδοσφαιριστής
- Μιχάλης Σηφάκης (1984–), ποδοσφαιριστής
- Γιώργος Σαμαράς (1985–), ποδοσφαιριστής
- Πολιτική
- Αριστείδης Στεργιάδης (1861–1950), ύπατος αρμοστής Σμύρνης
- Λεωνίδας Κύρκος (1924–2011), πολιτικός
- Μανόλης Δρεττάκης (1934–), οικονομολόγος, πανεπιστημιακός καθηγητής και πολιτικός
- Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη (1955– ), νομικός, επιχειρηματίας και πολιτικός
- Δίκαιο
- Ρωμύλος Κεδίκογλου (1940– ), Πρόεδρος του Ακυρωτικού Δικαστηρίου της Ελλάδος
- Ιεροσύνη, Κλήρος
- Πέτρος Φίλαργος ή Φιλάρετος (1339–1410), Καρδινάλιος, Αρχιεπίσκοπος Μιλάνου, μετέπειτα Πάπας Ρώμης Αλέξανδρος Ε΄
- Μάξιμος Μαργούνιος (1549–1602), Επίσκοπος Κυθήρων, λόγιος και συγγραφέας
- Μελέτιος Πηγάς (1550–1601), Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης γης Αιγύπτου
- Κύριλλος Λούκαρις (1572–1638), Πατριάρχης Αλεξανδρείας, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
- Τίτος Ζωγραφίδης (1859–1933), Μητροπολίτης Κρήτης, συγγραφέας
- Θεόδωρος Χορευτάκης (1954– ), Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής
- Λοιποί
- Κωνσταντίνος Κορνιακτός (Konstanty Korniakt, 1517–1603), έμπορος και πλουσιότερος άνθρωπος στην πόλη Λβιβ
- Μίνωας Καλοκαιρινός (1843–1907), αρχαιοδίφης, ο πρώτος ανασκαφέας της Κνωσού
- Μανώλης Καστρινός κατά κόσμον Εμμανουήλ Παπάζογλου (1917– 1979) διεθνούς φήμης χορευτής και χορογράφος, ο σημαντικότερος θεατρικός χορογράφος στην Ελλάδα. Πολυβραβευθείς. Ανέλαβε μεταξυ άλλων τις χορογραφίες των τελετών φλόγας στους Ολυμπιακούς του Μονάχου και Μόντρεαλ και των Πανευρωπαϊκών αγώνων.
- Σταυράκης (1866–1941) Δάσκαλος, Δικηγόρος, Πρέσβης των Άγγλων στην Κρήτη. "Στατιστική του Πληθυσμού της Κρήτης", Αθήνησι 1890
- Αντώνιος Ε. Τσιριγωτάκης(1942– ), συγγραφέας, λεξικογράφος Κρητικού ιδιώματος ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ 2008
- Μαρία Ηλιάκη, δημοσιογράφος, παρουσιάστρια
- Ευεργέτες
- Ανδρέας και Μαρία Καλοκαιρινού, ευεργέτες της πόλης
- Δημήτριος Βικέλας (1835–1908), συγγραφέας, δωρητής της Βιβλιοθήκης του στην πόλη (δεν κατάγεται και δεν έζησε στην πόλη)
- Αγία Αικατερίνη
- Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου
- Αγία Μαρίνα
- Αγία Τριάδα
- Αγιος Δημητριος
- Άγιος Ιωάννης
- Άγιος Ιωάννης Χωστός
- Αγιος Μηνάς
- Άγιος Τίτος
- Ακαδημία
- Ανάληψη
- Αμπελόκηποι
- Γιόφυρο
- Δειλινά
- Δημοκρατίας
- Εσταυρωμένος
- Ηλιούπολη
- Θέρισσος
- Καινούργια Πόρτα
- Καμαράκι
- Καμίνια
- Κηπούπολη
- Κομμένο Μπεντένι
- Κορακοβούνι
- Κορώνη Μαγαρά
- Κνωσσός
- Λίντο
- Μαραθίτης
- Μασταμπάς
- Μεσαμπελιές
- Μπεντεβή
- Νέα Αλάτσατα
- Νέα Βρύουλα (Κατσαμπάς)
- Νέες Κλαζομενές (Ατσαλένιο)
- Νέα Αλικαρνασσός
- Ξηροποταμος
- Πανάνειο
- Παπα-Τίτου Μετόχι
- Πατέλες
- Πόρος
- Ταμπακαριά
- Τρεις Βάγιες
- Τρεις Καμάρες
- Τρία Πεύκα
- Φιλοθέη
- Φορτέτσα
- Χανιόπορτα
- Χρυσοπηγή[74]
Το Ηράκλειο ήταν μία από τις πόλεις που φιλοξένησαν τους Ολυμπιακούς αγώνες 2004. Επίσης, στο Ηράκλειο έλαβε χώρα το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Καλαθοσφαίρισης Ανδρών Κ-19 2015. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις της πόλης περιλαμβάνουν τα στάδια και γήπεδα:
- Το Παγκρήτιο Στάδιο, στη συνοικία Λίντο δυτικά του κέντρου, το οποίο έχει χωρητικότητα περίπου 26.000 θεατών. Κοντά βρίσκεται το Κλειστό Γυμναστήριο Λίντο, χωρητικότητας 1.400 θέσεων.
- Το Γήπεδο Θεόδωρος Βαρδινογιάννης, στη συνοικία Καμίνια, έδρα του ΟΦΗ.
- Το στάδιο Ελευθερίας, το οποίο βρίσκεται στην τάφρο των ενετικών τειχών, ανάμεσα στους προμαχώνες Βηθλεέμ και Παντοκράτορα. Πάνω στον προμαχώνα Μαρτινέγκο βρίσκεται το γήπεδο του Εργοτέλη.
Επίσης στο Ηράκλειο βρίσκονται τα γήπεδα μπάσκετ-γυμναστήρια, Δύο Αοράκια (επισήμως Μεγάλο Κλειστό Γυμναστήριο Ηρακλείου, χωρητικότητας 5.222 θέσεων[75]), το Κλειστό Γυμναστήριο Τ.Ε.Ι. Κρήτης «Μάρκος Καραναστάσης» (χωρητικότητας 1.816 θέσεων[76]) και το κλειστό μπάσκετ του Πανεπιστημίου Κρήτης (χωρητικότητας 1.080 θέσεων[77])
Αθλητικοί σύλλογοι του Ηρακλείου περιλαμβάνουν τους:
- ΟΦΗ (Όμιλος Φιλάθλων Ηρακλείου), του οποίου το ποδοσφαιρικό τμήμα έχει κατακτήσει ένα κύπελλο Ελλάδας (το 1987) και έχει καταταγεί δεύτερος στο πρωτάθλημα (1986). Σήμερα αγωνίζεται στην Α΄ Εθνική.
- ΠΑΕ Εργοτέλης, η δεύτερη ομάδα του Ηρακλείου (χρονικά) που αγωνίστηκε στην Α΄ Εθνική, σήμερα στη football league
- Π.Ο.Α. (Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ατσαλένιου)
- Ηράκλειο Ο.Α.Α., του οποίου το τμήμα καλαθοσφαίρισης αντρών έχει αγωνιστεί στην Α1 μπάσκετ.
- Π.Α.Σ.Α. Ηρόδοτος, με έδρα στη Νέα Αλικαρνασσό
- ΑΘΛ.Ε.Σ.Η. volleyball
- Ν.Α.Π.Ο. Ποσειδών Ηρακλείου
- Α.Π.Σ. Μινωϊκή Φορτέτσας
- Γ.Ε.Η
- Δειλινό
- Φιλαθλητικός
- Α.Ε. Κατσαμπά
- Α.Ο. Θερίσσου
- Α.Ο. Θησέας
- Ε.Γ.Ο.Η (Εθνικός Γυμναστικός Όμιλος Ηρακλείου)
Το Ηράκλειο έχει αδελφοποιηθεί με τις εξής πόλεις:
- Άθροισμα πληθυσμών του κεντρικού οικισμού Ηρακλείου (145.440) και του προαστίου της Νέας Αλικαρνασσού (13.029) που ανήκει στον δήμο του Ηρακλείου.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
