Κυανός γίγαντας

Στην αστροφυσική ονομάζεται κυανός γίγαντας κάθε αστέρας με φασματικό τύπο Ο ή B (πράγμα που καθιστά το φως που εκπέμπει συνολικά ψυχρό λευκό ως γαλανό) και τάξη λαμπρότητας που χαρακτηρίζει τους γίγαντες αστέρες. Με σύμβολα, είναι αστέρες OxIII ή BxIII κατά τη δισδιάστατη φασματική ταξινόμηση Μόργκαν-Κήναν, όπου x αριθμός από 0 ως 9. Στο διάγραμμα Hertzsprung-Russell οι κυανοί γίγαντες καταλαμβάνουν θέσεις στο άνω αριστερό τμήμα.

διάγραμμα Χέρτζσπρουνγκ-Ράσελ:
άξονας τετμημένων: φασματικός τύπος
άξονας τεταγμένων: Λαμπερότητα
0, Ia, Ib: Υπεργίγαντες,
II: Φωτεινοί γίγαντες,
III: Γίγαντες,
IV: Υπογίγαντες,
V: Νάνοι,
VI: Υπονάνοι,
VII: Λευκοί νάνοι

Χαρακτηριστικά

Οι κυανοί γίγαντες είναι εξαιρετικά λαμπροί, φθάνοντας σε απόλυτο μέγεθος -5, -6 και ακόμα λαμπρότερο. Η επιφανειακή τους θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλή (20000 K και πλέον) ώστε σημαντικό τμήμα της ακτινοβολούμενης ενέργειας εκπέμπεται ως υπεριώδες φως, αόρατο στο ανθρώπινο μάτι.

Οι περισσότεροι αστέρες αυτού του είδους δημιουργούνται και βρίσκονται σε πολύ αραιές και μεγάλες ομάδες, γνωστές στην Αστρονομία ως Ομάδες O-B. Η τεράστια φωτιστική τους ισχύς προδίνει τον ταχύ ρυθμό που τους επιβάλλει να καταναλώνουν τα πυρηνικά τους «καύσιμα» η μεγάλη πίεση που ασκεί στο εσωτερικό τους η μεγάλη τους μάζα. Για το λόγο αυτό, ο μέσος όρος ζωής τους είναι σχετικώς πολύ μικρός για αστέρες, λίγες δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια γήινα χρόνια. Η σύγχρονη Αστροφυσική προβλέπει ότι οι περισσότεροι κυανοί γίγαντες θα πεθάνουν σε μία θεαματική έκρηξη, ως υπερκαινοφανείς αστέρες.

Ο όρος «γίγαντας» πρέπει να χρησιμοποιείται εδώ με προσοχή, καθώς συνήθως υπονοεί αστέρα σε προχωρημένο εξελικτικό στάδιο, κατά το οποίο συντήκει ήλιο και όχι υδρογόνο στον πυρήνα του (βλ. ερυθρός γίγαντας). Δεν υπάρχουν πραγματικοί σταθεροί κυανοί γίγαντες, αλλά απλώς ηλικιωμένοι αστέρες μεγάλης μάζας όπως ο Μπελατρίξ (φασμ.τύπου B2III) που βρίσκονται στη διαδικασία να καταστούν λαμπροί γίγαντες (τάξη λαμπρότητας II) μεγάλης μάζας, σε αντίθεση με ερυθρούς γίγαντες όπως ο Αρκτούρος (K1III), οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το τελικό στάδιο της αστρικής εξελίξεως για αστέρες μικρής σχετικώς μάζας και είναι σταθερότεροι ως γίγαντες. Οι κυανοί γίγαντες αντιπροσωπεύουν μια μεταβατική φάση όπου ο αστέρας θα μετατραπεί σχετικώς σύντομα είτε σε λαμπρό γίγαντα (και τελικώς σε πλανητικό νεφέλωμα και λευκό νάνο), είτε σε υπεργίγαντα (και τελικώς σε υπερκαινοφανή ή σπάνιο λευκό νάνο «οξυγόνου-νέου»). Το αντίστοιχο στάδιο αστρικής εξελίξεως για αστέρα μάζας ίσης με τη μάζα του Ήλιου θα ήταν ο υπογίγαντας (τάξη IV), στον οποίο η σύντηξη υδρογόνου επιβραδύνεται και η σύντηξη ηλίου δεν έχει ακόμα αρχίσει.

Ακόμα, άλλοι «κυανοί γίγαντες» είναι στην πραγματικότητα κακώς ταξινομημένοι νεαροί νάνοι που συντήκουν υδρογόνο, όπως ο Στάχυς ή οι βασικοί αστέρες των Πλειάδων, η εξαιρετική λαμπρότητα των οποίων έπειθαν τους παλαιότερους αστρονόμους ότι ήσαν γηραιότεροι γίγαντες, και η ταξινόμηση διατηρήθηκε έκτοτε.

Δείτε επίσης

• Γίγαντες αστέρες
• Κυανός υπεργίγαντας