Μαρξισμός
οικονομικό σύστημα, θεμελιωμένο από τους Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς / From Wikipedia, the free encyclopedia
Μαρξισμός ονομάζεται το ενιαίο σύστημα των φιλοσοφικών, οικονομικών και κοινωνικών ιδεών που θεμελιώνεται στα έργα του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς. Η πολιτική θεωρία και πρακτική που απορρέει από τα έργα αυτά στηρίζει μία σοσιαλιστική αντίληψη για την κοινωνία και αποσκοπεί στον Κομμουνισμό.
Το βασικό αντικείμενο του έργου του Μαρξ είναι η μελέτη των αιτιών που γεννούν και διαμορφώνουν τον τρόπο παραγωγής, τις κοινωνικές τάξεις και την πολιτική υπόσταση κάθε ταξικής κοινωνίας και πιο ειδικά του καπιταλισμού. Η οικονομία και η πάλη των τάξεων αποτελούν για τον μαρξισμό, την πραγματική μηχανή της ιστορικής διαδικασίας (ιστορικός υλισμός), η οποία καθορίζει άμεσα ή έμμεσα την εξέλιξη των κοινωνιών. Σημαντική φιλοσοφική αφετηρία του Μαρξ είναι επίσης η θεώρηση του ανθρώπου όχι ως μεμονωμένου ατόμου με προκαθορισμένες ελευθερίες (κατά το ατομικιστικό πρότυπο του φιλελευθερισμού), αλλά ως κοινωνικού ατόμου. Αυτή η αντίληψη είναι συνήθης ευρύτερα στον σοσιαλισμό.
Εναλλακτικοί ορισμοί που έχουν προταθεί από πολλούς συγγραφείς, χρησιμοποιούν τον όρο «μαρξικό» για να αναφερθούν στο φιλοσοφικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό έργο που διατυπώθηκε από τον Μαρξ, και τον όρο «μαρξιστικό» για οποιοδήποτε αντίστοιχο έργο στηρίχθηκε στον Μαρξ. Κατά αυτή την έννοια ορίζονται πολλοί Μαρξισμοί. Έτσι π.χ. ορίζεται ο «σοβιετικός μαρξισμός» ως το φιλοσοφικό/πολιτικό/ιδεολογικό ρεύμα που διαμορφώθηκε υπό την ηγεμονία του ΚΚΣΕ και της Τρίτης Διεθνούς με κέντρο τη Σοβιετική Ένωση, ο «δομικός μαρξισμός» που προέρχεται κυρίως από το έργο του Λουί Αλτουσέρ, του Νίκου Πουλαντζά και άλλων στρουκτουραλιστών κ.α.
Συχνά συναντάται ο όρος «κριτικός μαρξισμός» για μαρξογενή ρεύματα που διαφοροποιήθηκαν από τις δύο επικρατούσες μορφές του ιστορικού σοσιαλισμού του 20ου αιώνα, τον σταλινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Σ' αυτά συνήθως εντάσσονται ρεύματα με αφετηρία το έργο του Λέον Τρότσκι ή ρεύματα με αναφορές στη σχολή της Φρανκφούρτης, στο έργο του Τόνι Κλιφ κ.α. Θεωρητική αφετηρία του δυτικού ή κριτικού μαρξισμού αποτελεί τόσο το έργο του Γκέοργκ Λούκατς όσο και το έργο του Αντόνιο Γκράμσι.
Άλλος όρος που χρησιμοποιείται από σύγχρονους συγγραφείς και πολιτικές οργανώσεις (στην Ελλάδα κυρίως από το ΝΑΡ) είναι ο όρος «μαχόμενος επαναστατικός μαρξισμός» (βλ. κομμουνιστική επαναθεμελίωση). Βασικά στοιχεία είναι: α. η προσπάθεια εξέλιξης της θεωρίας σύμφωνα με τις σημερινές συνθήκες ανάπτυξης και κρίσης της καπιταλιστικής κοινωνίας και β. Η αποτίμηση των επαναστάσεων του 20ού αι. και των καθεστώτων του λεγόμενου "υπαρκτού σοσιαλισμού" που προέκυψαν από αυτές τις επαναστάσεις.
Συνήθης επίσης είναι και ο όρος μαρξισμός-λενινισμός, που κατά πολλούς ταυτίζεται με τους όρους «σοβιετικός μαρξισμός» και «σταλινισμός»[εκκρεμεί παραπομπή]. Για όσους αυτοπροσδιορίζονται ως Μαρξιστές-Λενινιστές, που στην Ελλάδα κύριος εκφραστής είναι το ΚΚΕ, ο όρος αποτελεί την πιστή εφαρμογή των λεγόμενων του Μαρξ, όπως αυτά εμπλουτίστηκαν από τον Λένιν. Πρέπει να τονιστεί ότι ο χώρος του Μαρξισμού-Λενινισμού δεν πρέπει να συγχέεται με τον χώρο Μ-Λ (ή μ-λ) που από πολλούς θεωρείται χώρος που ανήκει στο μαοϊκό ρεύμα. Το ρεύμα αυτό (Μ-Λ) (στην Ελλάδα βλέπε τα πολιτικά κόμματα ΟΜΛΕ, ΚΚΕ(μ-λ), Μ-Λ ΚΚΕ, ΚΟΕ, Χοτζέας κ.λπ.) διαφοροποιείται από το επίσημο κομμουνιστικό κίνημα (άρα και από τον «επίσημο» μαρξισμό) μετά τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν και τη διαδοχή του από τον Νικήτα Χρουτσόφ.