Μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Η μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης, το 64 μ.Χ., θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά γεγονότα του 1ου αιώνα, αποτελεί την πιο σημαντική και εκτεταμένη φωτιά που έχει ξεσπάσει στην πόλη της Ρώμης και συγκαταλέγεται από τους περισσότερους χριστιανούς στα γεγονότα - σταθμούς του ιστορικού των σποραδικών διωγμών της θρησκείας τους από το ρωμαϊκό κράτος. Επίσης, αποτελεί ένα από τα κομβικά γεγονότα που συνέβησαν κατά τη βασιλεία του Νέρωνα. Ο ίδιος ο Νέρων έχει επικρατήσει να θεωρείται ο επικρατέστερος υπεύθυνος για τον εμπρησμό, όμως δεδομένων των σύγχρονων του Αυτοκράτορα πηγών, αλλά και των απόψεων μεταγενέστερων ιστορικών δεν μπορεί να στραφεί η ενοχή με βεβαιότητα προς κάποια κατεύθυνση και οι περισσότερες γνώμες θεωρούνται, απλώς, εικασίες.
Τη νύχτα της 18ης προς 19η Ιουλίου του έτους 64 μ.Χ., σε καταστήματα στην καρδιά της Ρώμης, στο Circus Maximus, ξέσπασε πυρκαγιά. Η εστία ξεκίνησε στην πύλη Καπίνη προς το μέρος του μεγάλου Αμφιθεάτρου που αποτελούσε συνέχεια με τον Παλατίνο λόφο και το Καίλιον. Η συνοικία αυτή είχε πολλά καταστήματα γεμάτα από εύφλεκτες ύλες, που, σε συνδυασμό με το δυνατό άνεμο, είχαν ως αποτέλεσμα να μεταδοθεί η φωτιά με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Οι φλόγες, αφού έκαναν το γύρο του Παλατίνου, κατέστρεψαν το Ναό του Ηρακλή, την Αγορά, τις Καρίνες, ανέβηκαν στους λόφους και προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στο Παλατίνο και σε έναν ναό του Δία. Παρότι σταμάτησε προσωρινά μπροστά σε έναν όγκο υψηλών οικιών, γρήγορα σημειώθηκε αναζωπύρωση και η καταστροφή συνεχίστηκε.[1]
Ο απολογισμός της καταστροφής ήταν τραγικός: η «Αιώνια Πόλη» βρισκόταν στο έλεος της φωτιάς για έξι ημέρες. Από τα 14 μεγάλα διαμερίσματα της πόλης, τα τρία καταστράφηκαν ολοκληρωτικά, στα επτά ελάχιστα σπίτια έμειναν όρθια, ως μισοκαμμένα ερείπια, και μόλις τέσσερα παρέμειναν ανέπαφα. Ο αριθμός των νεκρών έμεινε ανεξακρίβωτα μεγάλος, ενώ 4.000 απλές κατοικίες και 132 αρχοντικά μέγαρα καταστράφηκαν ολοσχερώς.[2]
Η γνώμη που έχει διαμορφωθεί σε όσους έχουν υπόψη τους τη μεγάλη φωτιά στη Ρώμη συνδέεται αναπόσπαστα με την εικόνα του Νέρωνα. Ο Νέρων, που ήταν Αυτοκράτορας της Ρώμης κατά το διάστημα 54-68 μ.Χ., αναφέρεται από τους περισσότερους ιστορικούς ως ημιπαράφρων και πυρομανής[3] [4].
Από διασταύρωση των πηγών, διαπιστώνει κανείς ότι, όταν ξέσπασε η πυρκαγιά, ο Νέρων ήταν στο Άντιο και γύρισε στην πόλη μοναχά όταν η φωτιά έφθασε στην προσωρινή του κατοικία και στάθηκε αδύνατο να περισώσει οτιδήποτε από τις φλόγες. Φαίνεται ότι ο Νέρων δε νοιαζόταν ιδιαίτερα να διασώσει την κατοικία του, γιατί τον είχε παρασύρει η φρίκη του θεάματος. Κάπου εδώ, δημιουργείται και η εικόνα του Αυτοκράτορα, ντυμένου σαν ηθοποιού, να απαγγέλλει ωδές για την καταστροφή της Τροίας, ενώ κοιτάζει από το ανάκτορό του την πόλη να καίγεται.[5]
Η ανωτέρω εικόνα του Νέρωνα, η οποία θα παραμείνει στερεότυπη στην ιστορική παράδοση επί είκοσι ολόκληρους αιώνες, σήμερα αμφισβητείται από κάποιους ως αναληθοφανής, με βασικό επιχείρημα τα γραπτά του ιστορικού Τάκιτου (55-120), που θεωρείται ο σημαντικότερος ιστορικός των Ρωμαίων και αποτελούν τη μόνη, σύγχρονη της καταστροφής, πηγή. Υποστηρίζει, λοιπόν, ο Τάκιτος ότι δεν είναι βέβαιο αν η πυρκαγιά ξέσπασε από ένα τυχαίο γεγονός ή αν ο Νέρων ήταν ο πραγματικός αυτουργός. Ο ίδιος ιστορικός, αντίθετα, περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τα μέτρα που έλαβε ο αυτοκράτορας για να ανακουφίσει τον πληθυσμό της Ρώμης από τα δεινά της μεγάλης αυτής καταστροφής.[6]
Όσο προχωρεί κανείς στη μελέτη των πηγών, διαπιστώνει ότι οι μεταγενέστεροι ιστορικοί προσθέτουν όλο και περισσότερες λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα να προβάλλει τελικά ο Νέρων ως ο κύριος ένοχος της καταστροφής. Ανεξάρτητα από την αξιοπιστία των πηγών αυτών, έχουν σημαντική ιστορική αξία.
Ο Σουητώνιος (που γράφει μία-δύο δεκαετίες αργότερα από τον Τάκιτο)[7], ο Δίων Κάσσιος και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος γράφουν, με κατηγορηματικό τρόπο, ότι η πυρκαγιά είχε διαταχθεί από τον Αυτοκράτορα ή, το λιγότερο, ότι ξαναφούντωσε με διαταγή του, τη στιγμή που επρόκειτο να σβήσει (η αναζωπύρωση που αναφέρθηκε παραπάνω).[8]
Στα έργα τους, βρίσκονται ακόμη και αναφορές από άτομα που υποστηρίζουν ότι αναγνώρισαν πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός του που έβαζαν τη φωτιά από διάφορα σημεία της πόλης. Σε μερικά σημεία, καθώς περιγράφουν, η φωτιά άναψε από ανθρώπους που υποκρίνονταν τους μεθυσμένους, ενώ η φωτιά ξέσπασε αυτόματα και ταυτόχρονα σε πολλά μέρη. Διηγούνται ακόμα, ότι στη διάρκεια της πυρκαγιάς, είδαν στρατιώτες και αυτούς που ήταν επιφορτισμένοι με την κατάσβεσή της να την υποδαυλίζουν και να εμποδίζουν τις καταβαλλόμενες προσπάθειες για τον περιορισμό της, και όλα αυτά, με απειλητικό ύφος, ως άνθρωποι που εκτελούσαν επίσημες διαταγές.
Επιπλέον, υπάρχει και αντίθετη άποψη για τα έργα ανάπλασης, αφού υποστηρίζεται από κάποιους ότι η καταστροφή της πόλης επέτρεψε στο Νέρωνα να ξαναχτίσει τα δημόσια και θρησκευτικά κτίρια με βάση τα ελληνικά πρότυπα που θαύμαζε, ενώ και το χτίσιμο του νέου παλατιού θεωρήθηκε από μέρος του λαού ως περαιτέρω απόδειξη της ενοχής του, αφού ξεκίνησε ένα ακόμη δαπανηρό έργο, την ώρα που η κατεστραμμένη πόλη έμοιαζε χρεοκοπημένη.[9]
Ο Λακτάντιος, ένας από τους πρώτους χριστιανούς συγγραφείς, τον οποίο μάλιστα πήρε υπό την προστασία του ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας, διαχωρίζει τη θέση του από τους υπόλοιπους χριστιανούς ιστορικούς της εποχής του και δεν αποδίδει στον Νέρωνα τη «σκηνοθεσία» του εμπρησμού ως αφορμή για τους διωγμούς των Χριστιανών.[10]
Μια γνώμη, που διατυπώθηκε πιο πρόσφατα βάσει της μελέτης των ιστορικών πηγών, υποστηρίζει ότι η φωτιά όχι μόνο δεν ήταν έργο του Νέρωνα αλλά ξεκίνησε στο πλαίσιο μια πολιτικής συνωμοσίας εναντίον του τότε Αυτοκράτορα. Πράγματι, την άνοιξη του 65 μ.Χ., είχε αποκαλυφθεί μια ευρείας κλίμακας συνωμοσία από μέλη της συγκλήτου που ήταν δυσαρεστημένα από την πολιτική του Νέρωνα.[11] Ωστόσο και αυτή η άποψη δεν μπορεί να στηριχθεί επαρκώς και αποτελεί μόνο μια εικασία.
Όπως διαπιστώνει κανείς από την ενδελεχή μελέτη των πηγών της εποχής και των συγκεντρωτικών έργων των σύγχρονων ιστορικών, αν δεν ξεκίνησε η πυρκαγιά από ένα τυχαίο γεγονός, ο πραγματικός αυτουργός του μαζικού αυτού εγκλήματος παραμένει άγνωστος.[11] Ανεξάρτητα από το αν ο Νέρων ήταν ημιπαράφρων, γεγονός που μάλλον δεν αμφισβητείται από το σύνολο των ιστορικών, αυτό δεν αποτελεί και επαρκή κατηγορία για να του αποδοθεί η ευθύνη της καταστροφής, όσο και αν φαίνεται ως ο επικρατέστερος ένοχος για τη μεγάλη φωτιά, που έφθασε στο σημείο να απειλήσει τη Ρώμη ακόμη και με ολοκληρωτική καταστροφή.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
