From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Μεγάλη ρέα είναι παλαιόγναθο ατροπιδοφόρο πτηνό της οικογενείας των Ρεϊδών, που απαντά αποκλειστικά στη Νότια Αμερική. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Rhea americana και περιλαμβάνει 5 υποείδη.[1]
Μεγάλη ρέα | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ενήλικη μεγάλη ρέα φωτογραφημένη στη Βραζιλία | ||||||||||||||
Κατάσταση διατήρησης | ||||||||||||||
Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Διώνυμο | ||||||||||||||
Rhea americana (Ρέα η αμερικανική) Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
Υποείδη | ||||||||||||||
Rhea americana albescens | ||||||||||||||
Η επιστημονική ονομασία του γένους, Rhea, είναι άμεση απόδοση της ελληνικής Ρέα. Η Ρέα (μυθολογία) ήταν σημαντική τιτανίδα θεότητα στα αρχαία χρόνια, μητέρα του Δία, αδελφή και σύζυγος του Κρόνου. Άγνωστος παραμένει ο λόγος ονοματοδοσίας του πτηνού, καθώς η ίδια η λέξη έχει άγνωστη ετυμολογία [3]. Πιθανόν, επειδή το πτηνό έχει απωλέσει την πτητική του ικανότητα και κινείται συνεχώς στο έδαφος, τη γη, να συσχετίζεται η ονομασία με τη θεά Γη, της οποίας η Ρέα ήταν θυγατέρα.[4] Κατ’ άλλην -πιθανότερη- εκδοχή, στην κωμωδία του Αριστοφάνη Όρνιθες, υπάρχει σκωπτική αντιπαράθεση μεταξύ της «Μεγάλης Μητέρας» (Ρέα) και του «Μεγάλου Όρνιθος» (Στρουθοκάμηλος), δηλαδή ο αρχαίος κωμικός «χειρίζεται» τη θεά Ρέα σαν πτηνό, στοιχείο που οδήγησε στην ονοματοδοσία του είδους.[5]
Η αγγλική λαϊκή ονομασία του είδους, όπως και η αντίστοιχη ελληνική παραπέμπουν στο μέγεθος του πτηνού, συγκρινόμενο με εκείνο της μικρής ρέας. Άλλες ονομασίες του είδους είναι Κοινή/Γκρίζα/Αμερικανική ρέα (Common/Grey/American rhea) και ema (Βραζιλία).
Ωστόσο, η συνηθέστερη λαϊκή ονομασία του πτηνού είναι, ñandú (στη γλώσσα guarani), που σημαίνει «αράχνη», πιθανόν λόγω της συνήθειας του πτηνού να ανοιγοκλείνει τις πτέρυγες, όταν τρέχει. Επίσης, στη γλώσσα Κέτσουα (Quechua), αποκαλείται suri ή surí και στη γλώσσα mapuche αποκαλείται choique, ονομασία με πιθανή προέλευση την Παταγονία.
Το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Λινναίο, στο έργο του Systema naturae, ως Struthio camelus americanus (Sergipe and Rio Grande do Norte, Brazil, 1758 [6]), δηλαδή ταξινομήθηκε ως υποείδος της στρουθοκαμήλου. Μεταφέρθηκε στο γένος Rhea από τον Γάλλο ζωολόγο Μ. Μπρισόν (Mathurin Jacques Brisson, 1723-1806), το 1760.
Αναγνωρίζονται 5 υποείδη, κυρίως από την έκταση του μαύρου χρώματος του λαιμού και από το ύψος τους.[7] Ωστόσο, πτηνά σε αιχμαλωσία σε κάποιες περιοχές κατανομής τους, διαφέρουν τόσο λίγο που, χωρίς τη γνώση του τόπου καταγωγής τους, είναι ουσιαστικά αδύνατο να ταξινομηθούν.
Η μεγάλη ρέα απαντά στη Νότια Αμερική, κυρίως στο κεντρικό, ανατολικό και νοτιοανατολικό τμήμα της υποηπείρου, φθάνοντας νότια μέχρι τις 40°, περίπου.[8] Τα κράτη όπου κατανέμεται -όχι αναγκαστικά σε όλη τους την έκταση- είναι η Βραζιλία, η Παραγουάη, η Βολιβία, η Αργεντινή και η Παραγουάη. Οι υγιέστεροι πληθυσμοί πιστεύεται ότι απαντούν στην περιοχή της ζώνης chaco.[8]
Αρ. | Υποείδος | Περιοχές αναπαραγωγής (επιδημητικό ή/και καλοκαιρινός επισκέπτης) | Περιοχές μετακίνησης ή/και διαχείμασης | Σημειώσεις |
---|---|---|---|---|
1 | Rhea americana albescens | BΑ και Α Αργεντινή (νότια και ανατολικά της επαρχίας Ρίο Νέγρο) | ||
2 | Rhea americana americana | Β και Α Βραζιλία (από το Μαρανιάο και Ρίο Γκράντε ντο Νόρτε, νότια προς Σάο Πάολο και Β. Παρανά) | ||
3 | Rhea americana araneipes | Δ Παραγουάη (ζώνη chaco), ΒΑ και Α Βολιβία, ΝΔ και ΔΚ Βραζιλία (Ροντόνια, νότια προς Μάτο Γκρόσο ντο Σουλ) | ||
4 | Rhea americana intermedia | ΝΑ Βραζιλία (νότιο Παρανά, νότια προς Ρίο Γκράντε ντο Σουλ), Ουρουγουάη | ||
5 | Rhea americana nobilis | Α Παραγουάη (ανατολικά του ποταμού Παραγουάη) |
Τα τυπικά οικοσυστήματα της μεγάλης ρέας περιλαμβάνουν την πάμπα, την τροπική σαβάνα campo cerrado και τα ανοικτά δάση των ζωνών chaco, συνήθως σε περιοχές με λειμώνες υψομέτρου η άλλου τύπου βλάστηση, αλλά και σε ανοικτά λιβάδια και καλλιεργημένα χωράφια, μέχρι τα 1200 μ.[8][11][12][13] Ωστόσο, περιπλανάται ακόμη και σε ελώδεις ή ερημικές εκτάσεις,[14] αλλά τείνει να αποφεύγει τα υγρά τροπικά δάση που βρίσκονται προς τις ακτές του Ατλαντικού (Mata Atlântica και Planalto).[15] Γενικά, οι πυκνότητες των πληθυσμών στις χορτολιβαδικές εκτάσεις είναι πολλές φορές μεγαλύτερες από εκείνες στις αγροτικές περιοχές, με τα πουλιά να καταλαμβάνουν το 51% των βοσκότοπων και λιγότερο από το 5% των γεωργικών θέσεων.[16] Για την αναπαραγωγή τους, οι μεγάλες ρέες προτιμούν περιοχές που γειτνιάζουν με ποτάμια, λίμνες και έλη.[8]
Οι λειμώνες βόσκησης του είδους κυριαρχούνται από τα αγρωστώδη των γενών Imperata και Paspalum,[17] καθώς και σαβάνα, θάμνους, ακόμα και ερημικά εδάφη, αν και προτιμά περιοχές με, τουλάχιστον, κάποια υψηλή βλάστηση, νότια έως 40 ° γεωγραφικό πλάτος. Οι μεγάλες ρέες απαντούν σε χαμηλό υψόμετρο, και σπάνια ανεβαίνουν πάνω από τα 1.200 μέτρα.
Η μεγάλη ρέα είναι ατροπιδοφόρο πτηνό που το παρουσιαστικό της θυμίζει μικρή στρουθοκάμηλο, με μέγεθος ικανό για να της δώσει τον «τίτλο» του μεγαλύτερου πτηνού στη Νότια Αμερική. Γενικά, το πτέρωμα είναι αφράτο και «αναμαλλιασμένο», σκούρο γκρίζο με αρκετές αποχρώσεις του καφέ, πιο σκούρο μαυριδερό στη βάση του λαιμού. Το κεφάλι, ο λαιμός, οι γλουτοί και οι μηροί είναι πτερωμένοι, αλλά οι ταρσοί ολοκληρωτικά γυμνοί. Σε γενικές γραμμές, τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα και βαρύτερα από τα θηλυκά, με πιο σκούρα χρώματα. Ωστόσο, ακόμη και στην άγρια φύση -ιδιαίτερα στην Αργεντινή- υπάρχουν λευκιστικά (leucistic) άτομα, με άσπρο πτέρωμα και μπλε μάτια, ή και αλμπίνο άτομα. Οι πτέρυγες είναι αρκετά μεγάλες, αλλά χρησιμοποιούνται μόνο κατά το τρέξιμο, για να διατηρείται η ισορροπία του πουλιού κυρίως στις κλειστές στροφές, καθώς επίσης και κατά τη διάρκεια των ερωτικών επιδείξεων.
Όπως και στη στρουθοκάμηλο, το κεφάλι και το ράμφος είναι μικρά, ενώ οι ταρσοί μεγάλοι, ισχυροί και καλύπτονται από 22 οριζόντιες φολιδωτές «πλάκες» στο μπροστινό μέρος. Τα πόδια είναι, επίσης, ισχυρά και έχουν 3 δακτύλους, με τον οπίσθιο δάκτυλο να απουσιάζει. Οι νεοσσοί είναι γκρίζοι με σκούρες επιμήκεις ρίγες.
Η τροφή της μεγάλης ρέας αποτελείται κυρίως από φύλλα πλατύφυλλων δένδρων, σπέρματα και φρούτα όταν είναι η εποχή τους, αλλά και ζωική ύλη, κυρίως έντομα, σκορπιούς, μικρά τρωκτικά, ερπετά και μικρά πουλιά. Στα αγαπημένα φυτικά είδη περιλαμβάνονται ιθαγενή και εισηγμένα φυτά οικογενειών, όπως Amaranthaceae, Asteraceae, Bignoniaceae, Brassicaceae, Fabaceae, Lamiaceae, Myrtaceae και Solanaceae.[20] Φρούτα όπως, Duguetia furfuracea (Annonaceae) ή αβοκάντο μπορεί να είναι εποχιακά σημαντικά. Συνήθως, οι μεγάλες ρέες δεν τρώνε δημητριακά ή, γενικότερα, μονοκοτυλήδονα. Ωστόσο, τα φύλλα συγκεκριμένων ειδών, όπως της Brachiaria brizantha μπορεί να καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες, καθώς και κάποιων Liliaceae (π.χ. Smilax brasiliensis). Ακόμα και σκληρή ή αγκαθωτή φυτική ύλη, όπως κόνδυλοι και γαϊδουράγκαθα τρώγονται με ευχαρίστηση. Όπως πολλά άλλα πουλιά που τρέφονται με σκληρή φυτική ύλη, η μεγάλη ρέα καταπίνει βότσαλα που βοηθούν στη σύνθλιψη της τροφής, για καλύτερη πέψη.
Σε χωράφια και φυτείες με είδη που δεν είναι της αρεσκείας της, π.χ., δημητριακά ή ευκαλύπτους, η μεγάλη ρέα μπορεί να αποβεί αρκετά ευεργετική για τους αγρότες. Τρώει κάθε μεγάλο ασπόνδυλο και έντομο που προξενεί ζημιές στα φυτά, όπως ακρίδες, σκαθάρια, κατσαρίδες κ.α. Μάλιστα, τα νεαρά άτομα καταναλώνουν περισσότερη ζωική ύλη από τους ενήλικες. Σε μικτά εδάφη cerrado και γεωργικών εκτάσεων στην πολιτεία Μίνας Ζεράις (Βραζιλία), καταγράφεται να προτιμάει τα σκαθάρια. Δεν είναι σαφές εάν αυτό ισχύει γενικά για το είδος, αφού για παράδειγμα στις πάμπες, η κατανάλωση σκαθαριών είναι πιθανότατα χαμηλότερη, απλά λόγω της εκεί χαμηλότερης διαθεσιμότητας, ενώ τα Ορθόπτερα είναι πιο σημαντικά. Επίσης, η μεγάλη ρέα είναι σε θέση να καταναλώνει Υμενόπτερα, σε μεγάλες ποσότητες. Αυτά τα έντομα περιλαμβάνουν είδη που μπορούν να προκαλέσουν επώδυνα τσιμπήματα, αλλά αυτό δεν φαίνεται να πειράζει τις ρέες. Μερικές φορές, μαζεύονται γύρω από θνησιμαία και τρέφονται με μύγες, αλλά είναι επίσης γνωστό ότι τρώνε τα ίδια τα θνησιμαία ή νεκρά ψάρια στην εποχή της ξηρασίας, όχι όμως σε μεγάλες ποσότητες.[8][20]
Η μεγάλη ρέα είναι, γενικά, σιωπηλό πτηνό εκτός από την αναπαραγωγική περίοδο, οπότε αρθρώνει υπόκωφους θορύβους, ενώ οι νεοσσοί παράγουν χαρακτηριστικό σφύριγμα. Κατά τη διάρκεια της περιόδου μη-αναπαραγωγής οι μεγάλες ρέες σχηματίζουν κοπάδια από 10 έως και 100 άτομα. Όταν είναι σε σμήνη, τείνουν να είναι λιγότερο επιφυλακτικές, αλλά τα αρσενικά μπορούν να γίνουν επιθετικά προς άλλα αρσενικά. Όταν καταδιώκονται, τρέχουν γρήγορα σε σχήμα ζιγκ-ζαγκ, σηκώνοντας εναλλάξ τις πτέρυγες. Αυτά τα σμήνη διαλύονται κατά την αναπαραγωγική περίοδο.[6]
Μετά τη διάλυση των σμηνών, σχηματίζονται τρεις «χαλαρές» ομάδες: μοναχικά αρσενικά, σμήνη από 2-15 θηλυκά και ένα (1) μεγάλο κοπάδι από ζώα ενός έτους. Καθώς πλησιάζει η εποχή του ζευγαρώματος, τα αρσενικά γίνονται πιο επιθετικά μεταξύ τους και αρχίζουν το φλερτάρισμα των θηλυκών, φωνάζοντας και ανορθώνοντας το σώμα τους, διατηρώντας τον λαιμό τους ευθύ και «αναταράσσοντας» το πτέρωμά τους. Σηκώνουν τις φτερούγες τους και μπορεί να τρέξουν κάποια απόσταση, κτυπώντας τις μεθοδικά. Μετά από αυτό, συνεχίζουν να καλούν κάποιο συγκεκριμένο θηλυκό, ενώ αρχίζουν να περπατούν μαζί της ή μπροστά της, ενώ απλώνουν τις πτέρυγες και σκύβουν το κεφάλι. Καθώς το «τελετουργικό» συνεχίζεται, το αρσενικό γίνεται πιο επίμονο και κινητικό, κουνώντας έντονα τον λαιμό του και σχηματίζοντας «οχτάρια», γύρω από το θηλυκό. Από τη στιγμή που το έχει προσελκύσει, το αρσενικό ζευγαρώνει με το θηλυκό και, στη συνέχεια, την οδηγεί στη φωλιά.
Τα θηλυκά μετακινούνται διαρκώς κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, ζευγαρώνουν με κάποιο αρσενικό και, μετά την απόθεση του αβγού, ζευγαρώνουν με άλλο αρσενικό. Τα αρσενικά, από την άλλη, προσέχουν και παρακολουθούν τις φωλιές, αναλαμβάνοντας την επώαση και τη φροντίδα των νεοσσών, όλα μόνοι τους. Πάντως, όπως δείχνουν πρόσφατα στοιχεία, είναι πιθανόν κάποιο κυρίαρχο αρσενικό να «επιστρατεύει» ένα υποτακτικό αρσενικό στη φωλιά αντ’ αυτού, ενώ ο ίδιος ξεκινά το κυνήγι δεύτερου θηλυκού.[6] Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι, οι φωλιές χρησιμοποιούνται συλλογικά και μπορεί να περιέχουν μέχρι και 80 αβγά, συνολικά, που εναποτίθενται από μια ντουζίνα θηλυκών. Έτσι, κάθε θηλυκό μπορεί να γεννάει από 5-10 αυγά.[8] Ωστόσο, το μέσο μέγεθος της ωοτοκίας είναι 26 αβγά, από 7 διαφορετικά θηλυκά.[6]
Όταν έλθει η ώρα, το θηλυκό γεννάει αβγό, που έχει διαστάσεις 13 × 9 εκατοστά και βάρος 600 γραμμάρια, κατά μέσον όρο, επομένως έχει λιγότερο από τον μισό όγκο του αβγού της στρουθοκαμήλου. Το κέλυφος είναι κιτρινοπράσινο στην αρχή, αλλά σύντομα αποκτά θαμπό κρεμ χρώμα, όταν εκτίθεται στο φως. Η φωλιά είναι μια απλή, ρηχή και πλατιά κοιλότητα στο έδαφος, σε κρυφό σημείο. Την κατασκευάζει το αρσενικό το οποίο, μαζεύει επισταμένως κλαδιά, γρασίδι και φύλλα ολόγυρα έτσι που, τελικά, η περιοχή γύρω από τη φωλιά μοιάζει με διάδρομο πυρασφάλειας (sic). Κατόπιν, το αρσενικό κάθεται σε αυτήν και «φαίνεται» επιθετικό προς το θηλυκό, όταν εκείνη προσεγγίζει για να εναποθέσει το αβγό. Σταδιακά χαλαρώνει και τής επιτρέπει να σκύψει και να τοποθετήσει το αβγό στην άκρη της φωλιάς, ενώ κατόπιν ο ίδιος το τσουλάει μέσα στο εσωτερικό της φωλιάς. Η περίοδος επώασης είναι 29-43 ημέρες.
Οι νεοσσοί, περίπου τρεις μήνες μετά την εκκόλαψη, έχουν αποκτήσει το μισό μέγεθος των γονέων τους, ενώ φθάνουν σε σεξουαλική ωριμότητα στους 14 μήνες, περίπου.
Οι φυσικοί θηρευτές των ενηλίκων μεγάλων ρεών περιορίζονται στο πούμα και τον ιαγουάρο. Άγρια σκυλιά, είναι γνωστό ότι, μπορούν να σκοτώνουν νεότερα πουλιά, ενώ το ιερακόμορφο Caracara plancus θεωρείται ύποπτο ότι λυμαίνεται τους νεοσσούς. Τα αρμαντίλλο τρέφονται μερικές φορές με τα αβγά της μεγάλης ρέας.[17] Άτομα σε αιχμαλωσία φαίνεται να εμφανίζουν σημαντική οικολογική αδράνεια (ecological naïvete). Αυτή η «αφοβία» τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα στα αρπακτικά όταν τα πτηνά απελευθερωθούν στο φυσικό τους περιβάλλον, στα προγράμματα επανένταξης. Πειραματισμοί κλασικής εξάρτησης με νεαρές μεγάλες ρέες και ομοιώματα αρπακτικών μπορεί να αποτρέψει αυτή την κατάσταση σε κάποιο βαθμό, αλλά η «προσωπικότητα» κάθε ατόμου -αν είναι θαρραλέο ή ντροπαλό- επηρεάζει την επιτυχία της εν λόγω εκπαίδευσης. Το 2006, ένα πρωτόκολλο τέθηκε σε εφαρμογή, για την κατάρτιση αποφυγής πιθανών θηρευτών, καθώς και για τον εντοπισμό των πλέον κατάλληλων ατόμων προς απελευθέρωση.[21]
Ο πληθυσμός των μεγάλων ρεών έχει μειωθεί σημαντικά στην άγρια φύση, εν μέρει λόγω του κυνηγιού για το κρέας και της εξαγωγής δερμάτων. Πάνω από 50.000 δέρματα διακινήθηκαν το 1980, τα περισσότερα από την Παραγουάη, με την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ να αποτελούν τις κύριες καταναλώτριες χώρες.[8] Τα τελευταία χρόνια, η μεγάλης κλίμακας μετατροπή των μεγάλων νοτιοαμερικανικών λειμώνων για τη γεωργία και την κτηνοτροφία [22] έχουν μειώσει και κατακερματίσει σημαντικά τους διαθέσιμους βιότοπους του είδους, ιδιαίτερα στις πάμπες και τα cerrado.
Οι αγρότες θεωρούν, μερικές φορές, τις μεγάλες ρέες ως επιβλαβή ζώα, επειδή τρώνε πλατύφυλλα καλλιεργούμενα φυτά, όπως λάχανα, σέσκουλα κλπ.[23] και τις θανατώνουν όταν εισβάλλουν στα κτήματά τους. Η καύση των καλλιεργειών στη Νότια Αμερική συμβάλλει, επίσης, στην πτώση των πληθυσμών τους.[24]
Οι μεγάλες ρέες που έχουν εισαχθεί στη Γερμανία προστατεύονται νομικά κατά παρόμοιο τρόπο με τα αυτόχθονα είδη. Γενικά, στο νέο τους «σπίτι» αντιμετωπίζονται θετικά, καθώς η βόσκησή τους θεωρείται ότι, συμβάλλει στη διατήρηση της ποικιλότητας των οικοτόπων των αραιοκατοικημένων λιβαδιών που γειτνιάζουν με τη λίμνη Schaalsee.[18]
Η μεγάλη ρέα θεωρείται Σχεδόν Απειλούμενο (ΝΤ) είδος σύμφωνα με την IUCN, με τους πληθυσμούς της Αργεντινής και της Ουρουγουάης να έχουν πληγεί περισσότερο από τη μείωση αυτή.[2]
Το είδος εκτρέφεται στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, όπως γίνεται με το εμού και τη στρουθοκάμηλο. Τα κύρια προϊόντα είναι το κρέας και τα αβγά, αλλά εξάγεται και μια μορφή ελαίου που χρησιμοποιείται για καλλυντικά και σαπούνια, όπως και το δέρμα του πτηνού που φαίνεται να έχει εμπορική αξία.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.