From Wikipedia, the free encyclopedia
Νεορθοδοξία ή νεο-ορθοδοξία ονομάζεται μια πνευματική κίνηση, ένα θρησκευτικο-φιλοσοφικό ρεύμα[1] που προέκυψε μετά τη δεκαετία του 1960 και ήταν ενεργό ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1970 και του 1980 στην Ελλάδα[2] (αλλού αναφέρεται ότι εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970[3]), υποστηριζόμενο από διανοούμενους της Αριστεράς και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προσφέροντας διάλογο μεταξύ του μαρξισμού και της ορθοδοξίας, ώστε να συναντηθούν και να προσεγγίσουν τα δυο κινήματα.[4][5]
Η «θεολογική κίνηση» της νεορθοδοξίας από άλλους θεωρείται ότι άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αναπτύχθηκε την δεκαετία του 1970 και του 1980 και άνθισε τη δεκαετία του 1990[2][6] και από άλλους τοποθετείται στη δεκαετία του 1980: Θεωρείται ότι «επανεμφανίστηκε» το 1983[7] ή ως «ιδεολογικό ρεύμα της νεο-ορθοδοξίας» ότι προωθήθηκε από το περιοδικό «Αντί» το 1983[8][9] το οποίο αυτοχαρακτηριζόμενο ως «Πολιτική και Πολιτιστική Επιθεώρηση» ήταν το κύριο μέσο έκφρασης της εκτός του ΚΚΕ αριστεράς. Εκτός από τα στελέχη της Αριστεράς, ως πόλος επηρεασμού / απαρχής της κίνησης αυτής αναφέρεται και το Άγιον Όρος (μοναχοί - στοχαστές του Αγίου Όρους).[2][10]
Οι ίδιοι άλλωστε οι φερόμενοι ως υποστηρικτές του νεορθόδοξου ρεύματος δεν αποδέχονται τον όρο, θεωρώντας τον εαυτό τους απλά ορθόδοξο, αποδίδοντάς τον σε όσους διαφωνούν μαζί τους. Πράγματι, αναφέρεται ότι ο όρος εισήχθη στο ελληνικό λεξιλόγιο από το αριστερό έντυπο Σχολιαστής[7][11] και χαρακτηρίζεται ξεκάθαρα ως «δημοσιογραφική κατασκευή».[12] Όμως ο όρος εμφανίζεται μάλλον για πρώτη φορά σε κείμενο του Νικόλαου Νησιώτη με τίτλο, Remarques sur le renouveau de la theologie systimatique[13] Ένας μάλιστα από τους γνωστότερους διανοούμενους που χαρακτηρίζονται ως «νεορθόδοξοι» αναφέρει ότι αυτοί «ήταν σκόρπιες μονάδες ή παρέες, άγνωστοι συχνά μεταξύ τους».[3] Πράγματι, ο χαρακτηρισμός «νεορθόδοξος» περιλαμβάνει και διανοητές με ριζικά διαφορετικές θεωρήσεις. Ενώ ο Γιανναράς και ο Ράμφος αναφέρονται συχνά ως νεορθόδοξοι, έχουν ιδιαίτερα διαφορετικές αποτιμήσεις για το ρόλο του Ορθόδοξου Χριστιανισμού στο παρελθόν της Ελλάδας.[14] Οι θεολόγοι που εντάσσονται σε αυτήν την ομάδα θα μπορούσαν να ονομαστούν νεοπαλαμικοί, νεοησυχαστικοί και νεοπατερικοί, επειδή εκφέρουν τον πατερικό λόγο με τρόπο καινούργιο.[15] Η εκ νέου ανακάλυψη του Γρηγόριου Παλαμά[16] εκλαμβάνεται ως η ορθοδοξία και ως σημαία του κινήματος των νεοορθοδόξων.[17]
Μέρος των προτάσεων των νεορθόδοξων είναι ότι η πνευματική κληρονομιά της Βυζαντινής Ορθοδοξίας μπορεί να συνεισφέρει στην μεταμοντέρνα ελληνική ταυτότητα.[18][19] Ο Χρήστος Γιανναράς συνέδεσε την νεο-ορθοδοξία με τη βυζαντινή παράδοση, και αναφερόταν σε παρακμή της Δύσης, δημιουργώντας με τα κείμενα του Ζουράρι κριτική στον ορθολογισμό και την Ευρώπη.[9] Αυτές οι αναζητήσεις κατέληξαν σε κοινό σημείο σύγκλισης των νεορθόδοξων αντιδυτικών ιδεών και ιδιαίτερα μεταξύ Δυτικού και Ανατολικού Χριστιανισμού.[20] Αναφέρεται ότι οι νεορθόδοξοι θεωρούν την μοντέρνα ελληνική ιστορία σα μια αέναη σύγκρουση ανατολής και δύσης,[21] ότι υπάρχει ένας αντιθετικός άξονας Ανατολής-Δύσης.[22]
Για νεο-ορθόδοξους συγγραφείς, όπως ο Μεταλληνός και ο Γιανναράς, η ίδρυση αυτοκέφαλης ελληνικής Εκκλησίας είναι αποτέλεσμα προτεσταντικών επιρροών και για την επιστροφή σε μία πραγματική Ορθοδοξία απαιτείται η υπέρβαση των εθνικών εκκλησιών.[23]
Είτε ως διανοητές, στοχαστές ή ως αποκαλούμενοι εκπρόσωποι ή θεωρούμενοι υποστηρικτές της νεορθοδοξίας, με το κίνημα αυτό συνδέθηκαν τα ονόματα των: Χρήστος Γιανναράς, θεολόγος, καθηγητής φιλοσοφίας, Στέλιος Ράμφος, φιλόσοφος ενταγμένος στην Αριστερά όταν ήταν νέος, Κώστας Ζουράρις, στέλεχος του ΚΚΕ εσωτ., Κωστής Μοσκώφ, στέλεχος του ΚΚΕ, Παναγιώτης Νέλλας, θεολόγος, αλλά και του καλλιτέχνη Διονύση Σαββόπουλου καλλιτέχνη-σύμβολο της γενιάς του 1960[24] που φυλακίστηκε δυο φορές επί Χούντας, του Θεόδωρου Ζιάκα, συγγραφέα, του Ζήσιμου Λορεντζάτου, συγγραφέα, καθώς και άλλων.[1][2][25]
Οι θέσεις των νεορθοδόξων συνάντησαν σημαντικότατη αντίδραση από ιδεολογικούς αντιπάλους: Από τον Χ. Γιανναρά, κύριο υποστηρικτή της νεορθοδοξίας, αναφέρεται ως παράδειγμα «απόπειρας εξουδετέρωσης» πρωτοσέλιδο με «εμπάθεια» του δημοσιογράφου Γιάννη Πρετεντέρη στην εφημερίδα Το Βήμα με τίτλο: «Νεο-ορθόδοξοι ή Νεο-φασίστες;». Ο Δημήτρης Κασιούρας, χαρακτηριζόμενος ως «εκ μέρους του ΚΚΕ, επίσημος μελετητής του νεορθόδοξου φαινομένου», δημοσιεύει το 1986 το βιβλίο «Μαρξισμός και Νεορθόδοξοι»,[4] όπου επιτίθεται και ανασκευάζει τις θέσεις των νεορθόδοξων.[26] Σε κείμενο του Αποστόλη Χαρίση, ερευνητή και μέλους του ΔΣ του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του ΚΚΕ, στοιχεία που κατ' αυτόν συνθέτουν την νεορθοδοξία, όπως ο κοινοτισμός και η εξιδανίκευση της δήθεν «ελληνορθόδοξης» κοινότητας του παρελθόντος χαρακτηρίζονται «ψευδεπίγραφο κάλεσμα επιστροφής στο παρελθόν» και «κάλεσμα επιστροφής στις πνευματικές στάσεις και τρόπους ζωής του Μεσαίωνα». Στο ίδιο κείμενο, αναφέρεται και κείμενο από το βιβλίο του Κασιούρα σύμφωνα με το οποίο «οι νεοορθόδοξοι ό,τι είναι δυτικό το θεωρούν αντιδραστικό και απορριπτέο». Το 2009 η νεορθοδοξία αναφέρεται στην αριστερή εφημερίδα Η Αυγή από τον Γιώργο Κοροπούλη «ως η «αριστερή» και «υψηλή» (sublime) μαζί πλευρά τού νεοεθνικισμού».[27]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.