From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Κόμης Νικίτα Μοϊσέεβιτς Ζότοφ[2] (ρωσικά: Никита Моисеевич Зотов, 1644[3] – Δεκέμβριος 1717[4]) ήταν δάσκαλος και στενός φίλος του Ρώσου Τσάρου Πέτρου Α'. Οι ιστορικοί διαφωνούν για την ποιότητα της διδασκαλίας του Ζότοφ. Ο Ρόμπερτ Κ. Μάσσι επαινεί τις προσπάθειες του, ενώ η Λίντσεϊ Χιούτζ κριτικάρει την εκπαίδευση που έδωσε στον μελλοντικό Τσάρο.
Νικίτα Μοϊσέεβιτς Ζότοφ | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Γέννηση | 1644 Μόσχα |
Θάνατος | Δεκέμβριος 1717 |
Χώρα πολιτογράφησης | Βασίλειο της Ρωσίας |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | διπλωμάτης |
Οικογένεια | |
Σύζυγος | Anna Pashkova (από 1715)[1] |
Τέκνα | Konon Zotov Ivan Zotov Vasily Zotov |
Οικογένεια | House of Zotov |
Σχετικά πολυμέσα | |
Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τη ζωή του Ζότοφ εκτός από τη φιλία του με τον Πέτρο. Ο Ζότοφ έφυγε από τη Μόσχα για διπλωματική αποστολή στη Κριμαία το 1680, και επέστρεψε στη Μόσχα πριν το 1683. Έγινε μέλος της «Εύθυμης Εταιρείας», μια ομάδα από αρκετούς φίλους του Πέτρου που έγιναν «Η Όλο-Αστεία, Όλο-Μεθυσμένη Σύνοδος των Ανόητων και των Χωρατατζήδων». Ο Ζότοφ αποτελούσε τον «Πρίγκιπα-Πάπα» της Συνόδου, και συνέχεια τους οδηγούσε σε παιχνίδια και γιορτές. Συνόδευε τον Πέτρο σε πολλές σημαντικές περιπτώσεις, όπως οι εκστρατείες του Αζόφ και στα βασανιστήρια των Στρέλτσι μετά την εξέγερση τους. Ο Ζότοφ υπηρέτησε σε διάφορες κρατικές θέσεις, συμπεριλαμβανομένου της διοικητικής θέσης στην προσωπική γραμματεία του Τσάρου, το 1701. Τρία χρόνια πριν τον θάνατο του, ο Ζότοφ παντρεύτηκε μια γυναίκα, η οποία ήταν 50 χρόνια νεώτερη. Πέθανε τον Δεκέμβριο του 1717 από άγνωστα αίτια.
Ο Αλέξιος Α', Τσάρος της Ρωσίας, παντρεύτηκε 2 φορές, την πρώτη με την Μαρία Μιλοσλάφσκαγια και τη δεύτερη φορά με την Νατάλια Ναρίσκινα μετά τον θάνατο της Μαρίας.[5] Ο Πέτρος Α' γεννήθηκε στις 30 Μαΐου 1672, με μητέρα την Νατάλια Ναρίσκινα.[6] Μετά τον θάνατο του Τσάρου Αλέξιου στις 8 Φεβρουαρίου 1676,[7] ο αμφιθαλής αδερφός του Πέτρου και ιερός πατέρας Φιόντοφ, ο «μισο-ανάπηρος μεγαλύτερος επιζώντας γιος της Μαρίας Μιλοσλάφσκαγια»,[8] έγινε Τσάρος της Ρωσίας.[8] Ο Ιβάν Μιλοσλάφσκι, ο θείος του Φιόντορ, επέστρεψε στη Μόσχα από την εικονική του εξορία ως Κυβερνήτης του Άστραχαν για να γίνει Επικεφαλής Υπουργός. Η οικογένεια του δεν έμεινε στην εξουσία για πολύ καιρό εξαιτίας του νέου γάμου του Τσάρου Αλέξιου.[8] Ως αποτέλεσμα, ο Ιβάν Μιλοσλάφσκι μίσησε την οικογένεια των Ναρίσκιν, η οποία συμπεριλάμβανε τον Πέτρο, την Νατάλια Ναρίσκινα, και τον θετό πατέρα της Νατάλιας, Αρταμόν Ματβέγιεφ. Όταν μια οικογένεια λάμβανε την εξουσία, η προηγούμενη κυριαρχούσα οικογένεια συχνά τιμωρούταν με εθιμοτυπική θέση μακριά από τη Μόσχα. Πράγματι, ο Ιβάν Μιλοσλάφσκι προσπάθησε να συλλάβει τους Ναρίσκιν, αλλά ο Φιόντορ του επέτρεψε μόνο να εξορίσει τον Αρταμόν Ματβέγιεφ. Ο Φιόντορ ήταν τρυφερός με τον αμφιθαλή αδερφό του, Πέτρο, και τη μητέρα του, και τους επέτρεψε να μείνουν σε ιδιαίτερα διαμερίσματα, στο Κρεμλίνο.[8]
Οι περισσότεροι Μοσχοβίτες του 17ου αιώνα έλαβαν λίγη εκπαίδευση, και εκεί υπήρχαν χαμηλά επίπεδα στη λογοτεχνία μεταξύ της αριστοκρατίας, η εκπαίδευση των οποίων συμπεριλάμβανε λίγο διάβασμα, γράψιμο, και λίγες γνώσεις ιστορίας και γεωγραφίας. Οι θρησκευτικοί μελετητές ήταν συχνά η εξαίρεση του κανόνα και συχνά μάθαιναν γραμματική, μαθηματικά και ξένες γλώσσες. Δύο από τα παιδιά του Τσάρου Αλέξιου - ο Φιόντορ, και η αδερφή του Σοφία - έλαβαν μάθηση από θρησκευτικούς μελετητές του Κιέβου, και μπορούσαν να μιλήσουν λατινικά και πολωνικά.[8]
Στην ηλικία των 3, το 1674 ή το 1675, ο Πέτρος έλαβε από τον Τσάρο Αλέξιο ένα βιβλίο που θα τον βοηθούσε να μάθει το αλφάβητο[9] - 2 χρόνια αργότερα, ο Τσάρος Φιόντορ πρότεινε στη μητέρα του Πέτρου να ξεκινήσει τις σπουδές του.[9] Δόθηκαν πολλοί υπολογισμοί για το πότε ο Πέτρος άρχισε τις σπουδές του - αρκετοί θεωρούν ότι άρχισε τις σπουδές του την περίοδο από το 1677,[9][10] μέχρι το 1683,[11][12] αν και μερικοί αναφέρουν ότι ο Πέτρος άρχισε τις σπουδές του στις 12 Μαρτίου 1677.[13][14] Ο Νικίτα Ζότοφ, πρώην υπάλληλος σε εκκλησία,[15] ή «Γραμματέας της Δούμας»[16] για τη συλλογή φόρων της κυβερνητικής γραφειοκρατίας,[9] διαλέχτηκε για να μάθει στον Πέτρο να διαβάζει και να γράφει.[9]
Ο Ζότοφ δεν ήταν θρησκευτικός μελετητής, αλλά ήξερε καλά τη Βίβλο - ένα σημαντικό προσόν για την Τσαρίνα Νατάλια.[9][13] Αν και δεν το ανάμενε, βραβεύθηκε πριν καν αρχίσει τη δουλειά του, λαμβάνοντας από τον Φιόντορ και την Τσαρίνα, καθώς και από τον Πατριάρχη Ιωακείμ, δώρα συμπεριλαμβανομένου διαμερίσματα, νέα ρούχα και 100 ρούβλια.[9] Επίσης έλαβε τον βαθμό του ήσσονος ευγενή.[9] Ο Ζότοφ ήταν βαθιά σεμνός αλλά και συγκλονισμένος από το αίτημα της Τσαρίνας, και είχε συναρπαστεί με την προοπτική της διδασκαλίας του Πέτρου.[9][17] Ο Ζότοφ και ο Πέτρος γρήγορα έγιναν φίλοι και ο Ζότοφ παρέμεινε στενός φίλος με τον Πέτρο μέχρι τον θάνατο του πρώτου.[18]
Το πρώτο μάθημα του Πέτρου άρχισε το πρωί μετά τον διορισμό του Ζότοφ.[9] Μετά το ράντισμα των βιβλίων με αγιασμό, ο Ζότοφ άρχισε τις οδηγίες του - πρώτο στο αλφάβητο και ύστερα το Προσευχητάριο. Δίδαξε τη Βίβλο, από την οποία ο Πέτρος έμαθε τα μεγάλα αποσπάσματα, τα οποία εξακολουθούσε να απαγγέλει μετά από 40 χρόνια.[9] Ο Ζότοφ επίσης τον έμαθε να τραγουδά, και ο Πέτρες συχνά συμμετείχε στις εκκλησιαστικές χορωδίες.[9] Παρόλο που αρχικά έπρεπε να του μάθει να διαβάζει και να γράφει, ο Ζότοφ βρήκε τον Πέτρο περίεργα διανοητικό, και ενδιαφέρθηκε για όλα αυτά που μπορούσε να του μεταδώσει. Ο Πέτρος ζητούσε για μαθήματα στη ρωσική ιστορία, στις μάχες και στους Ρώσους ήρωες.[9][19] Μετά από αίτημα του Ζότοφ, η Τσαρίνα διέταξε να λάβει χαρακτικά «των ξένων πόλεων και παλατιών, ιστιοφόρων, όπλων και ιστορικών γεγονότων» από το Γραφείο Πυροβολικού.[9] Ο Ζότοφ τα τοποθέτησε στο δωμάτιο μελέτης, μαζί με μια κάπως ακριβής, για την εποχή, υδρόγειο, για εκτρέπει τον Πέτρο όταν θα βαριόταν για τις σπουδές του.[9] Άλλοι ανεπίσημοι «πρόχειροι»[20] δάσκαλοι (ξένοι και ντόπιοι)[21] και υπάλληλοι, ασκήθηκαν για θορυβώδη υπαίθρια παιχνίδια. Έπρεπε επίσης να μάθουν στον Πέτρο βασιλική και στρατιωτική ιστορία,[22] σιδηρουργία, ξυλουργική εργασία, κουφώματα, εκτύπωση,[15][23] και, κάτι μοναδικό για την τότε ρωσική αριστοκρατία, ιστιοπλοΐα και ναυπηγική.[24]
Ο Ζότοφ έγινε ένας από τους πρώτους φίλους του Πέτρου και παρέμειναν στενοί φίλοι κατά τη διάρκεια της ζωής του Ζότοφ. Η ιστορικός του 20ού αιώνα Λίντσεϊ Χιούτζ κριτικάρει τον Ζότοφ γιατί έδωσε στον Πέτρο μια εκπαίδευση που δεν του μάθαινε αυτά που έπρεπε να ξέρει ένας μελλοντικός Τσάρος.[25] Ο σύγχρονος της, Ρόμπερτ Κ. Μάσσι, θεωρεί ότι η εκπαίδευση του Ζότοφ ήταν η καλύτερη πιθανή για ένα περίεργο αγόρι όπως ο Πέτρος, καθώς δεν νόμιζε ότι θα μπορούσε να γίνει Τσάρος, αφού ο αμφιθαλής αδερφός του, Ιβάν Ε', ήταν πριν από αυτόν στη γραμμή της διαδοχής. Σύμφωνα με τον Μάσσι, αν και ο Ζότοφ ίσως δεν παρέδωσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στον Πέτρο, παρέδωσε «την καλύτερη εκπαίδευση για ένα μυαλό σαν αυτό του Πέτρου», καθώς «τόνωσε την περιέργεια του [Πέτρου]» και του επέτρεψε να γίνει «σε μεγάλο βαθμό, αυτοδίδακτος άνθρωπος».[18] Η στενή φιλία του Ζότοφ με τον Τσάρο αργότερα θα γίνει πηγή ανησυχίας για τους άλλους στην κυβέρνηση, πολλοί από τους οποίους - συμπεριλαμβανομένου και του κάποτε δυνατού Μένσικοφ - φοβήθηκαν την επιρροή του.[2]
Το 1680, ο Ζότοφ στάλθηκε σε τριετή διπλωματική αποστολή στη Κριμαία - οι πηγές διαφωνούν για το αν στάλθηκε πριν ή μετά την αρχή της εκπαίδευσης του Πέτρου.[26] Όταν ο Πέτρος έφυγε από το Κρεμλίνο για να περάσει την παιδική του ηλικία στο Πρεομπραζένσκοε, 2 χρόνια μετά την αποχώρηση του Ζότοφ, οι μνήμες του για τους καθηγητές που δίδαξαν τα αδέρφια του, τον Φιόντορ και τη Σοφία, ήταν τόσο αρνητικές που απομακρύνθηκε από τα παραδοσιακά ακαδημαϊκά μαθήματα για αυτή την εποχή.[27] Αργότερα επανέλαβε τα μαθήματα του με τον Αφανάσσιϊ Νεστέροφ και με τον Ζότοφ όταν επέστρεψε από την Κριμαία.[28] Παρόλο που ο Πέτρος επεδίωξε να μάθει για φυσικά και στρατιωτικά θέματα αντί για θέματα λογοτεχνίας και θεολογίας,[27] έμαθε πάρα πολλά για τη λογοτεχνία και τη θεολογία από τους δασκάλους του.[28] Ο Ζότοφ (και αργότερα οι γιοί του)[29] αργότερα δούλεψαν με τον Πέτρο, μεταφράζοντας βιβλία για την οχύρωση από τις γλώσσες της Δυτικής Ευρώπης στα Ρωσικά.[30] Ο Πέτρος επίσης ξέχασε, ή δεν έμαθε, πολλά για τα μαθηματικά, ένα μάθημα, το οποίο έπρεπε να μάθει στα τελευταία χρόνια της εφηβείας του, για να τα χρησιμοποιεί στην πολιορκία και στην οχύρωση.[31] Στα νεότερα χρόνια, ο Πέτρος εξέφρασε τη λύπη του για την έλλειψη πληρέστερης εκπαίδευσης, και επιδίωξε να δώσει τις κόρες του, Άννα και Ελιζαβέτα, εκπαίδευση ισοδύναμη με αυτή των Ευρωπαίων πριγκιπισσών.[32]
Το 1692, ο Πέτρος, ο οποίος μέχρι τότε ήταν Τσάρος της Ρωσίας,[33] οργάνωσε μαζί με αρκετές δεκάδες φίλους του την «Όλο-Αστεία, Όλο-Μεθυσμένη Σύνοδο των Ανόητων και των Χωρατατζήδων», μια «σύνοδος», η οποία παρωδούσε την πίστη.[34] Παρόλο που είχε μια φήμη για τη νηφαλιότητα του και τη νηστεία του,[11] ο Ζότοφ έλαβε τον τίτλο του «Πρίγκιπα-Πάπα»[35] της Συνόδου λόγω αυτών των χαρακτηριστικών του.[11] Μερικές φορές αναφέρεται ως Πατριάρχης Μπάχους.[36] Ο Πέτρος τον ανάγκασε να συμμετέχει σε γιορτές ακόμα και όταν ο Ζότοφ ισχυριζόταν ότι ήταν ασθενής και εξαντλημένος.[11]
Ωστόσο, ο Ζότοφ γρήγορα έγινε σημαντικό μέλος στις εμπαικτικές γιορτές.[11] Μετά το πρώτο ποτήρι για την υγεία του καθενός, «έδινε την ευλογία του» στην ομάδα με το Σημείο του Σταυρού, χρησιμοποιώντας δύο μεγάλες ολλανδικές πίπες.[37] Στις αργίες, τα παιχνίδια παίζονταν στους δρόμους της Μόσχας, και στα Χριστούγεννα, η Εύθυμη Εταιρεία γύριζε την πόλη τραγουδώντας στα έλκηθρα, με τον Ζότοφ στο κεφάλι τους, στο έλκηθρο, το οποίο έσπρωχναν 12 φαλακροί άνδρες. Ο Ζότοφ φορούσε σχετικά ασυνήθιστα ρούχα - τα ρούχα του ήταν διακοσμημένα με τραπουλόχαρτα - φορούσε κράνος - και καθόταν σε ένα βαρέλι.[35] Κατά την πρώτη εβδομάδα της Σαρακοστής, μια πομπή από «πενιτέντες» ακολουθούσαν τον Ζότοφ στην πόλη με γαϊδούρια, βόδια, και έλκηθρα με κατσίκες, χοίρους και αρκούδες.[35]
Το 1695 και το 1696, ο Πέτρος ο Μέγας επιτέθηκε σε τουρκικές φρουρές στο Αζόφ.[38] Παρόλο που η εκστρατεία του 1695 δεν είχε επιτυχία, αυτή του 1696 είχε επιτυχία.[38][39] Οι Ρώσοι περικύκλωσαν την πόλη με τους στρατιώτες και τα πλοία και παραβίασαν το τείχος, προκαλώντας τον Πασά του Αζόφ να «παραδοθεί υπό αξιότιμες συνθήκες».[40] Οι κάτοικοι της Μόσχας έμειναν έκπληκτοι με τα νέα της παράδοσης - από την εποχή της βασιλείας του Τσάρου Αλέξιου, ο ρωσικός στρατός δεν είχε πετύχει νίκες.[41] Ο Πέτρος καθυστέρησε την επιστροφή του για να επιτρέψει στον Άντριου Βίνιους, ακόμα ένα μέλος της Όλο-Αστείας Εταιρείας,[42] να ετοιμάσει μια παρέλαση νίκης στην πρωτεύουσα.[41] Ο στρατός επέστρεψε σπίτι στις 10 Οκτωβρίου, αλλά αντί για την τυπική υποδοχή των Ορθόδοξων, ο στρατός βάδισε σε μια αψίδα, φαινομενικά, υποστηριζόμενη από τον Ηρακλή και τον Άρη.[43] Αντίθετα με τη συνήθεια ενός Τσάρου, ο Πέτρος δεν ήταν επικεφαλής της πομπής, αλλά η πομπή οδηγήθηκε από 18 ιππείς που οδηγούσαν άμαξες που μετέφεραν τους ήρωες του πολέμου, τον Φιόντορ Γκολόβιν και τον Ζότοφ.[44][45][46][47]
Ενώ ήταν σε περιοδεία στην Ευρώπη το 1698, ο Πέτρος έμαθε ότι οι Στρέλτσι επαναστάτησαν, και αμέσως επέστρεψε στη Ρωσία από τη Βιέννη.[48] Θυμωμένος, ο Πέτρος διέταξε τα βασανιστήρια αυτών που οδήγησαν τους Στρέλτσι σε εξέγερση.[48] Για ένα μήνα και μισό, άνδρες από την Εύθυμη Εταιρεία του Πέτρου, συμπεριλαμβανομένου του Φιόντορ Ρομοντανόφσκι, του Μπορίς Γκολίτσιν και του Ζότοφ, ανέλαβαν τη μυστική διεξαγωγή των βασανιστηρίων.[49]
Το 1701, ο Ζότοφ έγινε επικεφαλής του νέου Μυστικού Συμβουλίου, ένα συμβούλιο παρόμοιο με τη Δούμα.[50][51] Το 1710, ο Πέτρος έδωσε στον Ζότοφ τον τίτλο του Κόμη,[3][2] και ένα χρόνο αργότερα, όταν ο Πέτρος ίδρυσε την Κυβερνητική Γερουσία, διόρισε τον Ζότοφ να επιβλέπει τη Γερουσία και να διασφαλίσει ότι οι γερουσιαστές επιτελούν σωστά τα καθήκοντα τους.[52]
Ο Νικίτα Ζότοφ παντρεύτηκε δύο φορές, και απέκτησε τρεις γιούς από τον πρώτο του γάμο. Ένας από αυτούς ήταν ο Βασίλι Ζότοφ (πεθ. 1729),[53] ο οποίος εκπαιδεύτηκε εκτός Ρωσίας και έγινε Γενικός Αναθεωρητής των Ουκάζων (Γενικός Επιθεωρητής των Διαταγμάτων) τον Νοέμβριο 1715. Ως Γενικός Επιθεωρητής, ήταν υπεύθυνος για να προεδρεύει τη Γερουσία, και να αναφέρει για τις απουσίες των γερουσιαστών στον Πέτρο.[54][55] Ο Βασίλι είχε, ωστόσο, λίγη πολιτική δύναμη, και δεν ήταν ικανός να εκπληρώσει τον ρόλο σε αντίθεση με τις επιθυμίες μερικών από τους πιο δυνατούς άνδρες στη Ρωσική Αυτοκρατορία.[56] Ο δεύτερος γιος ήταν ο Ιβάν Ζότοφ (1687-1723),[57] ο οποίος ζούσε και σπούδασε στη Γαλλία, όπου εργαζόταν ως μεταφραστής.[52][58] Ο τρίτος γιος, ο Κόνον Ζότοφ (1690-30 Δεκεμβρίου 1742), σπούδασε στην Αγγλία, και υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στο Ρωσικό Ναυτικό και στο Ρωσικό Δικαστικό Σύστημα.[59][60]
Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Κ. Μάσσι και τη Λίντσεϊ Χιούτζ, ο Πέτρος είπε στον Ζότοφ τον Οκτώβριο του 1713 ότι τον προόριζε να παντρευτεί για δεύτερη φορά, με την Άννα Πάσχοβνα, η οποία ήταν 50 χρόνια νεώτερη από τον Ζότοφ, αν και αυτός θέλησε να περάσει τα τελευταία του χρόνια σε μοναστήρι.[61][62] Ωστόσο, το Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary και ο Σεργκέι Σολοβιόφ λένε ότι ο Ζότοφ αποφάσισε να παντρευτεί την Πάσχοβνα το 1714, και ότι τα σχέδια του για να γίνει μοναχός ήταν ένα αστείο.[52][63]
Ο γάμος περιγράφτηκε από τον Φριέντριχ Κρίστιαν Βέντερ, τον πρέσβη του Αννόβερου,[64] ως «τελετή από δικαστήριο με μάσκες».[62] Οι προσκεκλημένοι είχαν εντολή να προ-καταχωριστούν σε ομάδες των τριών με τα ρούχα να μην ίδια με τους υπόλοιπους προσκεκλημένους.[65] Οι μάρτυρες περιέγραψαν το γεγονός, το οποίο διεξήχθη στις 27 ή 28 Ιανουαρίου 1715, και το οποίο ετοιμαζόταν για τρεις μήνες,[62] σαν να ήταν γεγονός «που γύρισε τον κόσμο ανάποδα».[66] Η Εύθυμη Εταιρεία ήταν ντυμένη με γελοίες στολές, και πολλοί άνθρωποι συμπεριφέρονταν αντιθέτως με το κανονικό - «οι προσκλήσεις στους επισκέπτες παραδόθηκαν από τραυλούς, οι συνοδοί ήταν σακάτηδες, οι δρομείς ήταν χοντροί άνδρες με ουρική αρθρίτιδα και ο ιερέας φερόταν σαν άνδρας 100 χρονών»[67] (and blind).[68] Η Χιούτζ αναφέρει ότι γεγονός ίσως ήταν «παραλλαγή του δυτικού χαριβάρι ή κωμικών τελετών», μέσω του οποίου ο Τσάρος μπορούσε να επιδείξει τη δύναμη του στα ζωτικά θέματα.[66] Κατά τη διάρκεια του γάμου, η Μεθυσμένη Σύνοδος τραγουδούσε κάλαντα στους δρόμους της Μόσχας και ζητούσε λεφτά, τα οποία έγιναν ο φόρος του Νέου Έτους για τους πλούσιους.[67]
Ο Νικίτα Ζότοφ πέθανε τον Δεκέμβριο του 1717 για άγνωστους λόγους. Ο Πέτρος δεν έχασε χρόνο για τη μετάβαση, τουλάχιστον δημοσίως, του τίτλου «Πρίγκιπας-Πάπας» από τον Ζότοφ[4] στον Πέτρο Μπουτούρλιν[67][69] «εκλέγοντας» τον στις 28 Δεκεμβρίου 1717, και διορίζοντας τον στις 10 Ιανουαρίου 1718.[67] Επιπλέον, ο Πέτρος διέταξε τον γάμο της χήρας του Ζότοφ με τον Μπουτούρλιν, το φθινόπωρο του 1721.[70] Υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ του Κόνον Ζότοφ και της μητριάς του για τη διαίρεση της περιουσίας του Νικίτα Ζότοφ - ο Κόνον προσπάθησε να κηρύξει παράνομο τον δεύτερο γάμο του Νικίτα, για να αποφύγει να δώσει χρήματα στην οικογένεια της μητριάς του.[52]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.