Με το όνομα Μεταξάς φέρεται ιστορική Κεφαλληνιακή αριστοκρατική οικογένεια. Τα μέλη της ήταν συνήθως στρατιωτικοί, κληρικοί και πολιτικοί.
Κατά την παράδοση, η οικογένεια Μεταξά ανάγει τις απαρχές της στον Μάρκο Αντώνιο Μεταξά, υποτιθέμενο συγκλητικό και υπασπιστή του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Διαφεύγοντας της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, έφτασε στην Κεφαλονιά, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην περιοχή "Φραντζάτα", που έκτοτε μετονομάσθηκε σε "Μεταξάτα".[1] Τωόντι σε έναν κατάλογο (Gregolin Archivio, no. 36/273) των ευγενών υπερασπιστών της Κωνσταντινούπολης που μετά την Άλωση κατέφτασαν στην Κρήτη μέσω Χίου, επιβαίνοντες στην γαλέρα του Ζόρζι Ντόρια, περιλαμβάνονται και οι Αντώνιος, Νικόλαος, και Σέργιος Μεταξάς, αγνώστων όμως λοιπών στοιχείων.[2] Πάντως το επώνυμο εμφανίζεται στην Κεφαλονιά ήδη από το 1264, όταν αναφέρονται οι γαιοκτήμονες Μιχαήλ, Θεόδωρος και Κομπολέων Μεταξάς.[3] Επιπλέον, ένας Γεώργιος Μεταξάς αναφέρεται στην Θεσσαλονίκη το 1314,[4] και ο πάροικος Ιωάννης Μεταξάς στους Σταγούς το 1328.[5]
Θεωρούμενη μία από τις ισχυρότερες και επιφανέστερες οικογένειες της Κεφαλληνίας, η οικογένεια Μεταξά ήταν από τις πρώτες που καταχωρήθηκαν στην Χρυσή Βίβλο της Αριστοκρατίας (το περίφημο Libro d' Oro), ήδη από το έτος 1593.[6] Έκτοτε μέλη της οικογενείας διακρίθηκαν πολλάκις ως μέλη του Συμβουλίου Αριστοκρατών της νήσου και μετά την Ένωση της Κεφαλονιάς με την Ελλάδα, στα δρώμενα του νεοελληνικού κράτους.
Αν και ο Μάρκος Αντώνιος Μεταξάς θεωρείται ο γενάρχης όλων των Μεταξάδων της Κεφαλληνίας, με το πέρασμα των ετών έκαναν την εμφάνισή τους διαφορετικοί κλάδοι για την πολυπληθή οικογένεια με ξεχωριστά γενεαλογικά δένδρα τα οποία όμως, ως επί το πλείστον, αλληλοσυμπληρώνονται. Κύρια πηγή πληροφοριών για τους κλάδους της οικογένειας Μεταξά είναι το Libro d' Oro.
Πρώτοι κλάδοι που αναφέρονται στα αρχεία της Βενετικής Διοίκησης και στο Libro d' Oro είναι αυτοί των Βασιλάκιδων (Vassilacci), Λασκαράτων (Lascarato), απογόνων του Λάσκαρι Μεταξά (γενν. 1570), των Αντζουλάτων/Αντζουλακάτων (Anzolato), από τον οποίο καταγόταν, μεταξύ άλλων, και ο δικτάτορας (1936-1941) Ιωάννης Μεταξάς, και των Τζαννάτων (Zannato). Από τα μέσα του 17ου αι. αναφέρονται οι κλάδοι των Λυσέων (Liseo), Αγγουρίων (Angurea), Τρικάρδων (Tricardo), Στραβολαίμων (Stravolemo), Καψολίβερων (Capsoliveri) και των Ζέζων ή Ζήζων (Zezo).
Όσον αφορά την γεωγραφική κατανομή των κλάδων της οικογένειας Μεταξά στην Κεφαλονιά, καταλαμβάνει σήμερα σχεδόν το σύνολο του νησιού με ορισμένους κλάδους όμως να εντοπίζονται τοπικά[7]: Οι Μεταξά-Λυσέοι ως επί το πλείστον στο Αργοστόλι, οι Μεταξά-Τρίκαρδοι, Στραβόλαιμοι και Ζήζοι στα Μεταξάτα και οι Μεταξά-Αγγούριοι και Καψολίβεροι στη Λειβαθώ.
Από την πολυμελή αυτή οικογένεια πολλά μέλη διακρίθηκαν στο στρατό, τον κλήρο, την πολιτική, καθώς και στα γράμματα και τις επιστήμες. Σημαντικότεροι εξ αυτών κατά ιστορική σειρά ήταν:
Γεωργίου Μοσχόπουλου, "Ιστορία της Κεφαλονιάς", Αργοστόλι, 1988
Επαμεινώνδα Μεταξά, "Ιστορία του Οίκου Μεταξά", Αθήναι, 1893
Ευγενίου Ρίζου Ραγκαβή, "Livre d' Or de la noblesse Ionienne", Vol. 2 - Cephalonie, Αθήναι 1926, Ελευθερουδάκης
Trapp,Erich;Beyer,Hans-Veit;Walther,Rainer;Sturm-Schnabl,Katja;Kislinger,Ewald;Leontiadis,Ioannis;Kaplaneres,Sokrates(1976–1996)(στα γερμανικά).Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit.Βιέννη:Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.ISBN3-7001-3003-1.