Ουβερτούρα

Η ουβερτούρα είναι αυτόνομη μουσική σύνθεση που ακούγεται συνήθως πριν σηκωθεί η αυλαία, σε μία όπερα ή σε ένα ορατόριο. Σκοπός της είναι, να μας προετοιμάσει για την τραγική ή τη χαρούμενη διάθεση του έργου που θα ακολουθήσει. Είναι το εισαγωγικό τμήμα που προηγείται της σκηνικής δράσης.

Ο όρος ουβερτούρα εμφανίζεται στη Γαλλία, για πρώτη φορά, το 17^ο αιώνα κατά τα χρόνια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και δήλωνε ένα πανηγυρικό εμβατήριο που παιζόταν κατά την είσοδο του βασιλιά. Στα μέσα του 17^ου αιώνα αναπτύχθηκαν δύο είδη. Η γαλλική ουβερτούρα του Λυλί Ζαν Μπατίστ, χωριζόταν σε δύο μέρη, αργό και γρήγορο, ενώ η ιταλική ουβερτούρα που καθιερώθηκε από τον Αλεσσάντρο Σκαρλάττι, αποτελείται από τρία μέρη, γρήγορο αργό και γρήγορο.

Προς το τέλος του 18^ου αιώνα, η ουβερτούρα ενσωματώνει θεματικό υλικό της όπερας που ακολουθεί, ώστε να δένει με το υπόλοιπο έργο. Ο Βίλιμπαλντ Γκλουκ ήταν από τους πρώτους που εφάρμοσαν αυτή την υλοποίηση και η επιρροή του είναι εμφανής στις όπερες του Μότσαρτ. Η συσχέτιση αυτή, μεταξύ εισαγωγής και όπερας εξελίχθηκε από το Μότσαρτ, ώστε το τμήμα της οβερτούρας να συνδέεται μουσικά και ατμοσφαιρικά με την όπερα που ακολουθούσε.

Η ουβερτούρα του 19^ου αιώνα συνεχίζει την εξέλιξή της και μοιάζει πλέον με το πρώτο μέρος της συμφωνίας (σονάτα). Εμφανίζεται η λεγόμενη συναυλιακή ουβερτούρα, που γράφεται και εκτελείται ανεξάρτητα από άλλο έργο, όπως η Ουβερτούρα 1812 του Τσαϊκόφσκι.

Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ την επεκτείνει, σε σημείο που να αποδίδει τη δραματικότητα του χαρακτήρα του έργου που ακολουθούσε. Αυτή η παραλλαγή σε εκτεταμένο πρελούδιο ενσωματωνόταν στην όπερα χωρίς διακοπή, υλοποίηση που ακολούθησε και ο Βέρντι. Ο Μπετόβεν, στη μοναδική του όπερα Φιντέλιο, συνέθεσε τέσσερις διαφορετικές εισαγωγές, ενώ ο Ροσσίνι, έκανε χρήση της ίδιας εισαγωγής από την όπερα Κουρέας της Σεβίλλης και σε άλλα έργα του. Αν και ο 19^ος αιώνας ήταν και ο τελευταίος στη χρήση ουβερτούρας για όπερα, αυτή συνέχισε να χρησιμοποιείται κατά τον 20^ο αιώνα, σε άλλες σκηνικές μορφές, όπως της οπερέτας.^[1]^[2]^[3]

Aξιοσημείωτη είναι η ουβερτούρα της τελευταίας όπερας του Ροσσίνι Γουλιέλμος Τέλλος, αφού αποτέλεσε μοντέλο για πολλές άλλες εισαγωγές σε όπερες του 19ου αιώνα. Το γεγονός αυτό κατέστησε αυτή την ουβερτούρα κλασικό κομμάτι του ορχηστρικού ρεπερτορίου και αγαπημένο μουσικό θέμα που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, σε διάφορα καλλιτεχνικά δρώμενα.^[4]^[5]

Σήμερα είναι γνωστές, ουβερτούρες διαφόρων συνθετών, ακόμα και στο κοινό που δεν ασχολείται ιδιαίτερα με την κλασική μουσική. Ακολουθούν μερικά δείγματα.