Παρακράτος

Το παρακράτος (Λατ. imperium in imperio ή status in statu), ή και κράτος εν κράτει είναι σύνολο παράνομων κρυφών μηχανισμών που στέκουν δίπλα στην πολιτική εξουσία, ή μέρος αυτής, και πράττουν ακολουθώντας εντολές της, ή και ανεξάρτητα, ώστε να χειραγωγείται η πολιτική ζωή μιας χώρας.^[1] Γενικότερα, παρακράτος είναι σύνολα ανθρώπων ή μηχανισμών που ασκούν παράνομα εξουσία. Τέτοιες ομάδες συνήθως αναπτύσσονται και δρουν στην αστυνομία, τον στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες.^[2]

Στην Ελλάδα το παρακράτος λειτούργησε μετεμφυλιακά με βάση στελέχη του στρατού και της αστυνομίας, καθώς και ακροδεξιών ομάδων πολιτών που στήριζαν τις δεξιές κυβερνήσεις και έκαναν ποικίλες επεμβάσεις.

Η πιο διάσημη περίπτωση δράσης παρακράτους στην Ελλάδα ήταν η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ, Γρηγόρη Λαμπράκη, το 1963. Η δολοφονία του έδειξε την ισχύ του παρακράτους στις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις Παπάγου και Καραμανλή. Κατευθυνόταν εν πολλοίς από τον Αντιστράτηγο Αλέξανδρο Νάτσινα, ιδρυτή και αρχηγό για δέκα χρόνια (1953-1963) της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ), αλλά και του ΙΔΕΑ, της οργάνωσης που έλεγχε τις Ένοπλες Δυνάμεις. Επίσης, υπήρχε και η μυστηριώδης Κόκκινη Προβιά, το ελληνικό παρακλάδι του νατοϊκού Gladio, που διαλύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του '80^[3].

Η στρατιωτική δικτατορία του 1967 είχε ως πρωτεργάτες στελέχη του στρατού που δραστηριοποιούνταν σε παρακρατικές οργανώσεις.

Στην Τουρκία χρησιμοποιείται ο όρος «βαθύ κράτος» (τουρκικά: derin devlet) για τη διαπλοκή των Δυνάμεων Ασφαλείας, της Πολιτικής, της Δικαιοσύνης και της Δημόσιας Διοίκησης, με το οργανωμένο έγκλημα ή με πολιτικές αποκλίνουσες από τις επίσημες.^[4]^[5]

[1]
«παρακράτος». Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2015.
[2]
«παρακράτος». Lexigram. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015.
[3]
Πετρίδης, Παύλος, επιμ. (2000). Εξουσία και παραεξουσία στην Ελλάδα 1957-1967: Απόρρητα ντοκουμέντα. Αθήνα: Προσκήνιο. ISBN 978-960-7057-60-0.
[4]
Freely, Maureen (May 2007). «Why they killed Hrant Dink». Index on Censorship 36 (2): 15–29. doi:10.1080/03064220701334477. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-10-06. https://web.archive.org/web/20141006140208/http://www.eurozine.com/articles/2007-06-06-freely-en.html. Ανακτήθηκε στις 2008-09-14. «The deep state is Turkish shorthand for a faceless clique inside the Turkish state that has, some claim, held the reins of real power throughout the republic's 84-year history. There are some who see it on a continuum with the shady networks that 'took care of business' (including, some believe, the Armenian business) in the last years of the Ottoman Empire. The deep state is held to be based in the army, but closely linked with the National Intelligence Service (MIT), the judiciary, and (since the 1960s) the mafia.».
[5]
Jones, Gareth (2005-11-20). «Bombing throws spotlight on Turkey». Turkish Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-01-14. https://archive.today/20130114072012/http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=-564764. Ανακτήθηκε στις 2006-12-21. «The 'deep state' consists of elements from the military, security and judicial establishments who, if need be, are ready to block or even oust a government that does not share their vision.»

Τραϊανού, Παναγιώτης (2005). Κράτος και παρακράτος. Αθήνα: Ωγυγία. ISBN 978-960-88671-5-4.
ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Δημήτρης (επιμ.). Το `βαθύ κράτος` στη σημερινή Ελλάδα. Αστυνομία, Δικαιοσύνη, Στρατός, Εκκλησία. Αθήνα, Νήσος, 2014.
Ahmet Özcan, Derin Devlet ve Muhalefet Geleneği, Bakış Yayınları, Şubat 2000, ISBN 9789095621475
Alişan Satılmış, Derin Devletin Solcuları, Platin Yayınları, Ağustos 2004, ISBN 9789758163465
Cüneyt Arcayürek, Derin Devlet 1950-2007: Darbeler ve Gizli Servisler, Detay Yayıncılık, Ocak 2007, ISBN 9789944314022

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
παρακράτος

[Λεξικό_της_κοινής_νεοελληνικής-1] [1]
«παρακράτος». Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2015.

[2] [2]
«παρακράτος». Lexigram. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015.

[Πετρίδης-3] [3]
Πετρίδης, Παύλος, επιμ. (2000). Εξουσία και παραεξουσία στην Ελλάδα 1957-1967: Απόρρητα ντοκουμέντα. Αθήνα: Προσκήνιο. ISBN 978-960-7057-60-0.

[Freely2007-4] [4]
Freely, Maureen (May 2007). «Why they killed Hrant Dink». Index on Censorship 36 (2): 15–29. doi:10.1080/03064220701334477. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-10-06. https://web.archive.org/web/20141006140208/http://www.eurozine.com/articles/2007-06-06-freely-en.html. Ανακτήθηκε στις 2008-09-14. «The deep state is Turkish shorthand for a faceless clique inside the Turkish state that has, some claim, held the reins of real power throughout the republic's 84-year history. There are some who see it on a continuum with the shady networks that 'took care of business' (including, some believe, the Armenian business) in the last years of the Ottoman Empire. The deep state is held to be based in the army, but closely linked with the National Intelligence Service (MIT), the judiciary, and (since the 1960s) the mafia.».

[jones2-5] [5]
Jones, Gareth (2005-11-20). «Bombing throws spotlight on Turkey». Turkish Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-01-14. https://archive.today/20130114072012/http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=-564764. Ανακτήθηκε στις 2006-12-21. «The 'deep state' consists of elements from the military, security and judicial establishments who, if need be, are ready to block or even oust a government that does not share their vision.»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Παρακράτος

Wikiwand in your browser!

Wikiwand in your browser!

Παρακράτος στην Ελλάδα

Παραδείγματα σε άλλες χώρες

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι