Ακετόνη
οργανική χημική ένωση / From Wikipedia, the free encyclopedia
Η προπανόνη (συστηματική ονομασία) ή ευρέως πιο γνωστή ως ακετόνη (εμπειρική ονομασία), ή ασετόν ή 2-οξοπροπάνιο ή β-κετοπροπάνιο ή διμεθυλοκετόνη ή διμεθυλοφορμαλδεΰδη (αγγλικά: acetone, propanone) είναι οργανική χημική ένωση, που περιέχει άνθρακα, οξυγόνο και υδρογόνο, με μοριακό τύπο C3H6O, αν και συχνά γράφεται πιο αναλυτικά ως CH3COCH3 ή και (συντομογραφικά) Me2CO ή DMK (DiMethylKetone). Είναι η απλούστερη κετόνη που υπάρχει. Η χημικώς καθαρή προπανόνη, στις συνηθισμένες συνθήκες, δηλαδή σε θερμοκρασία 25 °C και υπό πίεση 1 atm), είναι ένα άχρωμο και εύφλεκτο υγρό.
Ακετόνη | |||
---|---|---|---|
Γενικά | |||
Όνομα IUPAC | Ακετόνη | ||
Άλλες ονομασίες | Ακετόνη β-κετοπροπάνιο 2-οξοπροπάνιο Διμεθυλοκετόνη Διμεθυλοφορμαλδεΰδη | ||
Χημικά αναγνωριστικά | |||
Χημικός τύπος | C3H6O | ||
Μοριακή μάζα | 58,08 amu | ||
Σύντομος συντακτικός τύπος | CH3COCH3 | ||
Συντομογραφίες | Me2CO DMK | ||
Αριθμός CAS | 67-64-1 | ||
SMILES | O=C(C)C | ||
InChI | 1/C3H6O/c1-3(2)4/h1-2H3 | ||
Αριθμός EINECS | 200-662-2 | ||
Αριθμός RTECS | AL31500000 | ||
PubChem CID | 180 | ||
ChemSpider ID | 175 | ||
Δομή | |||
Διπολική ροπή | 2,91 D | ||
Μήκος δεσμού | 152 pm (C-C) 121,3 pm (C=O) 110,3[ pm (C-H) | ||
Είδος δεσμού | σ (2sp3-2sp2) (C-C) σ ((2sp2-2sp2) (C=O) π (2p-2p) (C=O) (2sp3-1s) (C-H) | ||
Πόλωση δεσμού | 19% C+ O- (C=O) 3% C- H+ (C-H) | ||
Γωνία δεσμού | 116° (C-C-C) | ||
Μοριακή γεωμετρία | τριγωνική επίπεδη στο καρβονύλιο | ||
Ισομέρεια | |||
Ισομερή θέσης | 8 | ||
Φυσικές ιδιότητες | |||
Σημείο τήξης | −94,9 °C | ||
Σημείο βρασμού | 56,53 °C | ||
Πυκνότητα | 792,5 kg/m3 | ||
Διαλυτότητα στο νερό | Αναμίξιμη | ||
Ιξώδες | 0,3075 cP (20 °C) | ||
Δείκτης διάθλασης , nD | 1,35900 (20 °C) | ||
Εμφάνιση | Άχρωμο υγρό | ||
Χημικές ιδιότητες | |||
pKa | 24,2 | ||
Ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης | -17 °C | ||
Σημείο αυτανάφλεξης | 465 °C | ||
Επικινδυνότητα | |||
Εύφλεκτη (F) Ερεθιστική (Xi) | |||
Φράσεις κινδύνου | R11, R36, R66, R67 | ||
Φράσεις ασφαλείας | (S2), S9, S16, S26 | ||
LD50 | 3 g/kg | ||
Κίνδυνοι κατά NFPA 704 | |||
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). |
Η ακετόνη είναι αναμείξιμη με το νερό και εξυπηρετεί ως ένας σημαντικός (πολικός) διαλύτης και τυπικό καθαριστικό σκευών σε χημικά εργαστήρια. Περίπου 6,9 εκατομμύρια τόννοι προπανόνης παράχθηκαν παγκοσμίως το 2021, κυρίως για χρήση ως διαλύτης και ως πρόδρομη ένωση για την παραγωγή μεθυλομεθακρυλικού οξέος και διφαινόλης Α[1][2]. Είναι επίσης μια συνηθισμένη πρόδρομη ύλη για την ανοικοδόμηση πιο σύνθετων (από αυτήν) οργανικών ενώσεων. Μερικές συνηθισμένες οικιακές χρήσεις της προπανόνης είναι ως ένα ενεργό αφαιρετικό νυχιών, για το καθάρισμα ή και ξεβάψιμο των νυχιών από όζες και βερνίκια, καθώς και ως αφαιρετικό χρωμάτων γενικότερα.
Παράγεται και αποβάλλεται από το ανθρώπινο σώμα, μέσω φυσιολογικών μεταβολικών διεργασιών. Περιέχεται φυσιολογικά, τόσο στο αίμα, όσο και στα ούρα. Οι διαβητικοί παράγουν προπανόνη σε μεγαλύτερες ποσότητες. Αναπαραγωγικά πειράματα τοξικότητας καταδεικνύουν ότι έχει χαμηλό δυναμικό τοξικότητας για να προκαλέσει προβλήματα αναπαραγωγής. Στην πραγματικότητα, το ίδιο ανθρώπινο σώμα αυξάνει φυσικά τη συγκέντρωση προπανόνης σε έγκυες γυναίκες, θηλάζουσες μητέρες και στα παιδιά, επειδή οι σχετικά αυξημένες ενεργειακές τους ανάγκες οδηγούν στη αύξηση των επιπέδων παραγωγής προπανόνης. Η ιατρική κοινότητα, χρησιμοποιεί πλέον κετογενικές δίετες, που αυξάνουν την προπανόνη στο σώμα, για να μειώσουν τα επιληπτικά επεισόδια, σε βρέφη και παιδιά που υποφέρουν από επιληψία.