Ρωμαϊκό ημερολόγιο
From Wikipedia, the free encyclopedia
Το ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν το ημερολόγιο που χρησιμοποιούσε το ρωμαϊκό Βασίλειο και η Δημοκρατία. Ο όρος συχνά περιλαμβάνει το Ιουλιανό ημερολόγιο, που καθιερώθηκε από τις μεταρρυθμίσεις του δικτάτορα Ιουλίου Καίσαρα και του αυτοκράτορα Αυγούστου στα τέλη της 1ου αι. π.Χ. και μερικές φορές περιλαμβάνει οποιοδήποτε σύστημα, που χρονολογείται με περιεκτική μέτρηση για τις καλένδες, νόνες και ειδούς των μηνών, με τον ρωμαϊκό τρόπο. Ο όρος συνήθως αποκλείει το Αλεξανδρινό ημερολόγιο της Ρωμαϊκής Αιγύπτου, το οποίο συνέχιζε τους ιδιαίτερους μήνες του προηγούμενου ημερολογίου αυτής της χώρας, το Βυζαντινό ημερολόγιο της μεταγενέστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το οποίο συνήθως χρονολογούσε τους ρωμαϊκούς μήνες με την απλή καταμέτρηση των αρχαίων ελληνικών ημερολογίων, και το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο βελτίωσε το Ιουλιανό σύστημα, για να το φέρει σε ακόμη πιο ακριβή ευθυγράμμιση με το τροπικό έτος.
Οι ρωμαϊκές ημερομηνίες μετρώντο περιεκτικά (δηλ. η πρώτη ημέρα πριν την εορτή μετράτο ως 2η ημέρα) και αριθμούσε πόσες ημέρες είμαστε πριν από τις τρεις κύριες ημέρες: την πρώτη του μήνα (καλένδες), μια ημέρα λίγο πριν από τα μέσα του μήνα (ειδοί) και οκτώ ημέρες -εννέα, μετρώντας περιεκτικά- πριν από αυτήν (νόνες). Το αρχικό ημερολόγιο αποτελείτο από δέκα μήνες, που ξεκινούσαν την άνοιξη με τον Μάρτιο, ενώ ο χειμώνας έμενε ως ένα αδιάθετο διάστημα ημερών. Το έτος απετελείτο από 38 εννεαήμερα (nundinal), καθένα από τα οποία σχημάτιζε μια οκταήμερη "εβδομάδα" (εννέα ημέρες μετρώντας περιεκτικά, εξ ου και το όνομα) που τελείωνε με θρησκευτικές τελετουργίες και μια λαϊκή αγορά. Η χειμερινή περίοδος χωρίστηκε αργότερα σε δύο μήνες, τον Januarius και τον Februarius. Στους μυθικούς πρώιμους βασιλείς Ρωμύλο και Νουμά Πομπίλιο αποδόθηκε από την παράδοση η καθιέρωση αυτού του πρώιμου σταθερού ημερολογίου, το οποίο φέρει ίχνη της προέλευσής του ως σεληνιακού ημερολογίου. Ειδικότερα οι καλένδες, οι νόνες και οι ειδοί φαίνεται, ότι προήλθαν από το πρώτο φως της σελήνης, του πρώτου τετάρτου και της πανσελήνου αντίστοιχα. Το σύστημα απέκλινε πολύ από το ηλιακό έτος και χρειαζόταν συνεχή παρεμβολή ημερών, για να κρατήσει τις θρησκευτικές εορτές και άλλες δραστηριότητες στην κατάλληλη εποχή. Αυτό είναι ένα τυπικό στοιχείο των σεληνιακών ημερολογίων. Αρχικά για δεισιδαιμονικούς λόγους, μια τέτοια παρέμβαση συνέβαινε μέσα στον μήνα Φεβρουάριο, και παρέμεινε ακόμη και όταν δεν θεωρούνταν πλέον ο τελευταίος μήνας.
Μετά την ίδρυση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, τα χρόνια άρχισαν να χρονολογούνται από τις υπατείες και ο έλεγχος της παρεμβολής παραχωρήθηκε στους αρχιερείς (pontifex), οι οποίοι τελικά έκαναν κατάχρηση της εξουσίας τους, επιμηκύνοντας τα χρόνια που ελέγχοντo από τους πολιτικούς τους συμμάχους και συντομεύοντας τα χρόνια της θητείας των αντιπάλων τους. Έχοντας κερδίσει τον εμφύλιο πόλεμo με τον Πομπήιο, ο Ιούλιος Καίσαρας χρησιμοποίησε τη θέση του ως επικεφαλής αρχιερέας της Ρώμης, για να θεσπίσει μια ημερολογιακή μεταρρύθμιση το 46 π.Χ., κάνοντας συμπτωματικά το έτος της τρίτης του υπατείας να διαρκέσει 446 ημέρες. Προκειμένου να αποφευχθεί η αλλοίωση στις θρησκευτικές τελετές της Ρώμης, η μεταρρύθμιση πρόσθεσε όλες τις ημέρες της προς το τέλος των μηνών και δεν προσάρμοσε καμία νόνα ή ειδούς, ακόμη και σε μήνες που έφτασαν να έχουν 31 ημέρες. Το Ιουλιανό ημερολόγιο υποτίθεται ότι είχε μια δίσεκτη ημέρα (δύο φορές 6η) στις 24 Φεβρουαρίου (μια διπλή a. d. VI Kal. Mart. ή ante diem bis sextum Kalendas Martias) κάθε τέταρτο χρόνο, αλλά μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα, οι ιερείς νόμιζαν ότι έπρεπε να χρησιμοποιήσουν περιεκτική μέτρηση και κατά λάθος πρόσθεταν τη δίσεκτη (bis sextum) ημέρα κάθε τρίτο χρόνο. Για να επαναφέρει το ημερολόγιο στη σωστή του θέση, ο Οκταβιανός Αύγουστος αναγκάστηκε να αναστείλει την παρεμβολή για μία ή δύο δεκαετίες. Το αναθεωρημένο ημερολόγιο παρέμεινε ελάχιστα μεγαλύτερο από το ηλιακό έτος. Όμως τον 16ο αι. η ημερομηνία του Πάσχα είχε μετατοπιστεί τόσο πολύ από την εαρινή ισημερία, που ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄ διέταξε την προσαρμογή του ημερολογίου, με αποτέλεσμα το Γρηγοριανό ημερολόγιο.