Ανατολική Παράταξη στην Ελλάδα

Η Ανατολική Παράταξη είναι μία έννοια αναγνωρισμένη εδώ και έναν αιώνα από την διεθνή επιστημονική κοινότητα^[1] που χρησιμοποιείται για να καλύψει μία πολιτική, κοινωνική και οικονομική αντίδραση των χωρών που υπέστησαν την δυτικοποίηση τα τελευταία χίλια χρόνια και όχι μόνον στην Ελλάδα. Ορίζεται σε αντίθεση με την Δυτική Παράταξη και αφορά τον μη δυτικό κόσμο που ευρέθη αντιμέτωπο είτε άμεσα ως αποικίες, είτε έμμεσα, με τις προσπάθειες δυτικής αφομοιώσεως. Κορυφαίοι ιστορικοί, όπως οι Τόϋνμπυ, Σταυριανός, Βασίλιεβ και Γιόργκα, των αρχών του περασμένου αιώνα, όπως και ο Δημήτρης Κιτσίκης αργότερα, χρησιμοποίησαν την έννοια αυτή.

Τρίτος Κόσμος και Ελλάδα

Ο Ελληνοκαναδοαμερικανός ιστορικός Λευτέρης Σ. Σταυριανός (Leften Stavros Stavrianos 1913–2004), συνεχιστής του Βρετανού ιστορικού Αρνολντ Τόινμπι (1889-1975), έγραφε τὸ 1972,^[2], ότι "το πρώτο μάθημα που μας δίνει η ιστορία είναι ότι η Ελλάδα είναι μία υπανάπτυκτη χώρα και συνεπώς αποτελεί μέρος του Τρίτου Κόσμου", ο δέ Τόυνμπυ,ο οποίος είχε δημοσιεύσει το 1922, το πολύκροτο βιβλίο για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922^[3] είχε και αυτός τοποθετήσει την Ελλάδα στον Τρίτο Κόσμο ως θύμα της Δύσεως, την οποία και κατεδίκαζε στο σύνολο της ως αποτυχημένο πολιτισμό.^[4]

Άπό την Κίνα στην Ελλάδα

Η ἔννοια της ανατολικής παρατάξεως ως αντίδραση στην δυτικοποίηση εμφανίσθηκε στην Κίνα, ήδη με έντονο τρόπο κατά την διάρκεια του 17ου αιώνος.^[5] Στις τελευταίες ημέρες της δυναστείας των Μινγκ, στο πρώτο ήμισυ του 17ου αιώνος,ο κινεζικός λαός ήταν διηρημένος, ὅπως οι Βυζαντινοί, μεταξύ λατινοφίλων ρωμαιοκαθολικών και ταταροφίλων, οι μεν συνεργαζόμενοι με τους Φράγκους, οι δε συνεργαζόμενοι με τους τουρκομογγόλους Μαντσού.^[6]. Τελικά,επεβλήθη η ανατολική παράταξη και άνοιξε την κερκόπορτα του Πεκίνου για να καταλάβουν την πόλη οι Τατάροι. Ο Κινέζος που έφερε τους Μαντσού εντός των τειχών ήταν ο Li Tzu-cheng (1605-1645). Υπό την επιρροή τῶν ιησουϊτών η αυτοκράτειρα, σύζυγος του τελευταίου Μινγκ, είχε βαπτιστεί ρωμαιοκαθολική με το όνομα Άννα, ενώ ο διάδοχος του θρόνου ως καθολικός είχε πάρει το όνομα Κωνσταντίνος και οι δύο βασιλομήτορες με πολλούς τιτλούχους της αυλής είχαν και αυτοί βαπτιστεί ρωμαιοκαθολικοί. Η βασιλομήτωρ Ελένη έστειλε μήνυμα το 1650 στον πάπα Ιννοκέντιο Ι΄(1644-1655) και δεύτερο μήνυμα στον στρατηγό των Ιησουϊτών, ζητώντας τουλάχιστον πνευματική βοήθεια για τη σωτηρία των Μινγκ. Ηττημένος, ο λατινόφιλος αυτοκράτωρ Yongli, κατέφυγε στην Βιρμανία, όπου και απεβίωσε.

Από την Άλωση της Πόλης το 1204 μέχρι τον Ίωνα Δραγούμη

Από την πρώτη άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους μέχρι τη δεύτερη άλωση από τούς Οθωμανούς το 1453, στο Βυζάντιο εμαίνετο η αντιδικία μεταξύ των δύο παρατάξεων, της δυτικής παρατάξεως των λατινοφίλων και της ανατολικής παρατάξεως των τουρκοφίλων με την τελική νίκη των τελευταίων.^[7] Οι Έλληνες που μέσω του παιδομαζώματος είχαν γίνει Αλεβήδες βοήθησαν τους Οθωμανούς να καταλάβουν τα ελληνικά εδάφη και να τα αφαιρέσουν έτσι στους Λατίνους. Ο Έλληνας στρατηγός Εβρενός, τον 14ο αιώνα κατέκτησε την ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ ένας άλλος Έλληνας, ο στρατηγός Ζαγανός κατέκτησε το 1453, την Κωνσταντινούπολη. Δύο μόλις ημέρες μετά την άλωση, ο Ζαγανός διορίσθηκε μέγας βεζίρης (πρωθυπουργός) από τον Μωάμεθ Β΄, ενώ ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία ήταν και αυτός Έλληνας, ο στρατηγός Μαχμούτ^[8]

Μέσω του ελληνοτουρκισμού στον 19ο αιώνα συνεχίσθηκε η αντίθεση της ανατολικής παρατάξεως στο ελληνικό εθνοκράτος και στα πρόθυρα των Βαλκανικών πολέμων του 1912-1913, τρεις φίλοι, οι Περικλής Γιαννόπουλος, Ίων Δραγούμης και Αθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαΐδης ξιφούλκησαν με τα γραπτά τους και την δράση τους κατά των "Φραγκολατρών".^[9]

Ο Σουλιώτης, τον οποίο ο φίλος του ο Δραγούμης θα αποκαλέσει στο βιβλίο του Όσοι ζωντανοί του 1911, "αυτός ο άνθρωπος, ο μάγος... είναι από εκείνους που κάνουν την ιστορία", ἐλεγε τα παρακάτω: "Μου έρχεται να καβαλικέψωμε όμορφα άλογα και με ασημένια σπιρούνια και κυρτά λαμπερά σπαθιά να μπούμε στο παλάτι του Ντολμά-μπαξέ, να βάλωμε Ρωμιό βασιλιά, να τον παντρέψουμε με την ομορφότερη χανούμισσα... Ο βασιλιάς Αλέξανδρος που είναι; Αυτός ήταν σωστός βασιλιάς της Ανατολής που, αφού εξευτέλισε τους Έλληνες, πήρε την κόρη του Δαρείου γυναίκα και κατάκτησε την Ανατολή".^[10]

Η Ανατολική Παράταξη σήμερα

Ο ιστορικός Δημήτρης Κιτσίκης, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, επανέφερε στο προσκήνιο, ως Δραγουμικός,^[11] την ιδεολογία της Ανατολικής παρατάξεως, σε όλα του τα γραπτά και την πολιτική του πράξη,^[12]. Ο Ιωάννης Καποδίστριας ο δολοφονημένος πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος, το 1828-1831, υπήρξε ο ηγέτης της Ανατολικής Παρατάξεως στην νεοελληνική Ιστορία.