Απολλωνία (Ιλλυρία)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Η Απολλωνία ή "προς Επίδαμνον ή Ηπειρωτική" ήταν αρχαία ελληνική πόλη, αποικία των Κορινθίων. Βρισκόταν στα νότια εδάφη της σημερινής Αλβανίας, κοντά στους ποταμούς Αώο και Άψο, όπως αναφέρει ο Στράβων.[1]
_-_Monument_of_Agonothetes.JPG)
.jpg)
Remove ads
Ιστορία
Προϊστορικοί χρόνοι
Η θέση της Απολλωνίας σε προϊστορικούς χρόνους είχε σημαντικό ρόλο στις διαδρομές ανάμεσα στην Αδριατική Θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος. Οι εσωτερικές διαδρομές εξυπηρετούσαν σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση στο εσωτερικό της Βαλκανικής, στην ίδια θέση δημιουργήθηκε αργότερα η Αρχαία Εγνατία Οδός αλλά πριν την ίδρυση της Απολλωνίας οι έμποροι την χρησιμοποιούσαν σπάνια.[2] Η ύπαρξη ανθρώπινων υπολειμμάτων στην ευρύτερη περιοχή της Απολλωνίας χρονολογείται από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (2100 - 1800 π.Χ.), οι Τύμβοι που βρέθηκαν δείχνουν ότι ήταν τμήμα της Ιλλυρικής επικράτειας. Η παρουσία ωστόσο ήταν ασθενέστατη, οι Ιλλυριοί ζούσαν παροδικά στην περιοχή χωρίς να δημιουργήσουν μόνιμους οικισμούς.[3] Όταν καταστράφηκε ο Μυκηναϊκός πολιτισμός οι πρώτοι ναυτικοί και έμποροι ήταν από την Εύβοια, η περιοχή εξυπηρετούσε τις διαδρομές τους, βρήκαν σκόρπιους Τύμβους από την Ομηρική περίοδο.[4] Τα αρχαιολογικά ευρήματα έδειξαν ότι η πρώτη μορφή κεραμικής ήταν η Κορινθιακή, χρονολογείται από τον 7ο αιώνα π.Χ.[5] Τα ευρήματα της Κορινθιακής κεραμικής τύπου Α που βρέθηκαν σε Τύμβους και χρονολογούνται στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. δείχνουν τις στενές επαφές που είχαν οι Κορίνθιοι με την περιοχή πριν την ίδρυση της αποικίας.[6] Η πυκνότητα του τοπικού πληθυσμού πριν την ίδρυση αμφισβητείται, όταν έφτασαν οι Κορίνθιοι έποικοι ήταν πολύ περιορισμένος.[3][7] Παρά το γεγονός ότι ο Στέφανος ο Βυζάντιος γράφει ότι στην περιοχή κατοικούσαν οι Ιλλυριοί αρχαιολογικές αποδείξεις δεν βρέθηκαν, τα προ-Κορινθιακά ίχνη από την Εποχή του Σιδήρου είναι ελάχιστα. Μια φυλή που ζει οργανωμένα και είναι διαιρεμένη σε φυλές θα είχε περισσότερα ίχνη.[8]
Αρχαϊκά χρόνια
Ο Στράβων χαρακτηρίζει την πόλη «ευνομωτάτη». Το πολίτευμά της ήταν ολιγαρχικό και επαινείται από τον Αριστοτέλη. Η αποικία της Απολλωνίας ιδρύθηκε από 200 Κορινθίους με αρχηγό τον οικιστή Γύλαξ σε έναν υπάρχοντα εμπορικό σταθμό (600 π.Χ.).[9][10][11] Ο Τζον Γουίλκς αναφέρει ότι οι Κορίνθιοι προσκλήθηκαν από τους ίδιους τους γηγενείς Ιλλυριούς.[9] Ο Νίκολας Χάμοντ γράφει ότι οι σχέσεις τους ήταν πολύ καλές, δημιούργησαν έναν κοινό οικισμό στις όχθες του Αώου που εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο.[3][11] Ο Στόκερ (2009) σημειώνει ότι όλα τα στοιχεία υποδηλώνουν το αντίθετο, αντίθετα ο Μακλβάιν (2013) και ο Κιλ (2016) συμφωνούν με την άποψη του Χάμοντ.[3][11] Ο Στάλλο (2007) σημειώνει ότι οι Ιλλυριοί Ταυλάντιοι στρατολόγησαν τους Κορίνθιους και τους Κερκυραίους για την ίδρυση της αποικίας.[12] Ο Ολίβιερ Πικάρ (2013) έγραψε ότι οι Ταυλάντιοι επέτρεψαν την εγκατάσταση μικρού αριθμού νέων εποίκων για να εξακολουθήσουν να έχουν υπό τον έλεγχο τους την περιοχή, ο στόχος τους ήταν να αποκτήσουν εμπορικά προνόμια.[13] Τους πρώτους εποίκους ακολούθησαν νέοι από την Κόρινθο και περισσότερο από την Κέρκυρα.[9] Σύμφωνα με τον Γουίλκς (1995) η περιοχή ανήκε στους Ταυλάντιους.[14] Οι Χάμοντ (1997) και Στόκερ (2007) γράφουν αντίθετα ότι ανήκε στα σύνορα των Ταυλάντιων με τους Βυλλίονες στα ανατολικά, οι Κορίνθιοι εκμεταλλεύτηκαν την εχθρότητα των δύο Ιλλυρικών φυλών.[15][16] Η Απολλωνία και η Επίδαμνος ήταν οι μοναδικές Ελληνικές αποικίες στις Ιλλυρικές ακτές της Αδριατικής.[17] Η Απολλωνία ειδικά βρισκόταν σε εξαιρετική θέση στις όχθες του Αώου μπορούσε να ελέγξει το εμπόριο μέχρι την Μακεδονία, επιπλέον βρισκόταν πολύ κοντά με το Στενό του Οτράντο στην Ιταλία. To σημαντικότερο πλεονέκτημα ήταν ότι βρισκόταν στα σύνορα της Χαονίας του βορειότερου τμήματος της Ηπείρου με την Ιλλυρία.[18]
Η προτεραιότητα των νέων εποίκων ήταν να ελέγξουν τον λόφο που βρισκόταν νοτιοδυτικά της Απολλωνίας που οι Ιλλυρικές φυλές χρησιμοποιούσαν σαν βοσκότοπο, τον κατέλαβαν και υποχρέωσαν τους βοσκούς να πληρώσουν φόρο.[19] Οι σχέσεις μεταξύ των γηγενών Ιλλυριών και των Κορίνθιων εποίκων ήταν άριστες αλλά η Απολλωνία παρέμεινε μέτρια πόλη μέχρι τους Ελληνιστικούς χρόνους.[3][20] Η πολιτική των Κορινθίων στις αποικίες τους ήταν αρκετά φιλελεύθερη, δεν εξόντωναν τον τοπικό πληθυσμό, προσπαθούσαν να βρουν πόρους για να εξασφαλίσουν καλύτερη επιβίωση για τους δικούς τους.[3] Η κατάσταση της ζωής των κατοίκων ωστόσο χειροτέρεψε χάρη στον υπερπληθυσμό, την έλλειψη πόρων και τις επιδημίες που έφεραν οι έμποροι. Οι Κορίνθιοι και οι Ιλλυριοί όπως δείχνουν οι σκελετικές έρευνες συζούσαν αρμονικά χωρίς διακρίσεις.[21] Οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι ο πληθυσμός της Απολλωνίας εξακολουθούσε να είναι Ιλλυρικός, οι Κορίνθιοι συγχωνεύτηκαν με επιγαμίες αφού οι επιστήμονες βρήκαν μόνο ένα 10% Κορινθιακό στα γενετικά χαρακτηριστικά τους, τα έθιμα ήταν Ιλλυρικά.[22] Η Απολλωνία και η Επίδαμνος στα βόρεια έγιναν τα δύο κύρια Ιλλυρικά λιμάνια με τα οποία γινόταν η σύνδεση με την Ιταλία μέσω των πλοίων και με τα Βαλκάνια στα εσωτερικά, από εκεί θα περάσει αργότερα η Εγνατία Οδός.[23] Τα νόμισματα έφεραν στην μια όψη μια αγελάδα να θηλάζει ένα μοσχάρι και στην άλλη ένα διπλό αστρικό σύμπλεγμα, βρέθηκαν πολλά παρόμοια νομίσματα κατά μήκος του Δούναβη. Μετά την Κλασσική περίοδο δεν εισήλθαν νέοι Ιλλυριοί στην Απολλωνία, η πόλη μετατράπηκε και τυπικά σε Ελληνική.[24][25]
Κλασσική περίοδος
Η Απολλωνία ξεκίνησε τον 5ο αιώνα π.Χ. να κόβει τα δικά της νομίσματα.[26] Την ίδια εποχή η εξουσία της Απολλωνίας επεκτάθηκε στο Θρόνιο την γη της Αβαντίδας, στην παραλιακή περιοχή του Κόλπου του Αυλώνα.[27][28][29] Τα σύνορα της επεκτάθηκαν σε τέτοιο βαθμό όπου στα νοτιοανατολικά τους βρισκόταν η περιοχή των Βιλλιόνων.[30][31][32] Την ίδια εποχή επεκτάθηκαν στα νότια της κοιλάδας του ποταμού Αώου, ενσωμάτωσε όλες τις Ελληνικές αποικίες που βρίσκονταν στην περιοχή. Η ιεραρχία δεν άλλαξε, με αυτό τον τρόπο οι γηγενείς Ιλλυριοί και οι νότιοι Έλληνες έποικοι ανήκαν στις κατώτερες τάξεις.[32] Ο Ηρόδοτος και ο Κόνων περιγράφουν ένα ανέκδοτο με δύο άντρες, τον Ευήνιο και τον Πειθήνιο που τους αναθέτουν την φύλαξη των προβάτων του θεού Ήλιου αλλά οι λύκοι επιτέθηκαν και τα έφαγαν. Ο Ευήνιος προσπάθησε να το κρύψει και να αναπληρώσει τα χαμένα πρόβατα αγοράζοντας άλλα, οι κάτοικοι της Απολλωνίας το κατάλαβαν και τους έβγαλαν τα μάτια. Ο Απόλλων οργίστηκε για την πράξη και έκανε την γη άγονη, οι Δελφοί τους έδωσαν χρησμό να τους αποζημιώσουν με περιουσία, οι θεοί τους έδωσαν επιπλέον το χάρισμα της προφητείας.[33] Το ανέκδοτο αυτό φαίνεται πιθανότατα αλληγορικό χωρίς ιστορική βάση.[34]
Ελληνιστική περίοδος
Στην Ελληνιστική εποχή η Απολλωνία αναπτύχθηκε σημαντικά με ένα τεράστιο εμπορικό δίκτυο, ο πληθυσμός της έφτασε τους 60.000 κατοίκους.[3] Η Απολλωνία ήταν σε στρατηγική θέση με μια τεράστια επίπεδη πεδιάδα που έφτανε τα δέκα χιλιόμετρα.[35] Ο Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά περιγράφει ότι διοικήθηκε με εξαιρετικό τρόπο. τον ίδιο από την εποχή της ίδρυσης της. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι την εξουσία ασκούσε μια ολιγαρχική τάξη που καταγόταν από τους Κορίνθιους εποίκους.[36][37] Η ανώτερη τάξη των Κορινθίων ήταν μικρότερη σε αριθμό αλλά κατείχε όλα τα προνόμια σε σχέση με τους γηγενείς Ιλλυριούς σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, δεν έχει διευκρινιστεί αν ήταν δούλοι ή ισότιμοι πολίτες.[11] Οι Κορίνθιοι έποικοι είχαν όλα τα κληρονομικά δικαιώματα εξουσίας, αυτό προϋποθέτει αυστηρή ενδογαμία που διατηρήθηκε μέχρι τρεις αιώνες μετά την ίδρυση της πόλης.[38] Η Κορινθιακή ελίτ κρατούσε όλους τους δεσμούς με την Μητρόπολη και της παρείχε κάθε βοήθεια όταν την χρειαζόταν.[39] Τα Κορινθιακά ονόματα των πρώτων εποίκων διατηρήθηκαν μόνιμα στην αριστοκρατία της Απολλωνίας, η πόλη απέρριψε την Ξενηλασία που ασπάστηκε η Επίδαμνος, το καθεστώς αυτό είχε μεγάλες ομοιότητες με την Λακεδαιμονίων Πολιτεία.[40] Τον 3ο αιώνα π.Χ. στο εσωτερικό της ενδοχώρας βρέθηκε μόνο Ελληνική κεραμική, αυτό δείχνει ότι οι Κορίνθιοι είχαν εξελληνίσει πλήρως τους τοπικούς Ιλλυρικούς πληθυσμούς.[41] Η πόλη είχε πλούσιο εμπόριο και μεγάλη αγροτική παραγωγή, το τεράστιο λιμάνι της μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και εκατό πλοία. Το βασικό πλεονέκτημα ήταν η παραγωγή ασφάλτου με την οποία έγλυφαν τα πλοία τους.[42][43] Τα ερείπια ενός μεγάλου ναού του 6ου αιώνα π.Χ. βρέθηκαν σε ανασκαφές (2006), αποτελεί τον 5ο μεγαλύτερο ναό σήμερα στην Αλβανία.[44] Το οικονομικό σύστημα άλλαξε και βασίστηκε σε αγροτεμάχια αλλά δεν έχει διευκρινιστεί αν αιτία ήταν οι τοπικοί πληθυσμοί που επεκτάθηκε.[36] Την Απολλωνία κατέκτησε επίσης για κάποιο χρονικό διάστημα ο κορυφαίος βασιλιάς Πύρρος της Ηπείρου.
Ρωμαϊκή αυτοκρατορία
Η Ρωμαϊκή δημοκρατία απέκτησε τον έλεγχο στην πόλη (329 π.Χ.), ο τελευταίος βασιλιάς των Ιλλυριών Γένθιος ηττήθηκε από τον Ρωμαίο πραίτορα Λεύκιο Ανίκιο Γάλλο που χρησιμοποίησε σαν βάση την Απολλωνία με 2.000 πεζούς και 200 ιππείς από την Ιλλυρική φυλή των Παρθένων. Μετά τον πόλεμο παρουσιάστηκε στον λαό της Απολλωνίας ένα τμήμα του στόλου του Γένθιου που αιχμαλωτίστηκε.[45] Τον 3ο αιώνα π.Χ. η Απολλωνία έχασε μάλλον τον αποικιακό της χαρακτήρα από τους Κορινθίους, οι γηγενείς Ιλλυριοί ανέβηκαν εξίσου σε υψηλές θέσεις στην διοίκηση της πόλης.[32] Ένας άλλος πιθανός λόγος ήταν η εδαφική επέκταση της Απολλωνίας με την προσθήκη άλλων περιοχών στις οποίες ζούσαν Έλληνες με τα ίδια προνόμια.[32] H Απολλωνία έγινε τμήμα της Ρωμαικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Επαρχείας της Ηπείρου (148 π.Χ.).[46] Στον Ρωμαϊκό εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πομπήιο η Απολλωνία υποστήριζε τον Ιούλιο Καίσαρα αλλά την κατέλαβε ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος (48 π.Χ.). Ο Οκταβιανός Αύγουστος σπούδαζε στην Απολλωνία με δάσκαλο τον Αθηνόδωρο της Ταρσού όταν έμαθε τα νέα για την δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα (44 π.Χ.). Κατά τη ρωμαϊκή εποχή επικοινωνούσε με τη Μακεδονία με την Εγνατία Οδό. Με τον Οκταβιανό Αύγουστο η Απολλωνία απέκτησε νέα προνόμια, επανήλθε το παλιό ολιγαρχικό καθεστώς που ήταν ευνοικό στους Ρωμαίους.[47] Η Απολλωνία σημείωσε μεγάλη ακμή στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων την καταγράφει σαν μεγάλη και ακμάζουσα πόλη. Ο Χριστιανισμός εμφανίστηκε στην πόλη από τα πρώτα του στάδια, συμμετείχε στην Α΄ Σύνοδο της Εφέσου (431) και στην Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451). Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ο Συνέκδημος καταγράφει την Απολλωνία σαν μία από τις 20 Ιλλυρικές επαρχίες που ανήκαν στην Ρωμαική Επαρχεία της Ηπείρου.[48] Η παρακμή της ξεκίνησε από έναν καταστροφικό σεισμό τον 3ο αιώνα π.Χ. που άλλαξε την κοίτη του Αώου και μετέτρεψε την περιοχή σε βάλτο, το αποτέλεσμα ήταν να πεθάνουν πολλοί κάτοικοι από ελονοσία. Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να την εγκαταλείψουν σταδιακά όλοι οι κάτοικοι και να μετακινηθούν στον γειτονικό Αυλώνα. Η Απολλωνία αναφέρεται από τον Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο, τότε υπαγόταν στο θέμα του Δυρραχίου. Σήμερα η περιοχή ευρίσκεται στην επικράτεια της Αλβανίας και βρίσκεται δίπλα στο αλβανικό χωριό Pojan (Πόγιαν). Εκεί απαντάται και Μονή καλούμενη «Παναγίας της Απολλωνίας».[49]
Νεότερα χρόνια
Η Απολλωνία κατοικήθηκε ξανά τον 4ο αιώνα μ.Χ. ύστερα από τον καταστροφικό σεισμό του 3ου αιώνα μ.Χ. ειδικά σε ένα μοναστήρι.[50] Στα τέλη της αρχαιότητας απέμεινε μιά μικρή χριστιανική κοινότητα που οικοδόμησε στον γειτονικό λόφο την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στο μοναστήρι υπήρχε Ελληνικό σχολείο που παρείχε υψηλή εκπαίδευση (1684) και σχολείο με περιορισμένο αριθμό σπουδαστών (1880).[51] Ο αρχαίος ναός του Νυμφαίου της Απολλωνίας υπέστη θύμα βανδαλισμών από αγνώστους τον Ιούνιο του 2020 κατά την διάρκεια των μέτρων για τον COVID-19, οι κίονες κατέρρευσαν και ο ναός γκρεμίστηκε. Το τραγικό περιστατικό καταδίκασαν όλοι οι Αλβανοί αρχαιολόγοι και ο πρόεδρος της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα.[52]
Remove ads
Παραπομπές
Πηγές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads