Αριάδνη

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Αριάδνη (αποσαφήνιση).

Στην ελληνική μυθολογία, η Αριάδνη ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης και της Πασιφάης. Το όνομά της συνδέεται ιδιαίτερα με τον μύθο του Θησέα, με τον Μινώταυρο, και με τον θεό Διόνυσο. Η Αριάδνη όπως και η Ελένη είναι προελληνικές θεές της βλάστησης.^[1]

Αριάδνη
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ἀριάδνη (Αρχαία Ελληνικά)
Κατοικία	Ως θνητή: Κνωσός (Κρήτη) Ως θεά: Όλυμπος
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	θεός Διόνυσος
Σύντροφος	Θησέας
Τέκνα	Ο Στάφυλος, ο Οινοπίων, ο Θόαντας, ο Πεπάρηθος, ο Λάτραμυς, ο Ευάνθης και τον Ταυρόπολη
Γονείς	Μίνωας και Πασιφάη
Αδέλφια	Ο Δευκαλίων, ο Γλαύκος, ο Ανδρόγεος, ο Κατρέας, η Φαίδρα, η Ακάλλη ή Ακαλλίδα και την Ξενοδίκη
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Αριάδνη και Θησέας

Οι αρχαίες μυθολογικές παραδόσεις μεταδόθηκαν προφορικά, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να προκύψουν πολλές παραλλαγές στους μύθους.^[2] Όταν ο Θησέας, υιός τού Αιγέα, βασιλιά των Αθηνών, έφτασε στην Κρήτη, για να προσφερθεί ως θύμα στον Μινώταυρο, συνάντησε την κόρη του Μίνωα, Αριάδνη, και κέρδισε την εύνοιά της. Για να τον γλιτώσει από βέβαιο θάνατο, η Αριάδνη κατέφυγε σ' ένα τέχνασμα: του έδωσε ένα κουβάρι νήμα (ο περίφημος Μίτος της Αριάδνης), χάριν τού οποίου μπόρεσε να βρει την έξοδο του Λαβύρινθου μετά τη νικηφόρα πάλη του με τον Μινώταυρο. Ο μύθος του Λαβύρινθου αποτελεί μια ανάμνηση του τεράστιου και δαιδαλώδους ανακτόρου της Κνωσού.^[3] Στη φυγή του από την Κρήτη, ο Θησέας πήρε μαζί του την Αριάδνη και έπλευσαν προς την Αθήνα. Η Αριάδνη πρόδωσε την πατρίδα της και τον πατέρα της, έφυγε από την Κρήτη με τον ερωμένο της Θησέα.^[4] Ο Θησέας την έκλεψε αφού πρώτα σκότωσε τον Μινώταυρο αλλά ο Όμηρος γράφει στην Οδύσσεια ότι " δεν το χάρηκε, γιατί τον πρόλαβε και τη σκοτώνει η Άρτεμη, στη Δία τη θαλασσοφίλητη, με συνεργό τον Διόνυσο που τη μαρτύρησε." ^[5] Σε μερικές προφορικές πηγές ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη και σε άλλες τραυματίστηκε θανάσιμα από τον Μίνωα ή τον Μινώταυρο.

Αριάδνη και Διόνυσος

Ο Βάκχος και η Αριάδνη στη Νάξο, πίνακας του Τισιανού.

Στο γυρισμό τους προς την Αθήνα, ο Θησέας και οι σύντροφοί του έκαναν μια στάση στο νησί της Νάξου. Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσος και του είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί και να γίνει γυναίκα του. Η Αριάδνη έμεινε στη Νάξο και παντρεύτηκε τον θεό Διόνυσο κι έτσι αναπτύχθηκε και η λατρεία της σαν θεότητα στο νησί. Ο Διόνυσος (ή η Αφροδίτη ή οι Ώρες) της χάρισε χρυσό στεφάνι, έργο του Ηφαίστου, και την έφερε μαζί του στον Όλυμπο. Η θνητή Αριάδνη έφθασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού.^[1]

Τοπικές παραλλαγές του μύθου

Την Αριάδνη τιμούσαν ιδιαίτερα σε κάποιους τόπους, και μάλιστα νησιά: Στην Κρήτη, στη Νάξο, στη Δήλο, στην Κύπρο, αλλά και στην Αττική και Πελοπόννησο, πράγμα που υποδεικνύει ότι λατρευόταν ως θεότητα του Αιγαίου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου (Αριάδνη < Αριάγνη = αγία).^[6] Στον ναό του Κρήσιου Διονύσου (του Κρητικού δηλ. Διονύσου) στο Άργος αναφέρεται ότι υπήρχε πήλινη λάρνακα με τη στάχτη της Αριάδνης. Στη Δήλο πάλι, σε καθιερωμένη τελετή, νέοι και νέες χόρευαν σε ανάμνηση της σωτηρίας των Αθηναίων νέων από τον Μινώταυρο. Στο νησί αυτό ο Θησέας είχε αφιερώσει ένα δώρο που του είχε κάνει η Αριάδνη, ένα ξόανο της Αφροδίτης, έργο του Δαιδάλου, κατά τον Παυσανία (ΙΧ 40, 3-4): το είχε αφιερώσει στον Απόλλωνα για να ξεχάσει τον έρωτά της. Στην Κύπρο, κατά την τοπική παράδοση, ο Θησέας είχε αποβιβάσει έγκυο την Αριάδνη και όταν μετά από θύελλα κατόρθωσε να επιστρέψει τη βρήκε νεκρή. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος τελούνταν στην Κύπρο εορτές όπου ένας νέος ξαπλωμένος σε κρεβάτι θύμιζε με τις φωνές του γυναίκα που γεννούσε. Εκεί κοντά, σε δάσος, υπήρχε ιερό της Αριάδνης Αφροδισίας και, υποτίθεται, ο τάφος της Αριάδνης.

Στην Αττική η λατρεία της Αριάδνης ήταν ενωμένη με εκείνη του Διονύσου στις εορτές των Οσχοφορίων, η καθιέρωση των οποίων αποδιδόταν στον Θησέα. Στενότερα βέβαια από κάθε άλλο μέρος συνδεόταν η Αριάδνη με τη Νάξο, όπου τιμούσαν το ζεύγος Αριάδνης-Διονύσου. Οι Νάξιοι πίστευαν ότι η Αριάδνη είχε πεθάνει εκεί και ότι με τον Διόνυσο είχαν δύο παιδιά, τον Στάφυλο και τον Οινοπίωνα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, η Αριάδνη είχε παιδιά και με τον Θησέα, και πήρε τη θέση της στο ουράνιο στερέωμα στον αστερισμό του Βορείου Στεφάνου.

Η Αριάδνη ως θεά

Διάφοροι μελετητές θεωρούν πως η Αριάδνη ήταν μια Υφάντρα θεά όπως η Αράχνη εξαιτίας του συσχετισμού της με το γνέσιμο και το ξετύλιγμα του νήματος.^[7] Θεωρούν πως ήταν μια «Κρεμασμένη Θεά».^[8][9]

Κάποιοι θεωρούν πως η Αριάδνη, το όνομα της οποίας πιστεύουν πως προέρχεται από την κρητική λέξη αριάγνη που σημαίνει «πολύ αγνή», είναι ένα επίθετο της Θεάς της Κρήτης.^[10] Ο Kerenyi θεώρησε πως ταυτίζεται με την «Κυρά του Λαβύρινθου» καθώς μια μινωική επιγραφή από την Κνωσσό που έγραφε «προς όλους τους θεούς, μέλι [...] προς την Κυρά του Λαβύρινθου, μέλι» σε ίσες ποσότητες, αποκάλυπτε πως η Κυρά του Λαβύρινθου ήταν μια ξεχωριστή θεά ισάξια σε σημασία με όλους τους υπόλοιπους θεούς.^[11] Κάποιοι θεωρούν πως ήταν ταυτόσημη με τη μινωική Θεά των Φιδιών.^[12]

Στην Αμαθούντα της Κύπρου λατρεύονταν η Αφροδίτη-Αριάδνη.^[13]

Δείτε επίσης

• Διόνυσος και Αριάδνη (Βρετανικό Μουσείο)
• Ο αστεροειδής 43 Αριάδνη, που ανακαλύφθηκε το 1857, πήρε το όνομά του από τη μυθική αυτή πριγκίπισσα.