Γάμμα

Το γράμμα γάμμα (κεφαλαίο Γ, πεζό γ) είναι το τρίτο γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου. Στα αρχαία ελληνικά αντιπροσώπευε το υπερωικό κλειστό σύμφωνο /g/^[1] ενώ στα νέα ελληνικά, με την μετατροπή του από κλειστό σε τριβόμενο /ɣ/, πραγματώνεται σε δύο φθόγγους, τον τριβόμενο υπερωικό [ɣ] (γάλα) και τον τριβόμενο ουρανικό [ʝ] (γέλιο) ενώ σε περιορισμένες περιπτώσεις συμβολίζει και το έρρινο ουρανικό [ŋ] (άγχος). Επίσης χρησιμοποιείται στην αναπαράσταση των διπλών γραμμάτων <γγ> και <γκ> που πραγματώνονται ως κλειστά υπερωικά [g].^[2]

Μια παραλλαγή του, το «λατινικό γάμμα», εμφανίζεται στο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο όπου αντιπροσωπεύει το ηχηρό τριβόμενο υπερωικό σύμφωνο^[3] και ως γράφημα σε αλφάβητα αφρικανικών γλωσσών όπως των βερβερικών και της έβε.^[4]

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία γ´ = 3.

Προέλευση

Έχει άμεση σχέση με το γράμμα G, g άλλων αλφαβήτων. Προήλθε από το φοινικικό γράμμα γκίμελ που αντιπροσώπευε το φώνημα /g/ η μορφή του οποίου προέρχεται πιθανότατα από το ιερογλυφικό σύμβολο που αναπαριστούσε ένα ρόπαλο.^[5] Το αντίστοιχο γράφημα του χαλκιδικού αλφαβήτου υπήρξε ο πρόγονος του λατινικού <C>^[6] έχοντας αρχικά υιοθετηθεί από τους Ετρούσκους όπου λόγω της απουσίας ηχηρού υπερωικού /g/ ταυτίστηκε με το άηχο /k/. Στα κλασικά λατινικά εφευρέθηκε το γράφημα <G> για να αντιπροσωπεύσει το ηχηρό.

Ως σύμβολο

Το γράμμα Γ, γ ως σύμβολο το συναντούμε σε διάφορες περιπτώσεις:

• γ ακτινοβολία που είναι η ακτινοβολία που παράγεται από τους ραδιενεργούς πυρήνες.
• γ κάμερα που είναι μία συσκευή που χρησιμοποιείται στην ιατρική στη διαγνωστική μέθοδο που ονομάζεται σπινθηρογράφημα.
• Γ συνάρτηση (που σχετίζεται με τα παραγοντικά) των μαθηματικών.
• Έχει επικρατήσει ως σύμβολο τών φωτονίων στην σωματιδιακή φυσική.
• Τη σταθερά γ στην ειδική θεωρία της σχετικότητας ${\displaystyle \gamma \equiv 1/{\sqrt {1-\beta ^{2}}}}$
• Ο λόγος των ειδικών γραμμομοριακών θερμοχωρητικοτήτων πίεσης και όγκου ${\displaystyle \gamma ={\frac {Cp}{Cv}}}$
• Τη σταθερά Euler–Mascheroni.
• Τον γυρομαγνητικό λόγο γ στον ηλεκτρομαγνητισμό.
• Τον συντελεστή δραστικότητας γ στη θερμοδυναμική.