Γκουλάγκ

Για το μουσικό συγκρότημα, δείτε: Γκούλαγκ (συγκρότημα).

Η ονομασία Γκουλάγκ είναι το αρκτικόλεξο της σοβιετικής υπηρεσίας που επόπτευε τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην ΕΣΣΔ, στα οποία εξορίζονταν αντιφρονούντες.^[1]

Χάρτης των Γκούλαγκ της Σοβιετικής Ένωσης, τα οποία λειτούργησαν μεταξύ των ετών 1923 και 1961. Κάποια από αυτά τα Γκούλαγκ λειτούργησαν για δεκαετίες, ενώ άλλα για μικρό χρονικό διάστημα.

Στην κυριολεξία γκούλαγκ δεν λέγονταν τα στρατόπεδα, αλλά η κρατική υπηρεσία (ρωσικά: ГУЛАГ, Главное Управление исправительно-трудовых ЛАГерей ОГПУ, Γενική Διεύθυνση Αναμορφωτικών Στρατοπέδων Εργασίας και Αποικιών, του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών (NKVD)) που ήταν υπεύθυνη για τη διαχείρισή τους. Μία άλλη υπηρεσία, η Ντάλστροϊ, ήταν υπεύθυνη για την εμπορική εκμετάλλευση των προϊόντων που παρήγε η καταναγκαστική εργασία.

Τα gκούλαγκ έγιναν διαβόητα καθώς εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που κρατούνταν σε αυτά εξαφανίζονταν και έχαναν κάθε επαφή με τις οικογένειες τους, βασανίζονταν και έμεναν φυλακισμένοι σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης για χρόνια, συχνά χωρίς καν νόμιμες δικαστικές διαδικασίες. Στη Δύση έγιναν γνωστά το 1973 μέσω της δημοσίευσης του έργου Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ 1918-1956 του νομπελίστα συγγραφέα Αλεξάντρ Ισάγεβιτς Σολζενίτσιν.

Τα πρώτα στρατόπεδα ιδρύθηκαν το 1918^[2] και νομιμοποιήθηκαν με την απόφαση "Για τη δημιουργία στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας" της 15 Απριλίου 1919. Το σύστημα αυτό εξαπλώθηκε γρήγορα, φτάνοντας σε πληθυσμό τις 100.000 στη δεκαετία του 1920, με πολύ υψηλή θνησιμότητα.^[3]

Ο Λαβρέντι Μπέρια υπήρξε πρωτοστάτης της πρακτικής σε βάρος των αντιφρονούντων. Όταν την περίοδο εξουσίας του Ιωσήφ Στάλιν ήταν αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας NKVD, της προδρόμου της KGB, συνώστισε σε γκούλαγκ αντικαθεστωτικούς διαφόρων εθνικοτήτων οι οποίοι κατηγορούνταν για αντισοβιετική δράση.

Τα περισσότερα γκουλάγκ έκλεισαν κατά την αποσταλινοποίηση.