Δοκίμιο

Το δοκίμιο ορίζεται ως πεζό κείμενο περιορισμένης συνήθως εκτάσεως, που πραγματεύεται συγκεκριμένο θέμα χωρίς να το εξαντλεί, εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος και δεν ταυτίζεται ούτε με λογοτεχνικά κείμενα ούτε με εμπεριστατωμένες μελέτες^[1].

Αυτό το λήμμα αφορά το είδος πεζού κειμένου. Για τον αντίστοιχο όρο της τυπογραφίας, δείτε: Δοκίμιο (τυπογραφία).

Οι Scholes και Klaus στα "Στοιχεία του δοκιμίου" κατατάσσουν το δοκίμιο στα λογοτεχνικά είδη μαζί με το πεζογράφημα, το θεατρικό έργο και το ποίημα, επισημαίνοντας παράλληλα ότι "η πειθώ βρίσκεται στο κέντρο όλων των δοκιμίων", άλλοτε φανερά και άλλοτε συγκεκαλυμμένα. Ορίζουν τέσσερα είδη δοκιμίου, το δοκίμιο πειθούς (αποδεικτικό δοκίμιο), το αφηγηματικό δοκίμιο, το δραματικό και το στοχαστικό δοκίμιο.

Το δοκίμιο γενικότερα είναι ένα μικρό μελέτημα, το οποίο αναφέρεται σε κάποιο θέμα που μέχρι στιγμής δεν έχει λυθεί. Για το λόγο αυτό ο δοκιμιογράφος πρέπει να προσπαθήσει να δημιουργήσει απορίες στον αναγνώστη και να τον ωθήσει να ερευνήσει κι ο ίδιος το θέμα του.

Αν και υπάρχουν πολλά είδη δοκιμίων, συνηθίστηκε να θεωρούνται ως δοκίμια τα μελετήματα που έχουν φιλοσοφικό, κοινωνικό, πολιτικό, ηθικό, επιστημονικό, τεχνοκριτικό, θεολογικό και φιλολογικό περιεχόμενο.

Ως σπουδαιότεροι δοκιμιογράφοι της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας θεωρούνται οι: Γεώργιος Θεοτοκάς, Ευάγγελος Παπανούτσος, Χρήστος Μαλεβίτσης, Αιμίλιος Χουρμούζιος, Άγγελος Τερζάκης, Πέτρος Χάρης, Μάρκος Αυγέρης και Ανδρέας Καραντώνης, Γεράσιμος Αλεξανδράτος.