Ειρήνη Ασανίνα

Η Ειρήνη Ασανίνα (απεβ. μετά το 1354) από τον Οίκο των Ασέν-Μίτσο ήταν η σύζυγος του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού Αυτοκράτορα των Ρωμαίων.

Ειρήνη Ασανίνα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ειρήνη Ασανίνα (Ελληνικά)
Γέννηση	14ος αιώνας (περίπου)
Θάνατος	1354 (περίπου)
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Θρησκεία	Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	σύζυγος ηγεμόνα
Οικογένεια
Σύζυγος	Ιωάννης ΣΤ´ Καντακουζηνός[1]
Τέκνα	Ματθαίος Καντακουζηνός[2] Μανουήλ Καντακουζηνός Ανδρόνικος Καντακουζηνός Μαρία Καντακουζηνή Θεοδώρα Καντακουζηνού Ελένη Καντακουζηνή
Γονείς	Ανδρόνικος Ασάν και NN Dukaina Glabas Tarchaneita[3]
Αδέλφια	Μανουήλ Κομνηνός Ραούλ Ασάνης Ιωάννης Ασάνης
Οικογένεια	Οίκος των Ασέν
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Βυζαντινή Αυτοκράτειρα (1341–1354)
δεδομένα

Η άνοδος στο θρόνο

Ήταν κόρη του Ανδρόνικου Ασάν πρωτοστράτορα του Μωρέως και μίας κόρης του Μιχαήλ Ταρχανειώτη, επίσης πρωτοστράτορα. Ο πατέρας της ήταν γιος του Ιβάν Γ΄ Μίτσο-Ασέν της Βουλγαρίας και της Ειρήνης Παλαιολογίνας^[4]. Ο Ανδρόνικος προτιμούσε τα επίθετα της μητέρας του και της μάμμης του Ασέν: Παλαιολόγος-Ασάν.

Ο Ιωάννης Καντακουζηνός ήταν ο έμπιστος σύμβουλος του Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου Αυτοκράτορα των Ρωμαίων και όταν ο Ανδρόνικος Γ΄ απεβίωνε το 1341, έθεσε τον Ιωάννη κηδεμόνα της Αυτοκρατορίας. Η σύζυγος του Αυτοκράτορα Άννα της Σαβοΐας ανέλαβε αντιβασίλισσα και τον 9ετή γιο της Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο.

Τότε θεώρησε ευκαιρία ο Στέφανος-Ούρος Δ΄ Δουσάν να εισβάλλει στη Βόρεια Θράκη, οπότε ο Ιωάννης πήγε στην περιοχή για να επιφέρει την τάξη. Η Άννα βρήκε ευκαιρία και τον κήρυξε εχθρό του κράτους: του αφαίρεσε τα αξιώματα και την περιουσία. Αλλά ο Ιωάννης ως στρατηγός είχε το στρατό μαζί του στο Διδυμότειχο και στις 26 Οκτωβρίου 1341 απάντησε με την ανακήρυξή του ως Αυτοκράτορα. Η Ειρήνη ανακηρύχθηκε μαζί του Αυτοκράτειρα και από τις πρώτες της ενέργειες ήταν η απελευθέρωση των αδελφών της Ιωάννη και Μανουήλ, που ήταν εγκάθειρκτοι στη Θράκη για προδοσία από το 1335^[4].

Ήταν η απαρχή του Β΄ Εμφυλίου Πολέμου (1341-47). Ο Ιβάν-Αλεξάνταρ της Βουλγαρίας συντάχθηκε με την Άννα και τον Ιωάννη Ε΄, ενώ ο Στέφανος-Ούρος Δ΄ της Σερβίας με τον Ιωάννη ΣΤ΄. Ο καθένας προσπαθούσε να προωθήσει τις εδαφικές απαιτήσεις του. Ο Ιωάννης ΣΤ΄ συμμάχησε ακόμη και με τον Ορχάν του εκκολαπτόμενου Οθωμανικού σουλτανάτου.

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου η Ειρήνη έμενε στο Διδυμότειχο με τις τρεις κόρες της, ενώ ο Ιωάννης ΣΤ΄ ήταν απασχολημένος με τις πολεμικές επιχειρήσεις. Όταν ο Ιβάν-Αλεξάνταρ επιτέθηκε, η Ειρήνη υπεραμύνθηκε της πόλης όσο καλύτερα μπορούσε, ώσπου να επιστρέψει ο σύζυγός της με βοήθεια του Ουμούρ σουλτάνου του Αϊδινίου το χειμώνα του 1343. Η σθεναρή προσπάθειά της εντυπωσίασαν τον Ουμούρ και τον ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά.

Στις 3 Φεβρουαρίου 1347 οι δύο πλευρές συμφώνησαν ο Ιωάννης ΣΤ΄ να είναι ο Αυτοκράτορας και ο Ιωάννης Ε΄ να είναι συναυτοκράτορας. Η συμφωνία επισφραγίστηκε με το γάμο της Ελένης Καντακουζηνής, κόρης της Ειρήνης, με τον Ιωάννη Ε΄. Ο Ιωάννης ΣΤ΄ και η Ειρήνη εισήλθαν στην Κωνσταντινούπολη και ανέλαβαν την εξουσία^[5].

Η μετέπειτα ζωή της

Ο Ιωάννης ΣΤ΄ ξανάρχισε τη διένεξη το 1352 και είχε υποστήριξη ότι αυτός ήταν ο νόμιμος Αυτοκράτορας. Όμως στις 4 Δεκεμβρίου 1354 παραιτήθηκε και έγινε μοναχός, όπως και η Ειρήνη με το όνομα Ευγενία σε ξεχωριστή από εκείνον μονή, αυτήν της Αγίας Μάρθας^[6]. Το 1356 η Ειρήνη απέρριψε το σχέδιο που της πρότεινε ο Τζιάνι: να ελευθερώσει τον γιο της Ματθαίο Καντακουζηνό, που κρατούσε ο Ιωάννης Ε΄ στη φυλακή και να τον εγκαταστήσει Αυτοκράτορα. Το 1359 ήλθαν στη μονή της ως μοναχές η κόρη της Μαρία και η κόρη του γιου της Ματθαίου, η Θεοδώρα. Ο ιστορικός Ντόναλντ Νίκολ εικάζει ότι ακολούθησε την οικογένειά της στο Μωρέα, όπου ο γιος της ήταν δεσπότης. Ίσως επέστρεψε το 1362/63 στην Κωνσταντινούπολη και να ήταν μία από τις Αυτοκράτειρες που συνάντησαν οι πρέσβεις από την Τραπεζούντα τον Απρίλιο του 1363. Ο ίδιος ιστορικός υποθέτει ότι απεβίωσε πριν το 1379, όταν ο Ιωάννης ΣΤ΄ και άλλα μέλη της οικογένειάς του κρατήθηκαν ως όμηροι στον πύργο του Γαλατά από τον Ανδρόνικο Δ΄ Παλαιολόγο^[7].

Οικογένεια

Η Ειρήνη παντρεύτηκε τον Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό, γιο του Μιχαήλ και της Θεοδώρας Παλαιολογίνας, μάλλον εξαδέλφης του Μιχαήλ Η΄. Είχε έξι τέκνα^[8]:

• Ματθαίος π. 1325-1383, συναυτοκράτορας, μετέπειτα δεσπότης του Μωρέως.
• Μανουήλ π. 1326-1380, δεσπότης του Μωρέως.
• Ανδρόνικος π. 1334-1347, απεβ. από επιδημία πανώλους^[9].
• Μαρία, απεβ. μετά το 1379, παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Β΄ Ορσίνι δεσπότη της Ηπείρου^[10].
• Θεοδώρα, απεβ. μετά το 1381, παντρεύτηκε τον Ορχάν σουλτάνο των Οθωμανών. Γιος της ήταν ο Χαλίλ των Οσμανιδών που νυμφεύτηκε την εξαδέλφη του Ειρήνη Παλαιολογίνα.
• Ελένη 1333-1396, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγο Αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Κόρη τους ήταν η Ειρήνη Παλαιολογίνα, που παντρεύτηκε τον εξάδελφό της Χαλίλ των Οσμανιδών.