Θεοδόσιος Β´

Αυτό το λήμμα αφορά τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Για τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δείτε: Θεοδόσιος Β΄ (πατριάρχης).

Ο Θεοδόσιος Β΄ (10 Απριλίου 401 - 28 Ιουλίου 450), γνωστός και ως Θεοδόσιος ο Νεώτερος^[2] ή Θεοδόσιος ο Καλλιγράφος, ήταν Ρωμαίος Αυτοκράτορας στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Ανακηρύχθηκε Αύγουστος ως νήπιο το 402, και κυβέρνησε ως μοναδικός Αυτοκράτορας της Ανατολικής Αυτοκρατορίας -μετά το τέλος τού πατέρα του Αρκαδίου- από το 408 έως το 450. Είναι περισσότερο γνωστός για την εξαγγελία του Θεοδοσιανού κώδικα, καθώς και για την κατασκευή των Θεοδοσιανών Τειχών της Κωνσταντινούπολης. Επί των ημερών του ξέσπασαν επίσης δύο μεγάλες Χριστολογικές έριδες, ο Νεστοριανισμός και ο Ευτυχιανισμός.

Θεοδόσιος Β´
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Flavius Theodosius Iunior Augustus (Λατινικά)
Γέννηση	10  Απριλίου 401 Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	28  Ιουλίου 450 Κωνσταντινούπολη
Αιτία θανάτου	πτώση από άλογο
Συνθήκες θανάτου	θανατηφόρο δυστύχημα
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Eορτασμός αγίου	Πύλη:Ορθοδοξία/Εορτολόγιο/29 Ιουλίου
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Αιλία Ευδοκία (από 421)[1]
Τέκνα	Λικινία Ευδοξία
Γονείς	Αρκάδιος και Ευδοξία (αυτοκράτειρα)
Αδέλφια	Αρκαδία Πορφυρογέννητη Πουλχερία
Οικογένεια	Θεοδοσιανή Δυναστεία
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Ρωμαίος αυτοκράτορας (402–450) Ρωμαίος συγκλητικός Βυζαντινός Αυτοκράτορας (408–450)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια

Ήταν εγγονός του Θεοδοσίου Α΄, και γιος του Αρκαδίου και της συζύγου του Αιλίας Ευδοξίας. Γεννήθηκε το 401 και ανακηρύχθηκε συν-Αυτοκράτορας από τον πατέρα του στις 10 Ιανουαρίου 402^[3], γινόμενος έτσι το νεότερο πρόσωπο με αυτό τον τίτλο στην ρωμαϊκή ιστορία^[4][5].

Η ανάρρησή του στον θρόνο και η επιτροπεία

Το 408 απεβίωσε ο πατέρας του και ο επτάχρονος Θεοδόσιος Β΄ έγινε μοναδικός Αυτοκράτορας του Ανατολικού μισού της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ως επίτροποί του ορίστηκαν, σύμφωνα με τη διαθήκη τού πατέρα του, ο ύπατος Ανθέμιος, η αδελφή του και μετέπειτα αυτοκράτειρα Πουλχερία, και ο βασιλιάς των Περσών Ισδιγέρδης Α΄. Σύμφωνα με τον Θεοφάνη τον Ομολογητή και τον Προκόπιο, ο Ισδιγέρδης Α΄ δεν ήταν ένας οιονεί αντιβασιλιάς, ώστε να διεκπεραιώνει κρατικές υποθέσεις του Ρωμαϊκού (Βυζαντινού) κράτους, αλλά ήταν συνυπεύθυνος για την περιφρούρηση τής ζωής τού μικρού παιδιού και για τη φροντίδα παραμονής του στον θρόνο. Έτσι, τον αντιμετώπιζε σαν δικό του παιδί, στέλνοντας διδάσκαλο για να τον μεγαλώσει, και προειδοποιώντας ότι τυχόν εχθρότητα απέναντί του θα θεωρηθεί εχθρότητα προς την Περσία^[6]. Φαίνεται, αν και αυτό δεν έχει διασταυρωθεί, πως διδάσκαλός του έγινε ο Αντίοχος, ευνούχος περσικής καταγωγής, ο οποίος άσκησε επιρροή στον Θεοδόσιο Β΄ και πήρε αργότερα τον τίτλο του «πραιπόσιτου τοῦ εὐσεβεστάτου κοιτῶνος». Όταν ο Θεοδόσιος Β΄ ενηλικιώθηκε, τον απέλυσε.

Αρχικώς η διοίκηση της Αυτοκρατορίας ασκείτο από τον συνετό ύπατο (έπαρχο) Ανθέμιο, ωστόσο, προοδευτικά περιήλθε στα χέρια της Πουλχερίας, η οποία το 414 ορκίστηκε ισόβια παρθενία μαζί με τις αδελφές της, και έθεσε ουσιαστικά εκποδών τον Ανθέμιο, αναγορευόμενη σε Αυγούστα. Η Πουλχερία ήταν πολύ μορφωμένη και δεν στερείτο και πολιτικών ικανοτήτων. Επειδή ο κατά δύο χρόνια μικρότερος αδελφός της ήταν άβουλος και ασθενούς χαρακτήρα, φαίνεται πως άσκησε, καθ’ όλη τη διάρκεια της μακράς του βασιλείας, σημαντική επιρροή στις αποφάσεις του. Σημαντική επιρροή στις αποφάσεις του Θεοδοσίου Β΄ άσκησαν επίσης ο ευνούχος Χρυσάφιος, καθώς και η σύζυγος τού Θεοδοσίου Β΄, Αιλία Ευδοκία.

Η Αιλία Ευδοκία (αρχικά Αθηναΐς) επελέγη από την Πουλχερία ως σύζυγος του νεαρού Αυτοκράτορα. Ήταν κόρη του καθηγητή της ρητορικής στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών Λεοντίου, και ήταν εθνική στην αρχή. Καταγόταν από την Αθήνα^{[α][β][γ][δ][ε]} και ήταν εξαιρετικά μορφωμένη. Αφού πρώτα βαπτίστηκε χριστιανή και πήρε το όνομα Αιλία Ευδοκία, παντρεύτηκε τον εικοσαετή Θεοδόσιο Β΄ τον Ιούνιο του 421. Το ζευγάρι απέκτησε δύο κόρες, τη Λικινία Ευδοξία και την Φλακίλα, και πιθανώς έναν γιο, τον Αρκάδιο. Τελικά το αυτοκρατορικό ζεύγος χώρισε γύρω στο 443, με την εγκατάσταση της Ευδοκίας στα Ιεροσόλυμα, όπου προσχώρησε στον μοναστικό μονοφυσιτισμό.

Οι σύμβουλοι τού Θεοδοσίου Β΄ έστρεψαν το ενδιαφέρον του σε πράγματα, που δεν είχαν να κάνουν με την εκπαίδευση ενός Αυτοκράτορα σε θέματα διοικητικά, στρατιωτικά ή οικονομικά. Εκμεταλλευόμενοι και τη φυσική του νωθρότητα, φρόντισαν απλώς να του δώσουν πνευματική - θρησκευτική ανατροφή. Έτσι, ο Θεοδόσιος Β΄ φρόντιζε μεν να είναι ένας καλός Χριστιανός, να εκκλησιάζεται και να νηστεύει, να μελετά και να αντιγράφει εκκλησιαστικά βιβλία, αλλά σχεδόν καθόλου δεν αναμειγνυόταν στα διοικητικά της Αυτοκρατορίας. Δεν μάθαινε για τα εκτός της Αυλής γινόμενα, εκτός από αυτά που ήθελαν οι σύμβουλοί του, και με τον τρόπο που τους συνέφερε· υπέγραφε δε χωρίς να εξετάσει τα διάφορα θεσπίσματα και διατάγματα των συμβούλων του.

Ο Θεοδόσιος Β΄ υποδέχεται τα λείψανα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Μινιατούρα από το Μηνολόγιο του Βασιλείου Β΄, 11ος αι.

Εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα

Επί βασιλείας του Θεοδοσίου Β΄ προέκυψαν σημαντικά προβλήματα, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Στο εσωτερικό ο λαός βρισκόταν σε κατάσταση εξαιρετικής φτώχειας, ενώ οι μικρογαιοκτήμονες ήταν καταχρεωμένοι. Ακόμη υπήρχαν οι θρησκευτικές έριδες, οι οποίες ταλάνισαν την Εκκλησία αλλά και την κοινωνία, αφού ο λαός διαιρέθηκε σε αντιμαχόμενες παρατάξεις. Η θρησκευτική πολιτική τού Θεοδοσίου Β΄ υπήρξε ασταθής και ανακόλουθη. Παρέσχε προστασία σε αιρεσιάρχες, όπως ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νεστόριος (βλ. Νεστοριανισμός), ο οποίος είχε καταδικασθεί από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431) και ο αρχιμανδρίτης Ευτυχής (βλ. Μονοφυσιτισμός), ο οποίος είχε καταδικαστεί από ενδημούσα σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη (448). Η έκρυθμη εκκλησιαστική κατάσταση που δημιουργήθηκε, κληροδοτήθηκε στον διάδοχο του Πατριαρχικού θρόνου Φλαβιανό.

Στην εξωτερική πολιτική η βυζαντινο-περσική σύγκρουση έληξε με νίκη των Βυζαντινών και τη συνομολόγηση ειρήνης, που εξασφάλισε προσωρινή ηρεμία στα ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας. Οι επιδρομές των Βανδάλων αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με την στρατιωτική επέμβαση των αυτοκρατορικών δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική. Ο Ουννικός κίνδυνος αντιμετωπίστηκε –όχι όμως οριστικά – με την εξαγορά ειρήνης και της παροχής δώρων, ενώ αργότερα ο αρχηγός των Ούννων Αττίλας στράφηκε προς τη Δύση. Γενικά, η Αυτοκρατορία απέφυγε να εμπλακεί σε μεγάλες περιπέτειες, ενώ έδειξε έτοιμη είτε διά της διπλωματίας, είτε διά των όπλων να εξουδετερώσει κάθε εχθρική απειλή.

Τα έργα του

Κατά την περίοδο της βασιλείας τού Θεοδοσίου Β΄ κατασκευάστηκαν τα περίφημα Θεοδοσιανά Τείχη της Κωνσταντινούπολης σε τρεις φάσεις: επί των επάρχων Ανθεμίου το 413, Κύρου το 439 και Κωνσταντίνου το 447. Τμήμα των τειχών αυτών σώζεται μέχρι σήμερα. Ακόμη με ενέργειες του επάρχου Ανθεμίου, καθιερώθηκαν ναυτικές περιπολίες στον Δούναβη, για την παρεμπόδιση τού διάπλου τού ποταμού από τους βαρβάρους. που κατοικούσαν πέραν αυτού.

Θετικό έργο επί της βασιλείας τού Θεοδοσίου Β΄ συντελέσθηκε στους τομείς της παιδείας και της νομοθεσίας. Ο Θεοδόσιος Β΄ υποστήριξε τα ελληνικά γράμματα και εμφύσησε στο Βυζάντιο ελληνική νοοτροπία. Υπό την επιρροή της αυτοκράτειρας Αιλίας Ευδοκίας αναδιοργανώθηκε η παιδεία, ιδρύθηκε το Πανδιδακτήριο (Πανεπιστήμιο) της Κωνσταντινούπολης και ευνοήθηκε έναντι της λατινικής η ελληνική γλώσσα, γεγονός που συνετέλεσε στον βαθμιαίο εξελληνισμό της Αυτοκρατορίας. Η απονομή της δικαιοσύνης επιταχύνθηκε μετά τη σύνταξη του Θεοδοσιανού Κώδικα, μίας νομοθετικής συλλογής η οποία περατώθηκε το 438, και που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την περαιτέρω εξέλιξη του Δικαίου. Ο Θεοδοσιανός Κώδικας περιείχε όλα τα αυτοκρατορικά διατάγματα από το 312 μ.Χ. μέχρι το 438 μ.Χ.

Γενικά

Νομίσματα του Θεοδοσίου Β΄. Βρέθηκαν σε ανασκαφές σε υπόσκαφα μοναστήρια στην Ινδία. Eπιγρ.: D N THEODOSIUS P F AVG / VOT XXX, MULT XXXX, CON OB.

Σε γενικές γραμμές ο Θεοδόσιος ο Β΄, παρά τη θετική του συμβολή στους τομείς της παιδείας και της νομοθεσίας, θεωρείτο άβουλος Αυτοκράτορας, και κατηγορήθηκε για έλλειψη πρωτοβουλίας. Μετά το τέλος του το 450 μ.Χ. τον διαδέχθηκε ο Μαρκιανός.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 29 Ιουλίου.