Ιερά Μητρόπολις Ιεραπύτνης και Σητείας
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Η Ιερά Μητρόπολις Ιεραπύτνης και Σητείας είναι μία από τις οκτώ Μητροπόλεις, οι οποίες μαζί με την Αρχιεπισκοπή Κρήτης συναποτελούν την Εκκλησία της Κρήτης, ημιαυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία υπαγόμενη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο[1]. Η Μητρόπολη έχει έδρα της την Ιεράπετρα Λασιθίου και περιλαμβάνει τις άλλοτε επαρχίες Ιεράπετρας και Σητείας της περιφερειακής ενότητας Λασιθίου, ήτοι πόλεις και οικισμούς των δήμων Ιεράπετρας, Σητείας, καθώς και κάποιων οικισμών του Δήμου Αγίου Νικολάου και του Δήμου Βιάννου.
Remove ads
Ιστορικά στοιχεία
Το ακρωτήριο «Σαλμώνη», που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων [α] πως πέρασε ο Απόστολος Παύλος πηγαίνοντας στη Ρώμη, πριν να αράξει το πλοίο που τον μετέφερε στους Καλούς Λιμένες, είναι το ακρωτήριο «Κάβο Σίδερο», το οποίο βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Κρήτης, και συγκεκριμένα στην επαρχία Σητείας και στα γεωγραφικά όρια της Ιεράς Μονής Τοπλού. Σύμφωνα με άλλη παράδοση ο Απόστολος Παύλος, κατά την τέταρτη αποστολική περιοδεία του, αποβιβάστηκε για ανεφοδιασμό ανατολικά της Ιεράπετρας, όπου και κτίστηκε μία εκκλησία με 12 κολώνες[β] στο όνομά του, γεγονός που ενισχύει την επικρατούσα παράδοση ότι ο ίδιος ο Απόστολος των Εθνών μαζί με τον μαθητή του Τίτο ίδρυσαν την Εκκλησία της Ιεραπύτνης και της Σητείας.
Η Επισκοπή Ιεράπετρας είναι η αρχαιότερη ιστορικά στο Νομό Λασιθίου και θεωρείται μεταξύ των πρώτων που ιδρύθηκαν στην Κρήτη. Σύμφωνα με τον ιστορικό Φλαμίνιο Κορνήλιο στο έργο του Kreta Sacra και την αναφορά του Αθανασίου Παπαδοπούλου-Κεραμέως στο «Μαρτυρολόγιο των Αγίων Δέκα Μαρτύρων», η ίδρυση της χρονολογείται γύρω στο 68 μ.Χ. Η πρώτη ιστορικά επικυρωμένη αναφορά γίνεται το 343 μ.Χ. όταν ο Επίσκοπος Ιεραπύτνης Σύμφορος μετείχε στη Σύνοδο της Σαρδικής (Σόφιας). Το 457 μ.Χ. στην τοπική Σύνοδο Κρήτης μνημονεύει και υπογράφει ο Ευφρόνιος ως Επίσκοπος Ιεραπύτνης, ενώ κατά την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το 787 αναφέρεται και η Επισκοπή Ιεραπύτνης.
Τον 7ο ή τον 8ο αιώνα τοποθετείται η ίδρυση της Επισκοπής της Σητείας. Οι ιστορικοί της εποχής αναφέρουν ότι η καταστροφική επιδρομή των πειρατών στις παράλιες πόλεις της Κρήτης ανάγκαζαν τη μεταφορά της έδρας τους σε μεγάλα χωριά στο εσωτερικό της Κρήτης που ακόμα φέρνουν το όνομα Επισκοπή, όπως π.χ. στην περιοχή Ιεράπετρας στο χωριό Επισκοπή και στην περιοχή της Σητείας η Επάνω και Κάτω Επισκοπή με υπάρχουσες μέχρι σήμερα κατοικίες Επισκόπων. Δηλαδή ορισμένες περιφέρειες κατά καιρούς αποτελούσαν ανεξάρτητες Επισκοπές όπως φαίνεται στο Παρισινό τακτικό 1555 Α΄ του Λέοντος Γ΄ και του Κωνσταντίνου Ε΄, που χρονολογείται μεταξύ των ετών 731-746 μ.Χ.
Κατά την Ενετοκρατία, μετά το 1204, οι Φράγκοι κατακτητές συγχώνευσαν τις Επισκοπές και αντί Ορθοδόξων τοποθετούσαν Λατίνους Επισκόπους ή Έλληνες που είχαν φραγκέψει. Ο πρώτος Λατίνος Επίσκοπος ήταν ο Αντώνιος από τη Βενετία (1317-1323). Ακολουθούν περί τους είκοσι (20) Λατίνους ή Λατινόφρονας Επισκόπους. Ο τελευταίος Γεώργιος Μινόττος (1634-1651) παραδίδει την Επισκοπή Σητείας στους Τούρκους. Στην περίοδο αυτή οι δύο επαρχίες άλλοτε ήταν ενωμένες και άλλοτε όχι, ανάλογα με τα συμφέροντα των κατακτητών, ο δε Επίσκοπος έφερε πάντα τον τίτλο «Ιεράπετρας», συμπεριλαμβανομένης και της Επισκοπής «Πέτρας». Η Ιερά Επισκοπή Ιεραπύτνης περιελάμβανε ολόκληρο το ανατολικό τμήμα της Νήσου, από την Σητεία έως την Βιάννο και την Χερρόνησο, δηλαδή την σημερινή Χερσόνησο του Νομού Ηρακλείου.
Κατά τον 12ο αιώνα μέρος της περιφέρειας της Επισκοπής Ιεραπύτνης ή Ιεράπετρας (επαρχίες Μεραμβέλλου, Λασιθίου και Βιάννου) αποσπάσθηκε από αυτήν και αποκόπηκε ο τίτλος της, παραμένουσα η πρώτη ως Επισκοπή Ιεράς και η δεύτερη ως Επισκοπή Πέτρας. Από τότε στην Επισκοπή Ιεράς ή Ιεράς και Σητείας ανήκουν οι Επαρχίες Ιεράπετρας και Σητείας και οι τέως Κοινότητες Καλού Χωριού Μεραμβέλλου και Κάτω Σύμης Βιάννου. Για ορισμένο μικρό διάστημα η Επαρχία Σητείας αποτέλεσε ιδιαίτερη Επισκοπή με τελευταίο Επίσκοπο τον μακαριστό Ζαχαρία, ο οποίος θανατώθηκε από τους Τούρκους κατακτητές στο Ηράκλειο το 1822 μ.Χ. Και πάλι όμως οι δύο επαρχίες Ιεράπετρας και Σητείας αποτέλεσαν μια ενιαία Μητροπολιτική περιφέρεια, την Ιερά Επισκοπή Ιεράς και Σητείας ή Ιεροσητείας.
Στην Τουρκοκρατία (1669-1898) επανιδρύθηκαν οι Επισκοπές στην Κρήτη και εγκαταστάθηκαν Ορθόδοξοι Επίσκοποι. Τότε υπήρχαν δύο Επισκοπές «Ιεράς» και «Σητείας» και από το 1832 συγχωνεύτηκαν σε μία με το όνομα «Ιεροσητείας». Πρώτος Επίσκοπος Ιεροσητείας μετά την τουρκική κατάληψη είναι ο Γεράσιμος Μαγγανάρης (1832-1841). Ονομαστός υπήρξε ο προκάτοχος του Αρτέμιος Παρδάλης (1810-1827), ο οποίος επέδειξε σημαντική εθνική δράση στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης και το 1845 εξελέγη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Ονομαστοί και λόγιοι Ιεράρχες υπήρξαν ο Καλλίνικος (1841-1845), ο Ιλαρίων Κατσούλης (1846-1869), που οργάνωσε την εκπαίδευση ιδρύοντας εκπαιδευτικό φροντιστήριο, ο Νεόφυτος (1869-1878), ο Γρηγόριος Παπαδοπετράκης από τα Σφακιά (1880-1889) και ο Αμβρόσιος Σφακιανάκης (1890-1929) από το Ηράκλειο. Από το 1932 έως το 1936 οι Επισκοπές Ιεροσητείας και Πέτρας συγχωνεύτηκαν σε μια με τον τίτλο «Επισκοπή Νεαπόλεως» και με Επίσκοπο τον Πέτρας Διονύσιο Μαραγκουδάκη. Το 1936 επανασυστάθηκε η Επισκοπή Ιεράς και Σητείας στην οποία εξελέγη Επίσκοπος ο Φιλόθεος Μαζοκοπάκης από την Ποταμίδα Κισάμου (1936-1960).
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1962 προήγαγε την Επισκοπή Ιεροσητείας σε Μητρόπολη με τον τίτλο Ιεραπύτνης και Σητείας και πρώτο Μητροπολίτη τον Φιλόθεο Βουζουνεράκη (1961-1993). Το έτος 1993 η Αγία και Ιερά Σύνοδος ανύψωσε τις Μητροπόλεις της Εκκλησίας Κρήτης, και συνεπώς και την Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας, σε εν ενεργεία Μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου.
Remove ads
Μητροπολίτης
Ο πλήρης τίτλος του εκάστοτε επισκόπου είναι «Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας, Υπέρτιμος και Έξαρχος[γ] Ανατολικής Κρήτης».
Tη θέση και τον τίτλο αυτό κατέχει σήμερα ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Κύριλλος (Διαμαντάκης), πρώην πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως και Αρχιγραμματέας της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης.
Επισκοπικός κατάλογος
Remove ads
Μητροπολιτικός και Καθεδρικός Ναός
Μητροπολιτικός Ναός της εν λόγω Ιεράς Μητρόπολης είναι ο ιστορικός Ι. Ναός του Αγίου Γεωργίου της Ιεράπετρας, πολιούχου της πόλεως, που ανεγέρθηκε και εγκαινιάστηκε το 1856, επί οθωμανοκρατίας, στη θέση παλαιότερου ομώνυμου Ναού στην παλιά πόλη. Οι κίονες του μητροπολιτικού Ναού φέρουν κιονόκρανα εξαιρετικής τέχνης.
Καθεδρικός Ναός είναι ο νεόδμητος Ι. Ναός της Αγίας Φωτεινής Ιεράπετρας (1993), ο οποίος βρίσκεται στον προαύλιο χώρο των γραφείων της ιεράς Μητροπόλεως.
Εκκλησιαστική περιφέρεια, Ενορίες - Ναοί
Η Εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως χωρίζεται σε έξι αρχιερατικές περιφέρειες που φέρουν κεφαλαιογράμματη αρίθμηση στις οποίες υφίστανται συνολικά 88 ενοριακοί ναοί, 210 παρεκκλήσια, 408 εξωκλήσια, 70 ναοί κοιμητηρίων, και που υπηρετούνται συνολικά από 83 περίπου κληρικούς.
Η αυτή εκκλησιαστική περιφέρεια περιλαμβάνει επίσης πλήθος ιστορικών Ιερών Μονών και Βυζαντινών Ναών με μεγάλο αριθμό περίπυστων εικόνων.[13]
Remove ads
Ιερές Μονές
Στην περιφέρεια της Ιεράς Μητρόπολης Ιεραπύτνης και Σητείας υπάγονται και φέρονται οι ακόλουθες "εν ενεργεία" Ιερές Μονές:
Ανδρώες Μονές
- 1. Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής και Ιωάννου του Θεολόγου Τοπλού Σητείας, όπου υπηρετούν 9 μοναχοί. Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα.
- 2. Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Ιεράπετρας. Η αρχαιότερη της εκκλησιαστικής περιφέρειας, ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα. Σ΄ αυτήν υπηρετούν 4 μοναχοί.
- 3. Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Καψά Σητείας. Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα, όπου και υπηρετούν σήμερα 3 μοναχοί.
Γυναικείες Μονές
- 1. Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής Μαλλών Iεράπετρας. Ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα. Σ΄ αυτήν υπηρετούν σήμερα 4 μοναχές.
- 2. Ιερά Μονή Αγίων Πάντων Αγιασμένου Ιεράπετρας, όπου υπηρετούν 3 μοναχές.
Ιερά Ησυχαστήρια
- 1. Ιερό Ησυχαστήριο Αναστάσεως του Κυρίου, γνωστότερο ως "Άξιον Εστί", Ιεράπετρας.
Διαλυμένες Μονές
Στην ίδια περιφέρεια διέλαμψαν παλαιότερα εννέα ακόμη Ι. Μονές που σήμερα, (2017), αν και φέρονται "διαλελυμέναι", χαρακτηρίζονται ενοριακές, οι οποίες και είναι:
- 1. Μονή "Παναγίας Παπλινού" Βαϊνιάς Ιεράπετρας
- 2. Μονή "Αγίας Σοφίας Αρμένων" της Σητείας
- 3. Μονή "Παναγίας Φανερωμένης Τράχυλα" Σητείας
- 4. Μονή "Υπεραγίας Θεοτόκου Αρμού", στη θέση "Αρμός", Μαλλών Ιεράπετρας
- 5. Μονή "Παναγίας Βρυωμένης" Μεσελέρων Ιεράπετρας
- 6. Μονή "Αγίου Γεωργίου Άσσαρης", Φανερωμένης
- 7. Μονή "Κερά Γραμμένης" (Παναγίας) παρά το χωριό Σταυρός Ιεράπετρας
- 8. Μονή "Παναγίας Καρυδιανής" Ιεράπετρας
- 9. Μονή "Παναγίας Διχαλά" Σητείας.
Remove ads
Αγιολογία
Βασικές τοπικές εορτές και προσκυνήματα στην περιφέρεια της εν λόγω Ιεράς Μητρόπολης είναι:
- Παναγίας Φανερωμένης (15 Αυγούστου)
- Παναγίας Εξακουστής (8 Σεπτεμβρίου)
- "Άξιον Εστί" (11 Ιουνίου)
- Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καψά (26 Αυγούστου)
- Αγίου Γεωργίου Ιεράπετρας (23 Απριλίου)
- Αγίας Αικατερίνης Σητείας (25 Νοεμβρίου)
- Αγίου Νίκωνος Ιεράπετρας (26 Νοεμβρίου)
- Αγίου Ιωσήφ του εξ Αζωκεράμου Σητείας (22 Ιανουαρίου)
- Οσίου Ιωσήφ του Θαυματουργού, Ιερά Μονή Καψά (8 Αυγούστου)
- Οσίου Ιωάννου του Ερημίτη (στο παρεκκλήσιο της Μητροπόλεως) Ιεράπετρα (7 Οκτωβρίου)
- Αγίων Πάντων "Αγιασμένων" Ιεράπετρας
- Γέννησης Θεοτόκου Λιθινών (8 Σεπτεμβρίου)
- Αγίου νέου ιερομάρτυρος Ιακώβου Αρχατζικάκη και πάντων των Μικρασιατών Νεομαρτύρων (Σεπτέμβριος - Κυριακή προ της Υψώσεως του Τ. Σταυρού)[14]
Remove ads
Περιοδικές εκδόσεις
Επί αρχιεροσύνης του μακαριστού Φιλοθέου Βουζουνεράκη (1961-1993) η εν λόγω Ιερά Μητρόπολις εξέδιδε το μηνιαίο περιοδικό "Η Αγία Φωτεινή η ισαπόστολος" με ποικίλα θρησκευτικά θέματα. Από το έτος 1998 ξεκίνησε η κυκλοφορία του εντύπου Άγκυρα ελπίδος, το οποίο εκδίδεται σε διμηνιαία βάση. Από του έτους 1999 εκδίδονται επίσης τα νεανικά έντυπα Κοντά στο Χριστό και Νεανικά αγκυροβολήματα με ποικίλο κατηχητικό περιεχόμενο καθώς και το κατ΄ έτος Εκκλησιαστικό Ημερολόγιο.
Remove ads
Υποσημειώσεις και παραπομπές
Πηγές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads