Ινστιτούτο Καταλανικών Μελετών

Το Ινστιτούτο Καταλανικών Μελετών (στα καταλανικά, Institut d'Estudis Catalans) είναι ένας θεσμός της Καταλονίας με επιστημονικό, ακαδημαϊκό και πολιτισμικό χαρακτήρα που έχει ως αντικείμενο την επιστημονική μελέτη όλων των πλευρών του καταλανικού πολιτισμού. Χωρίζεται σε διάφορους τομείς, με κυρίαρχο και πιο γνωστό αυτόν της Φιλολογίας, που είναι και το κύριο ρυθμιστικό όργανο της σημερινής καταλανικής γλώσσας. Επίσης συγκεντρώνει γύρω του 28 θυγατρικούς οργανισμούς.

Ινστιτούτο Καταλανικών Μελετών

Institut d'Estudis Catalans
Το έμβλημα του Ινστιτούτου Καταλανικών Σπουδών
Ίδρυση	1907
Ιδρυτής	Ενρίκ Πρατ ντε λα Ρίβα
Τοποθεσία	Βαρκελώνη, Ισπανία
Ιστότοπος	www.iec.cat

Το Ινστιτούτο ιδρύθηκε στις 18 Ιουνίου του 1907 από το επαρχιακό συμβούλιο της Βαρκελώνης και είχε ως πρώτο πρόεδρό του τον Αντόνι Ρουβιό ι Λιουκ. Από το 1922 είναι μέλος της Παγκόσμιας Ακαδημαϊκής Ένωσης. Σήμερα φιλοξενείται στον «Οίκο της Ανάρρωσης» (Casa de Convalescència), στην γειτονιά Ραβάλ της Βαρκελώνης, δίπλα στην Βιβλιοθήκη της Καταλονίας.

Ιστορία

Το 1906, το 1ο Διεθνές Συνέδριο της Καταλανικής Γλώσσας, κάτω από την προεδρία του μαγιορκινού γλωσσολόγου Αντόνι Μαρία Αλκοβέ, αποφάσισε την ίδρυση ενός κεντρικού θεσμού σχετικού με την κουλτούρα των καταλανόφωνων περιοχών της Ευρώπης, δεδομένης της αδιαφορίας που επεδείκνυε περί αυτού το Ισπανικό κράτος. Ως πρότυπα θεωρήθηκαν αντίστοιχες ενέργειες στη Γαλλία (École des Hautes Études) και στην Ιταλία (Reale DIputazione di Storia Patria).^[1]

Στις 18 Ιουνίου 1907, ο πρόεδρος του Επαρχιακού Συμβουλίου της Βαρκελώνης, Ενρίκ Πρατ ντε λα Ρίβα, προχώρησε στην ίδρυση του Ινστιτούτου Καταλανικών Μελετών. Η ίδρυση του Ινστιτούτου έγινε κάτω από χαμηλούς τόνους για να μην ξεσηκώσει διαμαρτυρίες και ως πρώτος πρόεδρός της αναδείχθηκε ο Αντόνι Ρουβιό ι Λιούκ, πρόσωπο κοινής αποδοχής, καθηγητής του πανεπιστημίου της Βαρκελώνης και υπεύθυνος για την εδραίωση του πανεπιστημιακού προγράμματος καταλανικών σπουδών. Τα υπόλοιπα μέλη ήταν οι εξής:^[2]

• ο Ζουζέπ Πιζοάν ι Σοτέρας (ως γραμματέας), ιστορικός τέχνης και γραμματέας του 1ου Διεθνές Συνεδρίου για την Καταλανική Γλώσσα,
• ο Ζουζέπ Πουτς ι Καδαφάλκ, αρχιτέκτονας και πολιτικός,
• ο Ζάουμε Μασό ι Τορέντες, ιστορικός,
• ο Ζοακίμ Μιρέτ ι Σανς, ιστορικός,
• ο Γκιλιέμ Μαρία δε Μπροκάτ, νομικός,ιστορικός του δικαίου και μέλλος της Βασιλικής Ακαδημίας των Καλών Γραμμάτων της Βαρκελώνης,
• ο Μικέλ ντελ Σανς Ολιβέ, ιστορικός κι επίσης μέλλος της Βασιλικής Ακαδημίας των Καλών Γραμμάτων
• και ο Πέρε Κορομίνες, οικονομολόγος, συγγραφέας και πολιτικός, πατέρας του γλωσσολόγου Ζοάν Κορομίνες.

Ως γραμματείς τοποθετήθηκαν επίσης και δύο μαθητές του προγράμματος καταλανικών σπουδών, ο Ζόρδι Ρουβιό ι Μπαλαγέ, γιος του προέδρου, και ο Ραμόν ντ'Αλός ι δε Ντόου, που αντικαταστάθηκε το 1909 από τον Φρανσέσκ Μαρτορέλ ι Τραβάλ. Αυτά τα τρία μέλη δίχως δικαίωμα ψήφου αποτέλεσαν στη συνέχεια την επόμενη γενιά που θα διοικούσε το Ινστιτούτο, μαζί με τους Ραμόν ντ' Αβαδάλ, Φεράν Μπαλς ι Ταβερνέ και άλλους.^[1]

Αρχικά το Ινστιτούτο αποτελείτο από τέσσερις τομείς: ιστορίας, αρχαιολογίας, δικαίου και γλωσσολογίας. Μια πρώτη εργασία του υπήρξε η καταγραφή των ρομανικών έργων τέχνης των Πυρηναίων.^[3] Σχετική με την δραστηριότητα του Ινστιτούτου υπήρξε η έκδοση διάφορων έργων από μέλη του, όπως τα Les pintures murals catalanes ('Οι καταλανικές τοιχογραφίες') του Ζοζέπ Πιζοάν, L'arquitectura romànica a Catalunya ('Η ρομανική αρχιτεκτονική στην Καταλονία') του Πουτς ι Καδαφάλκ, Les monedes catalanes ('Τα καταλανικά νομίσματα') του Ζοακίμ Μποτέτ ι Σιζό και Documents per a la història de la cultura catalana migeval ('Στοιχεία για την ιστορία της μεσαιωνικό καταλανικό πολιτισμό') του Αντόνι Ρουβιό ι Λιουκ.^[4]

Σταδιακά έγινε αντιληπτή η ανάγκη επέκτασης των δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου και σε άλλους τομείς της γνώσης. Με την ανασυγκρότηση του 1911 δημιουργήθηκε οι τομείς της φιλολογίας, υπό τον Αντόνι Μαρία Αλκοβέ,τον Πονπέου Φάβρα και τον ποιητή Αντόνι Μαραγάλ, και της επιστήμης, ενώ οι τομείς της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας ενώθηκαν σε ένα.

Η κανονικοποίηση της καταλανικής γλώσσας

Στις αρχές του 20ού αιώνα η καταλανική γλώσσα, κυρίαρχη στην Καταλονία, δεν έχαιρε σταθερού προτύπου. Ο Πρατ ντε λα Ρίβα αντιλαμβανόταν ότι «το κράτος δεν ενδιαφέρεται για την καταλανική κουλτούρα [δηλ. την κουλτούρα στα καταλανικά] και [ότι] τα επαρχιακά συμβούλια πρέπει να αναπληρώσουμε την ανεπάρκεια αυτή του κράτους, προωθώντας την καλλιέργεια και την τελειοποίηση της γλώσσας»^[5]. Αυτός λοιπόν ήταν ένας από τους κύριους λόγους ίδρυσης του Ινστιτούτου. Οι στόχοι του ήταν να θέσουν κανόνες στη γραφή και να προωθήσουν τα καταλανικά ως επιστημονική γλώσσα.^[2] Κατά την τελετή σύστασης του θεσμού, έγινε ακριβής αναφορά στην «ανασύσταση και οργάνωση οποιουδήποτε γεγονότος σχετίζεται με την αυθεντική καταλανική κουλτούρα» και στην «επιστημονική έρευνα όλων των στοιχείων που αποτελούν την καταλανική κουλτούρα».

Η συστηματοποίηση της γλώσσας ανατέθηκε στον μηχανικό Πονπέου Φάβρα^[2], ένα γλωσσολόγο που έχαιερε μεγάλης αναγνώρισης μετά τη συμμετοχή του στο 1ο Συνέδριο για την Καταλανική Γλώσσα τον προηγούμενο χρόνο. Ο Φάβρα ηγήθηκε των συζητήσεων του Φιλολογικού Τομέα του Ινστιτούτου γύρω από την επιλογή των ορθογραφικών κανόνων, που εν τέλει ενσωμάτωσαν στοιχεία από όλες τις διαλέκτους της Καταλονίας και πραγματώθηκαν με την έκδοση, το 1913, των Ορθογραφικών Κανόνων (Normes Ortogràfiques).^[2][6] Τα καταλανικά πλέον είχαν επίσημους ορθογραφικούς κανόνες που έγιναν αποδεκτοί, παρά τις όποιες αρχικές αντιδράσεις, από το σύνολο των θεσμών που έκαναν επίσημη χρήση των καταλανικών στην Καταλονία.^[2] Το επαρχιακό συμβούλιο της Βαρκελώνης ίδρυσε την Έδρα Καταλανικής Γλώσσας, που έμεινε ανενεργή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πρίμο δε Ριβέρα και την οποία ανέλαβε ο Φάβρα το 1932. Το 1931 ο ίδιος έκδωσε το Γενικό Λεξιλόγιο της Καταλανικής Γλώσσας.^[2]

Η δικτατορία

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του στρατηγού Φράνκο, το Ινστιτούτο έπαψε να λειτουργεί επίσημα. Οι εγκαταστάσεις του ερημώθηκαν, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλά αρχεία που μέχρι τότε φιλοξενούνταν εκεί. Τα κύρια μέλη του, ωστόσο, συνέχισαν να εργάζονται και να εκδίδουν επιστημονικά έργα. Το Ινστιτούτο λάμβανε κρυφά δωρεές και με αυτόν τον τρόπο συνέχισε να λειτουργεί απρόσκοπτα παρά την λογοκρισία. Το 1968, ο τομέας Κοινωνικών Επιστημών διαχωρίστηκε από τον τομέα Θετικών Επιστημών.

Σήμερα

Μετά το τέλος της δικτατορίας και με την επαναφορά των περιφερειακών ελευθεριών στην Ισπανία (ανασύσταση των περιφερειακών οργανισμών αυτοδιοίκησης), το Ινστιτούτο τέθηκε κάτω από την αιγίδα της Ζενεραλιτάτ της Καταλονίας κι ενσωμάτωσε μέλη από τον ευρύτερο χώρο των καταλανόφωνων περιοχών της Ευρώπης.

Οργάνωση

Τομείς

Σήμερα το Ινστιτούτο αποτελείται από πέντε τομείς:

• τομέας Φιλολογίας
• τομέας Βιολογικών Επιστημών
• τομέας Επιστημών και Τεχνολογίας
• τομέας Ιστορίας-Αρχαιολογίας
• τομέας Φιλοσοφίας και Κοινωνικών Επιστημών

Θυγατρικοί οργανισμοί

Το Ινστιτούτο Καταλανικών Μελετών συνεργάζεται με διάφορους θυγατρικούς οργανισμούς, που σχετίζονται με τους αντίστοιχους τομείς αλλά διατηρούν την αυτονομία τους. Αυτοί είναι:^[7]

Καταλανικός Θεσμός Φυσικής Ιστορίας (1899, θυγατρικός του Ινστιτούτου το 1915) Καταλανική Ένωση Βιολογίας (1912) Καταλανική Ένωση Φιλοσοφίας (1923) Καταλανική Ένωση Γεωγραφίας (1935) Καταλανική Ένωση Ιστορικών Μελετών (1946) Καταλανική Ένωση Εκκλησιαστικών Μελετών (1969) Καταλανική Ένωση Μουσικολογίας (1973) Φίλοι της Ρομανικής Τέχνης (1977) Καταλανική Ένωση Οικονομίας (1977) Καταλανική Ένωση Νομισματικών Μελετών (Societat Catalana d'Estudis Numismàtics) (1979) Καταλανικός Σύλλογος Διατροφικών Επιστημών (Associació Catalana de Ciències de l'Alimentació) (1979, θυγατρικής το 1992) Καταλανική Ένωση Κλασσικών Μελετών (Societat Catalana d'Estudis Clàssics)(1979) Καταλανικός Σύλλογος Κοινωνιολογίας (Associació Catalana de Sociologia) (1979) Καταλανική Ένωση Χωροταξίας (Societat Catalana d'Ordenació del Territori) (1979) Καταλανική Ένωση Παιδαγωγίας (Societat Catalana de Pedagogia) (1979) Ένωση Ιστορίας της Εκπαίδευσης των καταλανόφωνων περιοχών (Societat d'Història de l'Educació dels Països de Llengua Catalana) (1982)

Καταλανικός Οργανισμός Γεωργικών Μελετών (Institució Catalana d'Estudis Agraris) (1984) Καταλανική Ένωση Επικοινωνίας (Societat Catalana de Comunicació) (1985) Καταλανική Ένωση Φυσικής (Societat Catalana de Física) (1986) Καταλανική Ένωση Μαθηματικών (Societat Catalana de Matemàtiques) (1986) Καταλανική Ένωση Χημείας (Societat Catalana de Química) (1986) Καταλανική Ένωση Τεχνολογίας (Societat Catalana de Tecnologia) (1986) Καταλανική Ένωση Γλώσσας και Λογοτεχνίας (Societat Catalana de Llengua i Literatura) (1986) Καταλανική Ένωση Ιστορίας της Επιστήμης και της Τεχνικής (Societat Catalana d'Història de la Ciència i de la Tècnica) (1991) Καταλανική Ένωση Εβραϊκών Μελετών (Societat Catalana d'Estudis Hebraics) (1995) Καταλανική Ένωση Νομικών Μελετών (Societat Catalana d'Estudis Jurídics) (1995) Καταλανική Ένωση Κοινωνικής Γλωσσολογίας (Societat Catalana de Sociolingüística) (2008) Κοινωνικής Γλωσσολογίας Ορολογίας (Societat Catalana de Terminologia) (2008)

Τομέας Φιλολογίας

Ο Τομέας Φιλολογίας του Ινστιτούτου ουσιαστικά παίζει τον ρόλο της Ακαδημίας της Καταλανικής Γλώσσας. Έχει ως αντικείμενο την επιστημονική μελέτη της καταλανικής γλώσσας, την ανανέωση του λεξικού της και την προβολή της τόσο μέσα στα πλαίσια των καταλανόφωνων περιοχών, όσο κι έξω από αυτές. Οι ορθογραφικοί κανόνες που πρωτοδημοσίευσε ο Πονπέου Φάβρα το 1913 συνεχίζουν να αποτελούν το πρότυπο γραφής της γλώσσας.^[8]

Το Ινστιτούτο αναγνωρίζεται ως ο μοναδικός υπεύθυνος οργανισμός για τα καταλανικά στο μεγαλύτερο μέρος των καταλανόφωνων περιοχών της Ευρώπης (Καταλονία, Ανδόρρα, Βόρεια Καταλονία, Βαλεαρίδες Νήσους), εκτός από την Βαλενθιανική Κοινότητα που αναγνωρίζει στη θέση του την Βαλενθιανική Ακαδημία της Γλώσσας και την Καταλανόφωνη Περιοχή της Αραγονίας, όπου παρότι χρησιμοποιείται το πρότυπο του Ινστιτούτου, η καταλανική γλώσσα δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη.

Το σημαντικότερα έργο του Ινστιτούτου υπήρξαν οι εκδόσεις τριών λεξικών: του Diccionari General de la Llengua Catalana ('Γενικού Λεξικού της Καταλανικής Γλώσσας') το 1931, που υπήρξε το λεξικό αναφοράς για τα καταλανικά μέχρι το 1995, το Diccionari de la llengua catalana de l'IEC ('Λεξικό της καταλανικής γλώσσας του Ινστιτούτου Καταλανικών Μελετών') που πήρε τη θέση του ως λεξικογραφικό έργο αναφοράς των καταλανικών και το Diccionari català-valencià-balear ('Λεξικό Καταλανικών-Βαλενθιανικών-Βαλεαρικών'), γνωστό και ως Diccionari Alcover-Moll ('Λεξικό Αλκοβέ-Μολ'), που έχει χαρακτήρα λεξικογραφικής κι ετυμολογικής συλλογής του σώματος των καταλανικών.