Κατεπάνω

Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο Κατεπάνω ήταν ανώτατος πολιτικός και στρατιωτικός άρχοντας. Η υπ'αυτόν διοικητική περιφέρεια (καθώς και το αξίωμα και η δικαιοδοσία του) ονομάζονταν κατεπανάτο^{[Σημ. 1]} ή κατεπανίκιον^[1]. Πριν τη διοικητική μεταρρύθμιση των Κομνηνών ο όρος «κατεπανίκιο» δήλωνε το «μέγα θέμα» και στην ιεραρχική κλίμακα ο «κατεπάνω» βρισκόταν αμέσως μετά τον «δούκα»(δουξ > κατεπάνω > στρατηγός), ενώ αργότερα ο «κατεπάνω» εκπίπτει στο ισοδύναμο ενός «κόμητος», όντας ενίοτε απλά τοποτηρητής στο όνομα του αυτοκράτορα και τίθεται πλέον στην ιεραρχία μετά τον «στρατηγό» αλλά και μετά τους κατώτερούς του^[2].

Η διοικητική διαίρεση της Αυτοκρατορίας το 1025, όπου διακρίνονται τα ανατολικά δουκάτα και κατεπανίκια. Η νότια Ιταλία βρισκόταν στη δικαιοδοσία του «κατεπάνω της Ιταλίας», ενώ η Βουλγαρία, η Σερβία και το Παρίστριον βρέθηκαν συχνά διοικούμενες ως ξεχωριστά «κατεπανίκια».

Ο όρος συναντάται σε περιοχές της αυτοκρατορίας, όπως στην Τραπεζούντα, έως και τον 14ο αιώνα^[3].

Σημειώσεις

1. Ο όρος «κατεπανάτο» δε συναντάται σε βυζαντινές πηγές, καθώς δημιουργήθηκε από Βυζαντινολόγους. Παρ'όλ'αυτά, οι Νορμανδοί χρησιμοποίησαν το όνομα «Καπιτανάτα» (Capitanata) αναφερόμενοι στη νότιο Ιταλία.