Κρεβάτι

Το κρεβάτι ή κλίνη είναι ένα έπιπλο που αποτελεί τη βάση στήριξης του ολοκληρωμένου συστήματος ύπνου. Ο όρος κρεβάτι με την ευρεία έννοια δηλώνει το κρεβατόστρωμα, το οποίο αποτελείται από δύο κύρια μέρη, τη βάση στήριξης (κρεβάτι) και το στρώμα.

Υπνοδωμάτιο στο Υπαίθριο Μουσείο του Ντέτμολντ στη Γερμανία.

Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ, Το Κρεβάτι, 1893, Γαλλία, Μουσείο Ορσέ.

Το κρεβατόστρωμα, εκτός από τον ύπνο, χρησιμοποιείται για ξεκούραση, διάβασμα, παιχνίδι και άλλα. Μερικά στοιχεία που προστίθενται είναι το κεφαλάρι, το ποδαρικό, ο ουρανός, το μαξιλάρι και τα κλινοσκεπάσματα, όπως σεντόνι, κουβέρτα, πάπλωμα και κάλυμμα.

Το κρεβάτι συνήθως φτιάχνεται από ξύλο ή μέταλλο. Μπορεί να περιέχει τελάρο ή τάβλες στήριξης, καθώς και να διαθέτει αποθηκευτικό χώρο.

Προσκέφαλο με δύο εικόνες του θεού Βησά, περ. 1539-1190 π.Χ., Νέα Υόρκη, Μουσείο Μπρούκλιν.

Διατίθεται σε μεγάλη ποικιλία σχημάτων και μεγεθών, όπως βρεφικό, παιδικό, μονό, ημίδιπλο, διπλό, υπέρδιπλο. Μπορεί να είναι τροχήλατο, πτυσσόμενο, υπερυψωμένο (σοφίτα), διώροφο/πολυώροφο (κουκέτες).

Ιστορική αναδρομή

Κρεβάτι του 19ου αιώνα, Βαρκελώνη, Μουσείο Σχεδίου.

Προϊστορία

Το αρχαιότερο κλινόστρωμα φαίνεται να αποκαλύφθηκε στο Παραμεθόριο Σπήλαιο (Border Cave), μία βραχοσκεπή στη Μεσημβρινή Αφρική, κοντά στα σύνορα ανάμεσα στη Νότια Αφρική και το Εσουατίνι. Οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία ότι οι άνθρωποι τοποθετούσαν δεμάτια αγρωστίδων επάνω σε στρώματα τέφρας για να δημιουργήσουν άνετους χώρους για ύπνο. Υποθέτουν ότι, τα εντομοαπωθητικά φυτά και τα στρώματα της τέφρας χρησιμοποιήθηκαν για προστασία από τη βρωμιά και τα αρθρόποδα. Αυτό το «κρεβάτι» χρονολογείται τουλάχιστον πριν από 200.000 χρόνια.^[1][2][3]

Τα Πρωτεύοντα είναι ευπροσάρμοστα θηλαστικά και παρουσιάζουν ένα μεγάλο εύρος χαρακτηριστικών. Για παράδειγμα, υπάρχουν πρωτεύοντα που δεν κοιμούνται στα κλαδιά αλλά φτιάχνουν επιφάνειες ύπνου ή κρεβάτια. Διατυπώθηκε η άποψη ότι κάποια στιγμή κατά το Μειόκαινο, πριν από 23 έως 5 εκατομμύρια χρόνια, οι αρχαίοι πίθηκοι (χιμπατζήδες) άλλαξαν τις θέσεις ύπνου τους από κλαδιά σε επίπεδες επιφάνειες.^[4]

Αρχαία ιστορία

Αντίγραφο της κλίνης της βασίλισσας της Αιγύπτου Χετεφερές Α΄, 4η Δυναστεία Φαραώ, περ. 2600 π.Χ., Ηνωμένες Πολιτείες, Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. Ξύλινο κρεβάτι με προσκέφαλο, από τα ταφικά έπιπλα της βασίλισσας.

Τα πρώιμα κρεβάτια ήταν κάτι περισσότερο από έναν σωρό από άχυρα ή κάποιο άλλο φυτικό υλικό, για παράδειγμα μια στοίβα από φύλλα φοίνικα, δέρματα ζώων ή αποξηραμένες φτέρες.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Μια σημαντική καινοτομία ήταν η ανύψωσή τους από το έδαφος, για την αποφυγή νερών, βρωμιάς και παράσιτων.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

---

Στην Υποσαχάρια Αφρική, στο Σπήλαιο Σιμπουντού (Sibudu Cave) στην ΚουαΖούλου-Νατάλ της Νότιας Αφρικής, αποκαλύφθηκε κρεβάτι που χρονολογείται πριν από 77.000 χρόνια. Το φυτικό στρώμα αποτελείται από κύπειρο και άλλα μονοκοτυλήδονα φυτά, με αρωματικά φύλλα και εντομοαπωθητικές ιδιότητες. Η κλινοστρωμνή αποτελείται από ένα είδος λαουρίδων.^[5]

---

Κρεβάτι από την αρχαία Ελλάδα, Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Κορίνθου.

Αναθηματικό κρεβάτι από την Ερέτρια. Πήλινο ειδώλιο Μύρινας, 350–300 π.Χ., Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, στο Ομηρικό έπος της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας περιγράφει τη «ριζωμένη» συζυγική κλίνη (λέχος) που είχε κατασκευάσει για εκείνον και την Πηνελόπη.

Σύμφωνα με την αφήγηση, την τορνευτή (σκαλιστή) κλίνη την έχτισε μέσα στον αυλόγυρο του σπιτιού τους. Φύτρωνε δέντρο θαλερό, ελιά στενόφυλλη, με κορμό χοντρό σαν μια κολόνα. Και τριγύρω του έχτισε την κάμαρα, με πέτρες ώς επάνω, και την στέγασε. Κλάδεψε την ελιά και απέκοψε από τη ρίζα τον κορμό, ολόγυρα τον λείανε επισταμένως, τον ίσιωσε με στάφνη (νήμα της στάθμης) για να φτιάξει το στήριγμα της τάβλας και τα κλινόποδα και τον διατρύπησε. Αφού τον απέτριψε καλά, στο τέλος στόλισε περίτεχνα την κλίνη με χρυσό και ασήμι και φίλντισι, και άπλωσε διάπλατα (τάνυσε) λουριά από δέρμα βοδιού σε χρώμα λαμπερό πορφυρό (Οδ. Ψ 177-217).^[6][7]

Ζακ-Λουί Νταβίντ, Πορτρέτο της κυρίας Ρεκαμιέ, 1800, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

---

Έπιπλα από τρικλίνιο Οικίας, 1ος αιώνας π.Χ., Μόντενα. Ένα εξαιρετικό δείγμα κλίνης.

Στην αρχαία Ρώμη, οι κλίνες μερικές φορές ήταν ψηλά και για να ανέβουν χρειάζονταν σκαμνί ή μικρή σκάλα ή σκαλοπάτια. Συχνά ήταν σχεδιασμένες για δύο άτομα και είχαν μία σανίδα/τάβλα ή κιγκλίδωμα στην πλάτη, καθώς και ανυψωμένο κεφαλάρι. Μικρά μαξιλάρια τοποθετούνταν στο ύψος του κεφαλιού και ενίοτε της πλάτης. Τα στρώματα γεμίζονταν με καλαμιές, σανό, ή μαλλί. Η πουπουλένια γέμιση άρχισε να χρησιμοποιείται προς το τέλος της ρωμαϊκής δημοκρατίας, όταν η εθιμοτυπία απαιτούσε πολυτέλεια.

Το δωμάτιο του κυρίου, Παρίσι, Μουσείο Ζακμάρ-Αντρέ.

Τα καλύμματα των κλινών (κουβερλί) μερικές φορές ήταν πολύ ακριβά, συνήθως ήταν πορφυρά με κεντημένες χρυσές φιγούρες και πλούσια κρεμαστάρια που κάλυπταν το μπροστινό μέρος. Ο σκελετός των κλινών συχνά ήταν από κράμα μπρούντζου με ασήμι, και ο αυτοκράτορας Ελαγάβαλος είχε κλίνη από ατόφιο ασήμι. Στους τοίχους ορισμένων σπιτιών στην Πομπηία εντοπίστηκαν κάποιες κόγχες κλινών που πιθανότατα έκλειναν με κουρτίνες ή συρόμενα χωρίσματα.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι είχαν διάφορα είδη κλινών. Αυτά περιελάμβαναν:^[8]

Κρεβάτι με ουρανό, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

• Λέχος του κοιτώνα (lectus cubicularis), η κλίνη ύπνου.
• Λέχος γαμήλιος ή ζυγός (lectus genialis ή jugalis), η συζυγική κλίνη. Ήταν τοποθετημένη στο αίθριο (atrium) και αφιερωμένη στον γκένιους και τη γιούνο του παντρεμένου ζευγαριού.
• Λέχος νυκτερευτική (lectus lucubratorius), η κλίνη που χρησιμοποιείτο για ανάγνωση ή γραφή. Συνήθως έφερε ένα είδος αναλογίου.
• Λέχος κατάκλισης επί δείπνου (lectus discubitorius), η κλίνη - τραπέζι. Επάνω σε αυτήν, έτρωγαν και έπιναν ξαπλωμένοι/γερμένοι στην αριστερή πλευρά τους.
• Λέχος του τρικλίνου ή εστιατηρίου (lectus triclinaris), η δειπνητική κλίνη, ανάκλιντρο.
• Λέχος νεκρική ή θανάσιμος (lectus funebris ή emortualis), η νεκρική κλίνη. Το νεκροφορείο που μεταφερόταν ο νεκρός για ενταφιασμό ή καύση.^[9]

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τις κλίνες και για τα συμπόσια. Συνήθιζαν να ξαπλώνουν στη μία πλευρά και τεντώνονταν για να πάρουν φαγητό από ένα διπλανό τραπέζι.^[10]

Τυποποιημένα μεγέθη σημερινών κρεβατιών

Εργαστήριο Γουίλιαμ και Τζον Λινέλ (William and John Linnell), Το Κρεβάτι του Μπάντμιντον, Λονδίνο, Μουσείο Βικτορίας και Αλβέρτου. Η περίτεχνη ιαπωνική σκαλιστή ταπετσαρία και ο ψηλός θόλος σε σχήμα παγόδας που φυλάσσεται από επίχρυσους δράκους το καθιστούν ένα από τα πιο επιβλητικά δείγματα του αγγλικού Chinoiserie.^[11]

Το κρεβάτι γόνδολα της κυρίας Ρεκαμιέ, περίπου 1799, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Το κρεβάτι του Ναπολέοντος Βοναπάρτη, Kάστρο της Κομπιένης.

Το «Μεγάλο Κρεβάτι από την Γουέρ» (Great Bed of Ware), περίπου 1500-1600, Λονδίνο, Μουσείο Βικτορίας και Αλβέρτου. Δρύινο κρεβάτι με ουρανό, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, που κατασκευάστηκε από τον ξυλουργό Τζόνας Φόσμπρουκ (Jonas Fosbrooke). Το σχέδιο των πάνελ μαρκετερί προέρχεται από το έργο του Ολλανδού καλλιτέχνη Χανς Φρέντεμαν ντε Φρις.

Παιδικά κρεβάτια	Μονά κρεβάτια	Διπλά κρεβάτια	Γαλλικά κρεβάτια
60x120 cm	90x190 cm	180x190 cm	150x190 cm
70x140 cm	90x200 cm	180x200 cm	150x200 cm
70160 cm	90x220 cm	200x190 cm	150x210 cm
90x160 cm	100x190 cm	200x200 cm
	100x200 cm	200x210 cm
	100x210 cm
	100x220 cm
	120x200 cm
	140x200 cm
	140x220 cm
	160x200 cm
	160x220 cm

Τύποι κρεβατιών

Αναφέρονται ενδεικτικά ορισμένοι τύποι κρεβατιών:

• Κουκέτα: αποτελείται από δύο ή περισσότερα κρεβάτια, το ένα πάνω στο άλλο.
• Πτυσσόμενο ή σπαστό κρεβάτι: όταν δεν χρησιμοποιείται διπλώνει και ελευθερώνει τον χώρο που καταλαμβάνει. Μπορεί να είναι αρθρωτό στον τοίχο ή να είναι ενσωματωμένο σε ένα έπιπλο που προσομοιάζει με ντουλάπα.
• Ράντζο: πτυσσόμενο κρεβάτι με συγκεκριμένο σχεδιασμό.
• Καναπές-κρεβάτι: έπιπλο που έχει τη διπλή λειτουργία του καναπέ και του κρεβατιού.
• Πολυθρόνα-κρεβάτι: έπιπλο πολυθρόνας που γίνεται κρεβάτι.
• Ντιβάνι ή ντιβανοκασέλα: τύπος κρεβατιού χωρίς μπράτσα, συνήθως με αποθηκευτικό χώρο, που χρησιμοποιείται και σαν καναπές.
• Σοφάς ή μιντέρι: παραδοσιακός τύπος κρεβατιού - καναπέ, ενίοτε κτιστού.
• Κτιστό κρεβάτι: μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν καναπές.
• Φουτόν: παραδοσιακός τύπος ιαπωνικού κρεβατιού, μπορεί να διπλωθεί και να μετατραπεί σε πολυθρόνα ή καναπέ.
• Νοσοκομειακό ή ορθοπεδικό κρεβάτι: ανυψώνεται στην πλάτη, στη μέση και στα πόδια. Διαθέτει σημεία στερέωσης για κάγκελα, πλαίσια ανάρτησης και έλξης κ.λπ.
• Κρεβάτι με ουρανό: κρεβάτι που έχει πλαίσιο (σταθερό ή αποσπώμενο) ή κολόνες όπου μπορεί να τοποθετηθεί ύφασμα (π.χ. κουρτίνα, κουνουπιέρα ή συνδυασμός αυτών) για να ντύσει το κρεβάτι. Ο ουρανός μπορεί να είναι ενσωματωμένος και διακοσμημένος με παραστάσεις.
• Κρεβάτι στρογγυλό: κρεβάτι σε στρογγυλό σχήμα (όπως σε σχήμα καρδιάς).
• Θεματικό κρεβάτι: κρεβάτι που έχει ιδιαίτερο σχήμα (όπως αυτοκίνητο) ή θέμα που μπορεί να σχετίζεται με σειρές ή ταινίες.
• Κρεμαστό κρεβάτι: μπορεί να κατασκευαστεί τόσο μέσα όσο και έξω από το σπίτι.
• Βρεφικό κρεβάτι και κούνια: μικρό κρεβάτι για μωρά.
• Κρεβάτι φωλιά: κρεβάτι για κατοικίδιο.

• 
  Κινεζικό κρεβάτι με ουρανό, Δυναστεία Τσινγκ, επαρχία Τσετσιάνγκ ή Τσιανγκσού, τέλη 19ου ή αρχές 20ου αιώνα, Μόντρεαλ, Μουσείο Καλών Τεχνών.
• 
  Ένα αρχαίο κρεβάτι ύψους 10 ποδιών, Μπαγκλαντές, Εθνικό Μουσείο.
• 
  Κρεβάτι Πολωνικό,18ος αιώνας, Παρίσι, Ανάκτορο των Βερσαλλιών.
• 
  Κρεβάτι-κουτί ή κλειστό κρεβάτι, 18ος αιώνας, Αυστρία.
• 
  Το κρεβάτι της κόρης (Σαγκάη, Κίνα).
• 
  Καναπές-κρεβάτι.
• 
  Ανάκλιντρο.
• 
  Κρεβάτι στρογγυλό.
• 
  Κουκέτα τρένου.
• 
  Νοσοκομειακό ορθοπεδικό κρεβάτι.
• 
  Κρεβάτι σκύλου.