Πάνθεον (Παρίσι)

Το Πάνθεον (γαλλ. Panthéon/Le Panthéon national, από την ελληνική λέξη, που σημαίνει «όλοι οι θεοί») των Παρισίων είναι ένα κτίσμα στο Καρτιέ Λατέν της πόλης. Κτίσθηκε αρχικώς ως ναός αφιερωμένος στην Αγία Γενοβέφα (Ζενεβιέβ), την πολιούχο των Παρισίων, με σκοπό να φιλοξενήσει τη λειψανοθήκη με το λείψανό της. Ωστόσο, μετά από πολλές τροποποιήσεις, χρησιμεύει σήμερα ως ένα μη θρησκευτικό μαυσωλείο που περιέχει τα λείψανα διακεκριμένων Γάλλων πολιτών (και μερικών αλλοεθνών). Αρχιτεκτονικώς, αποτελεί πρώιμο παράδειγμα νεοκλασικισμού, με πρόσοψη που έχει ως πρότυπο το Πάνθεον της Ρώμης, ενώ επιστέφεται από θόλο που έχει στοιχεία του Tempietto του Ντονάτο Μπραμάντε στη Ρώμη (στο San Pietro in Montorio).

Πάνθεον
Panthéon
Είδος	μαυσωλείο και εκκλησία[1][2]
Αρχιτεκτονική	νεοκλασική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Θρήσκευμα	Καθολικισμός[3]
Διοικητική υπαγωγή	Σορμπόν[2] και 5ο δημοτικό διαμέρισμα του Παρισιού
Χώρα	Γαλλία[1][2]
Έναρξη κατασκευής	1758
Ολοκλήρωση	1781
Ύψος	83 μέτρα
Αρχιτέκτονας	Ζακ-Ζερμαίν Σουφλό, Jean-Baptiste Rondelet[4] και Maximilien Brébion[4]
Προστασία	κατηγοριοποιημένο ιστορικό μνημείο στη Γαλλία (από 1920)[1] και κατηγοριοποιημένο ιστορικό μνημείο στη Γαλλία (από 2008)[1]
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Πάνθεον βρίσκεται στο 5ο Διαμέρισμα, στον Λόφο της Σαιν Ζενεβιέβ, από όπου έχει θέα προς όλη την πόλη. Ο αρχιτέκτονας Ζακ-Ζερμαίν Σουφλό είχε την πρόθεση να συνδυάσει το φως και τη λεπτότητα του γοτθικού καθεδρικού ναού με τις κλασικές αρχές, αλλά ο ρόλος του κτίσματος ως μαυσωλείου απαίτησε την κατάργηση των μεγάλων γοτθικών παραθύρων.

Ιστορία

Το εσωτερικό του θόλου

Το αέτωμα με την επιγραφή: Aux grands hommes, la patrie reconnaissante («Στους μεγάλους άνδρες της, η ευγνωμονούσα πατρίδα»).

Το άγαλμα του Βολταίρου στην «κρύπτη» του Πανθέου

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΕ΄ της Γαλλίας ορκίσθηκε το 1744 ότι, αν θεραπευόταν από την ασθένειά του, θα αντικαθιστούσε τον κατεστραμμένο ναό του Αββαείου της Αγίας Γενοβέφας με ένα κτίσμα αντάξιο της πολιούχου αγίας των Παρισίων. Πράγματι, έγινε καλά και εμπιστεύθηκε στον Αμπέλ-Φρανσουά Πουασόν, μαρκήσιο του Μαρινύ, με την εκπλήρωση του όρκου του. Το 1755 ο Μαρινύ ανέθεσε στον Ζακ-Ζερμαίν Σουφλό να σχεδιάσει ένα ναό και η κατασκευή άρχισε περίπου δύο χρόνια αργότερα, το 1758.

Ο Κορινθιακός ρυθμός με πλούσια λεπτομέρεια

Το συνολικό σχέδιο ήταν ενός «ελληνικού σταυρού» με ογκώδη είσοδο από κίονες Κορινθιακού ρυθμού. Οι φιλόδοξες γραμμές ήθελαν ένα τεράστιο οικοδόμημα με μήκος 110 μέτρα, πλάτος 84 και ύψος 83. Εξίσου εντυπωσιακή θα ήταν και η κρύπτη του. Η πιο αριστοτεχνική «πινελιά» του Σουφλό δεν είναι άμεσα αντιληπτή: ο τριπλός θόλος, με το κάθε του κέλυφος ταιριασμένο μέσα στα άλλα, επιτρέπει μία ματιά μέσα από το εσωτερικό προς τον δεύτερο θόλο, με την τοιχογραφία του Αντουάν-Ζαν Γκρο «Η αποθέωσις της Αγίας Γενοβέφας». Ο εξωτερικός θόλος είναι κτισμένος από πέτρα δεμένη με σιδερένιους συνδέσμους και καλυμμένη με μολυβένια φύλλα.

Τα θεμέλια τέθηκαν το 1758, αλλά εξαιτίας οικονομικών προβλημάτων της εποχής οι εργασίες προχωρούσαν αργά. Το 1780 ο Σουφλό πέθανε και αντικαταστάθηκε από ένα μαθητή του, τον Ζαν-Μπατίστ Ροντελέ (1743-1829). Το επανασχεδιασμένο Αββαείο της Αγίας Γενοβέφας ολοκληρώθηκε τελικώς μετά την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης, και συγκεκριμένα το 1790. Με τον θάνατο του δημοφιλούς Γάλλου πολιτικού και ρήτορα Μιραμπώ στις 2 Απριλίου 1791, η Εθνοσυνέλευση, της οποίας ο Μιραμπώ ήταν πρόεδρος, διέταξε να μετατραπεί το κτήριο από εκκλησία σε μαυσωλείο για τους επιφανείς Γάλλους, κρατώντας τον θεωρητικό της αρχιτεκτονικής Quatremère de Quincy ως επικεφαλής αυτού του σχεδίου. Καθώς ήταν αναμενόμενο, ο Μιραμπώ υπήρξε ο πρώτος του οποίου η σορός εναποτέθηκε στο νέο κτίσμα, στις 4 Απριλίου 1791. Ο γλύπτης Ζαν Γκυγιώμ Μουάτ σμίλεψε ένα ανάγλυφο σύμπλεγμα για το αέτωμα του Πανθέου με τίτλο «Η πατρίδα στεφανώνει τις ηρωικές και αστικές αρετές», το οποίο αντικαταστάθηκε αργότερα, με την Παλινόρθωση των Βουρβόνων, από αντίστοιχο έργο του Νταβίντ ντ' Ανζέ.

Δύο φορές μετά το 1791 το οικοδόμημα μετατράπηκε και πάλι σε ναό, πριν γίνει οριστικά ένα μέρος αφιερωμένο στα μεγάλα πνεύματα της Γαλλίας.

Το 1851 ο φυσικός Λεόν Φουκώ απέδειξε την περιστροφή της Γης περί τον άξονά της με ένα πείραμα που έγινε στο Πάνθεον (και έμεινε γνωστό από τότε ως «Πείραμα του Φουκώ»), αναρτώντας ένα Εκκρεμές του Φουκώ μήκους 67 μέτρων από τον κεντρικό θόλο. Σήμερα το αρχικό εκκρεμές φυλάσσεται στο Μουσείο Τεχνών και Επιτηδευμάτων, αλλά ένα αντίγραφο υπάρχει σήμερα σε κοινή θέα στο Πάνθεον^[5].

Από το 1906 ως το 1922 το Πάνθεον φιλοξενούσε το διάσημο γλυπτό του Ογκίστ Ροντέν Ο σκεπτόμενος.

Στα τέλη του 2006 ένα «πολιτιστικό αντάρτικο κίνημα» αυτοαποκαλούμενο «Untergunther» («les UX») ολοκλήρωσε ένα πρόγραμμα διάρκειας ενός έτους κατά το οποίο επισκεύασαν κρυφά τα παλαιά ρολόγια του Πανθέου.

Η οπίσθια όψη ενός γαλλικού τραπεζογραμματίου του 1959 με προσωπογραφία του Βίκτωρος Ουγκώ μαζί με άποψη του Πανθέου

Ως τόπος ταφής

Η επιγραφή πάνω από την είσοδο αναφέρει AUX GRANDS HOMMES LA PATRIE RECONNAISSANTE («Στους μεγάλους άνδρες της, η ευγνωμονούσα πατρίδα»). Θάβοντας τους επιφανείς άνδρες του στο Πάνθεον, το έθνος αναγνωρίζει την τιμή που έλαβε από αυτούς. Η εναπόθεση σορών ή λειψάνων στο μέρος αυτό είναι αυστηρά περιορισμένη και επιτρέπεται μόνο μετά από κοινοβουλευτική πράξη για «εθνικούς ήρωες». Παρόμοιος τόπος τιμητικής ταφής είναι το Μέγαρο των Απομάχων (Les Invalides) για ιστορικούς στρατιωτικούς ηγέτες όπως οι Μέγας Ναπολέων, Ντε Τουρέν και Βωμπάν. Κάθε πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα να προτείνει 1 αποθανόντα για να πάρει θέση στο Πάνθεον. Η προεδρία της δημοκρατίας και ο εκάστοτε επικεφαλής του Κέντρου Εθνικών Μνημείων για λογαριασμό της δέχονται σχετικές προτάσεις από Γάλλους πολίτες.

Ανάμεσα στους νεκρούς των οποίων τα λείψανα βρίσκονται στο Πάνθεον συγκαταλέγεται και ο Σουφλό, ο αρχιτέκτονάς του. Ο ευρύτατα διαδεδομένος θρύλος ότι τα λείψανα του Βολταίρου κλάπηκαν από το Πάνθεον το 1814 και πετάχτηκαν στα σκουπίδια είναι ψευδής. Τέτοιες φήμες προκάλεσαν το άνοιγμα του φερέτρου του το 1897, που επιβεβαίωσε ότι το λείψανό του βρισκόταν ακόμα εκεί.

Πανοραμική άποψη του εσωτερικού του Πανθέου

Πλήρης κατάλογος των αποτεθειμένων ή τιμωμένων στο Πάνθεον

Με χρονολογική σειρά αποθέσεως. Τα λείψανα μερικών από τους παρακάτω δεν υπάρχουν ή αποσύρθηκαν για διάφορους λόγους (δείτε τα σχόλια). Υπάρχει πάντως αναμνηστική πλάκα.

Χρόνος ταφής στο Πάνθεον	Ονοματεπώνυμο	Σχόλια
1791	Ονορέ Γκαμπριέλ Ρικετί, κόμης του Μιραμπώ	Ο πρώτος που αποτέθηκε στο Πάνθεον. Το λείψανο ωστόσο αποσύρθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1794, πετάχτηκε σε ανώνυμο τάφο στο Κλαμάρ και δεν ξαναβρέθηκε ποτέ.
1791	Βολταίρος (Φρανσουά Μαρί Αρουέ)
1792	Νικολά-Ζοζέφ Μπωρεπαίρ	Το λείψανο εξαφανίσθηκε.
1793	Λουί-Μισέλ λε Πελετιέ, μαρκήσιος του Saint-Fargeau	Η σορός του αποσύρθηκε από την οικογένειά του στις 14 Φεβρουαρίου 1795.
1793	Ωγκυστέν-Μαρί Πικό	Το λείψανο εξαφανίσθηκε.
1794	Ζαν-Πωλ Μαρά	Το λείψανο αποσύρθηκε.
1794	Ζαν Ζακ Ρουσσώ	Γεννήθηκε ως γαλλικής καταγωγής Ελβετός.
1806	Φρανσουά Ντενί Τρονσέ
1806	Κλωντ Λουί Πετιέ
1807	Ζαν-Ετιέν-Μαρί Πορταλί
1807	Λουί-Πιερ-Πανταλεόν Ρενιέ
1807	Λουί-Ζοζέφ-Σαρλ-Αμάμπλ ντ' Αλμπέρ, δούκας της Luynes	Το λείψανο αποσύρθηκε και επιστράφηκε στην οικογένειά του το 1862 μετά από απαίτησή της.
1807	Ζαν-Μπατίστ-Πιερ Μπεβιέρ
1808	Φρανσουά Μπαρτελεμύ, κόμης του Μπεγκυνό
1808	Πιερ Ζαν Ζωρζ Καμπανί
1808	Γκαμπριέλ-Λουί, μαρκήσιος του Κωλαινκούρ
1808	Ζαν-Φρεντερίκ, κόμης του Περεγκώ
1808	Αντουάν-Σεζάρ ντε Σουαζέλ, δούκας του Πραλέν
1808	Ζαν-Πιερ-Φερμέν, κόμης του Μαλέρ	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1809	Ζαν Μπατίστ Παπέν, κόμης του Σαιν-Κριστώ
1809	Ζοζέφ-Μαρί Βιέν
1809	Πιερ Γκαρνιέ, κόμης του Λαμπουασιέρ
1809	Ζαν Πιερ, κόμης του Σερ (Sers)	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1809	Ζερόμ-Λουί-Φρανσουά-Ζοζέφ, κόμης του Δυρραχίου	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1809	Ζυστίν Μποναβεντύρ Μοράρ ντε Γκαλ	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1809	Εμανυέλ Κρετέ, κόμης του Champnol
1810	Τζιοβάννι Μπαττίστα Καπράρα	Ιταλός. Το λείψανο αποσύρθηκε το 1861.
1810	Λουί-Βενσάν-Ζοζέφ λε Μπλον ντε Σαιν-Ιλαίρ
1810	Ζαν Μπατίστ Τρεϊλάρ
1810	Ζαν Λαν, δούκας του Μοντεμπέλο
1810	Σαρλ Πιερ Κλαρέ ντε Φλεριέ
1811	Λουί Αντουάν ντε Μπουγκαινβίλ
1811	Καρδινάλιος Τσαρλς Έρσκιν	Ιταλός σκωτικής καταγωγής
1811	Αλεξάντρ-Αντουάν Υρώ, βαρόνος του Σεναρμόν	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1811	Καρδινάλιος Ιπολίτο Αντόνιο (Βιτσέντι Μαρέρι)	Ιταλός
1811	Νικολά-Μαρί Σοντζί ντε Κουρμπόν
1811	Μισέλ Ορντενέ
1812	Ζαν-Μαρί Ντορσέν
1812	Γιαν Βίλεμ ντε Βιντέρ (στη γαλλική Ζαν Γκυγιώμ ντε Βιντέρ, κόμης Υεσέν)	Ολλανδός. Στο Πάνθεον βρίσκεται το λείψανο εκτός από την καρδιά, που είναι θαμμένη στη γενέτειρά του, το Κάμπεν.
1813	Υασίντ-Υγκέ-Τιμολεόν ντε Κοσέ, κόμης του Μπρισάκ
1813	Ζαν-Ιγκνάς Ζακεμινό, κόμης του Αμ
1813	Ζοζέφ Λουί Λαγκράνζ
1813	Ζαν, κόμης του Ρουσσώ
1813	Φρανσουά-Μαρί-Ζοζέφ-Ζυστίν, κόμης του Βιρύ
1814	Ζαν-Νικολά Ντεμενιέ
1814	Ζαν Ρεϋνιέ
1814	Κλωντ-Αμπρουάζ Ρενιέ, δούκας του Μάσσα ντι Καρράρα
1815	Αντουάν-Ζαν-Μαρί Τεβενάρ
1815	Κλωκλώντ Ζυστ Αλεξάντρ Λεγκράν
1829	Ζακ-Ζερμαίν Σουφλό
1885	Βίκτωρ Ουγκώ
1889	Λαζάρ Καρνό	Αποτέθηκε 66 χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εορτασμούς για τα 100 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση.
1889	Τεοφίλ Κορέ ντε λα Τουρ ντ΄Ωβέρν	Αποτέθηκε 89 χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εορτασμούς για τα 100 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση.
1889	Φρανσουά Σεβερέν Μαρσώ-Ντεγκραβιέρ	Αποτέθηκε 93 χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εορτασμούς για τα 100 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση – μόνο η τέφρα.
1894	Μαρί Φρανσουά Σαντί Καρνό	Αποτέθηκε αμέσως μετά τη δολοφονία του.
1907	Μαρσελέν Μπερτελό	Τάφηκε μαζί με τη σύζυγό του, Σοφί Μπερτελό, την πρώτη γυναίκα που αποτέθηκε στο Πάνθεον.
1908	Εμίλ Ζολά
1920	Λέων Γαμβέτας	Μόνο αγγείο με την καρδιά του
1924	Ζαν Ζωρές	Αποτέθηκε 10 χρόνια μετά τη δολοφονία του.
1933	Πωλ Παινλεβέ
1948	Πωλ Λανζεβέν
1948	Ζαν Μπατίστ Περέν	Αποτέθηκε την ίδια ημέρα με τον προηγούμενο.
1949	Βικτόρ Σελσέρ
1949	Φελίξ Εμπουέ	Αποτέθηκε την ίδια ημέρα με τον προηγούμενο.
1952	Λουδοβίκος Μπράιγ	Αποτέθηκε στην εκατοστή επέτειο του θανάτου του.
1964	Ζαν Μουλέν	Η τέφρα του μεταφέρθηκε από το Κοιμητήριο Περ Λασαίζ στις 19 Δεκεμβρίου 1964.
1987	Ρενέ Κασέν	Αποτέθηκε στην εκατοστή επέτειο της γεννήσεώς του.
1988	Ζαν Μονέ	Αποτέθηκε στην εκατοστή επέτειο της γεννήσεώς του.
1989	Ανρί Γκρεγκουάρ	Αποτέθηκε 158 χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εορτασμούς για τα 200 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση.
1989	Γκασπάρ Μοντζ	Αποτέθηκε 171 χρόνια μετά τον θάνατό του, στους εορτασμούς για τα 200 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση.
1989	Μαρκήσιος ντε Κοντορσέ	Στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 200 έτη από τη Γαλλική Επανάσταση, δημιουργήθηκε τάφος του στο Πάνθεον. Το φέρετρό του ωστόσο είναι άδειο, καθώς το λείψανό του έχει χαθεί (κενοτάφιο).
1995	Πιερ Κιουρί	Τάφηκε στο Πάνθεον τον ίδιο μήνα με τη σύζυγό του (Απρίλιος 1995).
1995	Μαρία Κιουρί	Πολωνή
1996	Αντρέ Μαλρώ	Η τέφρα του αποτέθηκε από το Κοιμητήριο Verrières-le-Buisson (Essonne) στις 23 Νοεμβρίου 1996, κατά την εικοστή επέτειο του θανάτου του.
1998	Τουσαίν Λουβερτύρ	Αϊτινός. Μόνο αναμνηστική πλάκα.
1998	Λουί Ντελγκρέ	Μόνο αναμνηστική πλάκα
2002	Αλέξανδρος Δουμάς (πατέρας)	Το λείψανο μεταφέρθηκε εδώ 132 χρόνια μετά τον θάνατό του.
2011	Αιμέ Σεζαίρ	Μόνο αναμνηστική πλάκα (6 Απριλίου 2011) — ο Σεζαίρ είναι θαμμένος στη Μαρτινίκα[6].

• Επιπλέον, τον Ιανουάριο του 2007 ο Γάλλος Πρόεδρος Ζακ Σιράκ απεκάλυψε μία πλάκα στο Πάνθεον στη μνήμη άνω των 2.600 ανθρώπων που αναγνωρίσθηκε ότι έσωσαν τις ζωές Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αυτή η πλάκα αναγράφει σε μετάφραση:

Κάτω από το πέπλο μίσους και σκότους που απλώθηκε πάνω από τη Γαλλία κατά τα έτη της Κατοχής, χιλιάδες φώτα αρνήθηκαν να σβήσουν. Αναγνωρισθέντες ως «Δίκαιοι των Εθνών» ή παραμένοντες ανώνυμοι, άνδρες και γυναίκες όλων των υποβάθρων και κοινωνικών τάξεων, έσωσαν Εβραίους από τις αντισημιτικές διώξεις και τα στρατόπεδα εξοντώσεως. Αψηφώντας τους κινδύνους, ενεσάρκωσαν την τιμή της Γαλλίας.

Κριτική

• Μία πρώτη κριτική πηγάζει ήδη από τη φράση του αετώματος «Στους μεγάλους άνδρες...». Η Μαρία Κιουρί είναι η μοναδική γυναίκα που βρίσκεται στο Πάνθεον από τη δική της αξία, και δεν είναι καν γαλλικής, αλλά πολωνικής καταγωγής. Πρόσφατα λοιπόν έγινε μία σχετική εκστρατεία^[7] με καταιγισμό προτάσεων για σημαντικές γυναικείες μορφές από την οργάνωση «Τολμήστε τον φεμινισμό». Πρώτη σε προτιμήσεις αναδείχθηκε η γυναίκα-έμβλημα της Κομούνας του 1871, η αναρχική Λουίζ Μισέλ, ενώ δεύτερη η Αδελφή Εμανυέλ, μοναχή που έζησε κοντά σε φτωχούς πληθυσμούς της Αιγύπτου και της Τουρκίας.
• Κανόνες εντάξεως στο Πάνθεον ουδέποτε κωδικοποιήθηκαν, με περισσότερους από τους μισούς να είναι ονόματα άγνωστα ακόμα και στους σύγχρονους Γάλλους^[7], ευρισκόμενοι εκεί χάρη στον Μέγα Ναπολέοντα.

Μερικοί διάσημοι Γάλλοι που ΔΕΝ αναπαύονται στο Πάνθεον

(παρότι απεβίωσαν μετά το 1791)

• Πιέρ Σιμόν Λαπλάς
• Λουί Παστέρ
• Ιούλιος Βερν
• Σαρλ ντε Γκωλ — είχε ζητήσει επίμονα η σορός του να μην απομακρυνθεί ποτέ από το χωριό του, Κολομπέ λε ντεζ Εγκλίζ
• Αλμπέρ Καμύ — παρά τις προσπάθειες του Προέδρου Νικολά Σαρκοζί, οι ενστάσεις της οικογένειας του Καμύ αποδείχθηκαν ανυπέρβλητες
• Ζαν-Πωλ Σαρτρ
• Σιμόν ντε Μποβουάρ

Δείτε επίσης

• Πάνθεον (Ρώμη)
• Πάνθεον της Βενεζουέλας