Πάπας Γρηγόριος Γ΄

Ο Πάπας Γρηγόριος Γ΄ (690 - 28 Νοεμβρίου 741) ήταν Πάπας ή επίσκοπος της Ρώμης (11 Φεβρουαρίου 731 - 28 Νοεμβρίου 741).^[2] Η Παποσύνη του, όπως και αυτή του προκατόχου του, Γρηγορίου Β΄, διακρίθηκαν από την σκληρή θρησκευτική διαμάχη με την Βυζαντινή αυτοκρατορία για το ζήτημα της Εικονομαχίας και την μεγάλη προέλαση των Λομβαρδών. Για να αντιμετωπίσει τους Λομβαρδούς ζήτησε την βοήθεια των πανίσχυρων Φράγκων, αλλά ο βασιλιάς τους Κάρολος Μαρτέλος ως σύμμαχος των Λομβαρδών δεν ανταποκρίθηκε.

Πάπας Άγιος Γρηγόριος Γ΄
Από	18 Μαρτίου 731
Έως	28 Νοεμβρίου 741
Προκάτοχος	Πάπας Γρηγόριος Β΄
Διάδοχος	Πάπας Ζαχαρίας
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	690 Συρία[1]
Θάνατος	28 Νοεμβρίου 741 (51 ετών) Ρώμη, Εξαρχάτο της Ραβέννας

Ο Γρηγόριος Γ΄ ήταν ο τελευταίος Πάπας ο οποίος δέχτηκε την επικύρωση της εκλογής του από το Εξαρχάτο της Ραβέννας, εκπρόσωπο του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης στην Ιταλία. Υπήρξε επιπλέον ο τελευταίος Πάπας με καταγωγή από την Συρία και ο τελευταίος μη Ιταλός Πάπας μέχρι την εκλογή 1271 χρόνια αργότερα του Πάπα Φραγκίσκου (2013).

Η σύγκρουση με τον Λέοντα Γ΄ για την εικονομαχία

Ο Γρηγόριος Γ΄ σε παπικό μετάλλιο του 8ου αιώνα (εμπρόσθια όψη).

Ο Γρηγόριος Γ΄ σε παπικό μετάλλιο του 8ου αιώνα (οπίσθια όψη).

Ο Γρηγόριος ήταν Συριακής καταγωγής και το όνομα του πατέρα του ήταν Ιωάννης.^[3] Εξελέγη Πάπας με τον θάνατο του προκατόχου του (11 Φεβρουαρίου 731), αλλά ορκίστηκε μετά την επικύρωση της εκλογής του από τον Έξαρχο της Ραβέννας (18 Μαρτίου 731).^[4] Ο Γρηγόριος ήταν ο τελευταίος Πάπας που θα αναγκαστεί να επικυρώσει την εκλογή του από το Εξαρχάτο της Ραβέννας.^[5] Αμέσως μετά την άνοδο του στον Παπικό θρόνο έκανε έκκληση στον ανατολικό αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ να ρίξει τους τόνους σχετικά με την Εικονομαχία, ο Παπικός εκπρόσωπος συνελήφθη ωστόσο με εντολή του αυτοκράτορα. Ο Γρηγόριος Γ΄ συγκάλεσε τον Νοέμβριο του 731 Σύνοδο, με την οποία καταδίκασε κατηγορηματικά την Εικονομαχία.^[6][7] Ο Λέων Γ΄ προσπάθησε να απαντήσει στον Πάπα με στρατιωτικά μέσα, αλλά ο αυτοκρατορικός στόλος ναυάγησε στην Αδριατική Θάλασσα.^[8][9] Στην συνέχεια μετέφερε αυτοκρατορικές κτήσεις που ήταν υπό την θρησκευτική εξουσία του Πάπα, όπως η Σικελία, η Καλαβρία και η Υπαρχία του Ιλλυρικού (Βαλκάνια) στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.^[10][11]

Οι προσπάθειες που έκανε ο Λέων Γ΄ στο Δουκάτο της Νάπολης να δημεύσει την Παπική περιουσία απέτυχαν επειδή ο Δούκας τάχθηκε με φανατισμό υπέρ του Πάπα.^[12] Ο Γρηγόριος Γ΄ προσπάθησε να δείξει την λατρεία του στις εικόνες με προσωπικές ενέργειες, επισκεύασε και διακόσμησε πολλές εκκλησίες με εικόνες στις οποίες απεικονίζονταν ο Ιησούς Χριστός, η Παναγία και οι Άγιοι.^[13] Διέταξε επιπλέον να κατασκευαστεί ένα εικονοστάσιο στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου με υλικά που του είχαν αποσταλεί ως δώρο από τον Έξαρχο της Ραβέννας Ευτύχιο.^[14][15] Στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου ανήγειρε επίσης ένα ορατόριο, στο οποίο τοποθέτησε λείψανα Αγίων και συγκάλεσε Σύνοδο (732) με την οποία ρύθμισε τις αντίστοιχες προσευχές και λειτουργίες.^[16] Ο Γρηγόριος Γ΄ ήταν τέλος φανατικός οπαδός του Μοναχισμού, ίδρυσε πολλά μοναστήρια και ιδρύματα στην περιοχή της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου με στόχο την περίθαλψη των φτωχών.^[17] Ο Γρηγόριος Γ΄ βοήθησε επιπλέον σε σημαντικό βαθμό την εξάπλωση της χριστιανικής θρησκείας στην βόρεια Ευρώπη. Ο μέγιστος ιεραπόστολος Άγιος Βονιφάτιος διορίστηκε αρχιεπίσκοπος Γερμανίας (732) και μετά από μια επίσκεψή του στην Ρώμη (737) του δόθηκε εντολή να οργανώσει όλες τις Γερμανικές επισκοπές.^[18][8] Ο Γρηγόριος Γ΄ έστειλε κατόπιν τρεις επιστολές στους επισκόπους και στον λαό των Γερμανικών κρατών και τους ζήτησε την απόλυτη υποταγή τους στις εντολές του Βονιφάτιου.^[19] Η κατανάλωση του κρέατος του αλόγου απαγορεύτηκε για πρώτη φορά από τον Γρηγόριο Γ΄ ως «ειδωλολατρικό και παγανιστικό έθιμο».^[20]

Οι επιθέσεις των Λομβαρδών

Η διανομή της Ιταλίας ανάμεσα στις Λομβαρδικές και τις Βυζαντινές κτήσεις.

Έχοντας επίγνωση των κινδύνων που αντιμετώπισε από τους Λομβαρδούς, ο Γρηγόριος Γ΄ επισκεύασε στις αρχές της δεκαετίας του 730 τα Αυρηλιανά Τείχη. Με στόχο να εξοπλίσει το πολύτιμο λιμάνι του Τσιβιταβέκια αγόρασε από τον φιλικό δούκα Θρασιμούνδο Β΄ του Σπολέτο κάστρα κατά μήκος της Φλαμινίας Οδού. Τα κάστρα αυτά είχαν καταληφθεί από τους Λομβαρδούς με αποτέλεσμα να διακοπεί η επικοινωνία ανάμεσα στο Δουκάτο της Ρώμης και το Εξαρχάτο της Ραβέννας.^[21] Ο Λομβαρδός βασιλιάς Λιουτπράνδος επέστρεψε (737) και ξεκίνησε νέες σκληρές επιθέσεις στο Εξαρχάτο της Ραβέννας. Η σκληρή του σύγκρουση με τον αυτοκράτορα για το θέμα της Εικονομαχίας δεν σημαίνει ότι σταμάτησε να τον υποστηρίζει απέναντι στον μεγάλο εχθρό, τους Λομβαρδούς, και μάλιστα τον βοήθησε στην ανακατάληψη της Ραβέννας (738).^[15][22] Την ίδια χρονιά ο Λιουτπράνδος διέταξε τους δούκες του Σπολέτο και του Μπενεβέντο να λεηλατήσουν το Δουκάτο της Ρώμης, αυτοί ωστόσο αρνήθηκαν λόγω συνθήκης που είχαν κάνει με τον πάπα.^[23] Ο Γρηγόριος Γ΄ βοήθησε επιτυχώς τον Θρασυμούνδο Γ΄ του Σπολέτο στην εξέγερσή του εναντίον του Λιουτπράνδου, τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την Ραβέννα και να αποσυρθεί στο Σπολέτο, το οποίο είχε πρόσφατα κατακτήσει. Ο Θρασιμούνδος Β΄ του Σπολέτο δραπέτευσε από την πόλη του και κατέφυγε στην Ρώμη, όπου τον υποδέχθηκε και τον φιλοξένησε ο Γρηγόριος Γ΄.^[24][22]

Ο Λιουτπράνδος επιτέθηκε για άλλη μια φορά στην Εξαρχία της Ραβέννας (739) και απείλησε την Ρώμη. Ο Γρηγόριος Γ΄ έκανε απεγνωσμένη πρόταση στον Μαγιοδρόμο των Φράγκων Κάρολο Μαρτέλο για βοήθεια, του υποσχέθηκε μάλιστα ότι θα απαρνηθεί πλήρως τον Βυζαντινό αυτοκράτορα και θα δηλώσει την υποταγή του στον ίδιον. Ο Κάρολος Μαρτέλος στάθηκε για άλλη μια φορά απρόθυμος να βοηθήσει με την δικαιολογία ότι το Αραβικό Χαλιφάτο των Ομεϋαδών είχε εισβάλει στην Γαλατία.^[25][26] Με στόχο να κολακεύσει τον Κάρολο Μαρτέλο, ο Γρηγόριος Γ΄ δήλωσε ότι οι Άραβες αυτοί «είναι το πιο άγριο έθνος».^[27] Οι Λομβαρδοί συνέχισαν τον πόλεμο καταλαμβάνοντας μια μεγάλη σειρά πόλεων της Ιταλικής χερσονήσου και ο Γρηγόριος Γ΄ έστειλε νέα επιστολή στον Κάρολο Μαρτέλο, με την οποία του ζητούσε βοήθεια με μεγαλύτερη απόγνωση.^[28] Ο Κάρολος Μαρτέλος δέχτηκε αυτή την φορά να στείλει μια πρεσβεία στην Ρώμη. Όταν το έμαθε Λιουτπράνδος, και καθώς στα στρατεύματά του μεταδιδόταν κάποιος πυρετός, αποσύρθηκε τον Αύγουστο του 739 στην Παβία.^[29] Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Θρασιμούνδος Β΄ αποκαταστάθηκε στο Δουκάτο του Σπολέτο με εντολή του ίδιου του Γρηγορίου Γ΄, αρνήθηκε ωστόσο να του παραδώσει τις τέσσερις πόλεις που είχε υποσχεθεί για την βοήθεια του.^[8][30] Την επόμενη χρονιά ωστόσο (740) ο Κάρολος Μαρτέλος αρρώστησε, ο Λιουτπράνδος πήρε θάρρος και επιτέθηκε ξανά στην Ραβέννα και ο Γρηγόριος Γ΄ έκανε νέα απεγνωσμένη έκκληση στους Φράγκους για βοήθεια, αλλά συνάντησε ξανά την άρνηση τους.^[8][31]

Ο Γρηγόριος Γ΄ πέθανε στις 28 Νοεμβρίου 741, την εποχή που οι Λομβαρδοί έκαναν την μεγάλη προέλαση και ο ίδιος ήταν ανίκανος να τους αντιμετωπίσει.^[32] Η ταφή του έγινε στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, στο ορατόριο που είχε οικοδομήσει ο ίδιος τα πρώτα χρόνια της Παποσύνης του.^[33]

Τον διαδέχθηκε ο Πάπας Ζαχαρίας. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τον αγιοποίησε και η μνήμη του εορτάζεται στις 10 Δεκεμβρίου.