Πάπας Πίος ΙΒ΄
260ος Πάπας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (1939-1958) From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ (Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli, 2 Μαρτίου 1876 – 9 Οκτωβρίου 1958) ήταν ο 260ός Πάπας, κεφαλή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και επικεφαλής του κράτους του Βατικανού, από τις 2 Μαρτίου 1939 έως το θάνατό του το 1958.
.jpg)
Πριν από την εκλογή του στο Παπικό αξίωμα, υπηρέτησε ως γραμματέας του Τμήματος Ιδιαίτερων Εκκλησιαστικών Υποθέσεων του Βατικανού, «Νούντσιος» και «Υπουργός Εξωτερικών» του Κράτους, θέσεις από τις οποίες εργάστηκε για τη σύναψη συνθηκών με ευρωπαϊκά και λατινοαμερικανικά κράτη, ιδίως δε για τη σύναψη του λεγόμενου «Reichskonkordat» με τη Ναζιστική Γερμανία. Η Παποσύνη του κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθεί να είναι θέμα ιστορικής αντιπαράθεσης.
Μετά τον Πόλεμο, ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ συνέβαλε στην επανοικοδόμηση της Ευρώπης, και τάχθηκε υπέρ της ειρήνης και της συμφιλίωσης, συμπεριλαμβανομένης μιας επιεικούς πολιτικής έναντι των νικημένων εθνών, αλλά και της ένωσης της Ευρώπης. Η Εκκλησία επί των ημερών του ήκμασε στη Δύση, αλλά ο Καθολικός κλήρος υπέστη σφοδρούς διωγμούς και μαζικές εκτοπίσεις στο ανατολικό μπλοκ. Λόγω των διαμαρτυριών του για αυτές, αλλά και της εμπλοκής του στις ιταλικές εκλογές του 1948, θεωρείται συνεπής, αλλά και πραγματιστής, αντίπαλος του Κομμουνισμού. Υπέγραψε τριάντα κονκορδάτα και διπλωματικές συνθήκες.
Ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ επικαλέστηκε ρητά το ex cathedra αλάθητο του Πάπα σχετικά με το καθολικό δόγμα της Ανάληψης της Παναγίας στο αποστολικό μήνυμά του Munificentissimus Deus. Η Παποσύνη του αριθμεί περί τα χίλια διαγγέλματα και ραδιοφωνικές εκπομπές. Εξέδωσε 41 εγκυκλίους, μεταξύ αυτών τις «Mystici Corporis» (η Εκκλησία ως Σώμα Χριστού), «Mediator Dei» (για τη λειτουργική μεταρρύθμιση), «Humani Generis» (η θέση της Εκκλησίας σχετικά με τη θεολογία και την εξέλιξη). Κατήργησε την ιταλική πλειοψηφία του Κολεγίου των Καρδιναλίων με τη Μεγάλη Σύνοδο του 1946. Σήμερα είναι σε εξέλιξη η διαδικασία αγιοποίησής του.
Remove ads
Πρώτα χρόνια
Ο Πατσέλι γεννήθηκε στη Ρώμη στις 2 Μαρτίου 1876. Ήταν γόνος μιας ευσεβούς, εύπορης αριστοκρατικής οικογένειας, με μακρά παράδοση σχέσεων με την Αγία Έδρα (ανήκε στη λεγόμενη «Μαύρη Αριστοκρατία»). Ο παππούς του, Marcantonio Πατσέλι, ήταν υπογραμματέας του Παπικού Υπουργείου Οικονομικών[1], κατόπιν «Υπουργός Εσωτερικών» επί Πάπα Πίου ΙΑ΄ από το 1851 ως το 1870, ενώ το 1861 ίδρυσε την εφημερίδα του Βατικανού, L'Osservatore Romano[2]. Ο ξάδερφός του, Ernesto Pacelli, ήταν σημαντικός οικονομικός σύμβουλος του Πάπα Λέοντα ΙΓ΄. Ο πατέρας του, Filippo Pacelli, μέλος Φραγκισκανού λαϊκού τάγματος[3], διετέλεσε Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Βατικανού (Sacra Rota Romana). Ο αδερφός του, Francesco Pacelli, ήταν νομικός σύμβουλος του Πάπα Πίου ΙΑ΄, θέση από την οποία διαπραγματεύτηκε τη Συνθήκη του Λατερανού το 1929, η οποία έδωσε τέλος στη διαμάχη περί των εδαφών των Παπικών Κρατών, ιδρύοντας το Κράτος του Βατικανού.
Μεγάλωσε στο κέντρο της Ρώμης μαζί με τον αδερφό του, Francisco, και τις δύο αδερφές του, Giuseppina και Elisabetta. Σε ηλικία δώδεκα ετών, ο Eugenio ανακοίνωσε τις προθέσεις του να γίνει νομικός και να μπει στον κλήρο. Αφού ολοκλήρωσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε κρατικό σχολείο, ο Πατσέλι συνέχισε με κλασική δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Ινστιτούτο Visconti[4], το οποίο διακατεχόταν από αντικαθολική ατμόσφαιρα, διαδεδομένη εκείνη την εποχή[5]. Το 1894, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, εισήχθη στο Κολέγιο Capranica, για να ξεκινήσει ιερατικές σπουδές, και παράλληλα γράφτηκε στο Ποντιφικό Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο και στο Απολλινάριο Ινστιτούτο του Λατερανού Πανεπιστημίου[4]. Τη χρονιά 1895–1896 σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης[4]. Το 1899 πήρε πτυχίο θεολογίας και in utroque iure (Αστικό και Κανονικό Δίκαιο)[4]. Ενώ σπούδαζε στο Κολέγιο, είχε ειδική άδεια για να μένει στο σπίτι του, για λόγους υγείας[4].
Remove ads
Εκκλησιαστική σταδιοδρομία
Ιερέας και Μονσινιόρος
Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος την Κυριακή του Πάσχα, 2 Απριλίου 1899, από τον επίσκοπο Francesco di Paola Cassetta, αναπληρωτή κυβερνήτη της Ρώμης και οικογενειακό φίλο. Κατόπιν τοποθετήθηκε εφημέριος στο ναό της Santa Maria in Vallicella της Ρώμης (Chiesa Nuova), όπου είχε υπηρετήσει και σαν παπαδοπαίδι[6]. Το 1901 εισήχθη στο Τμήμα Ιδιαίτερων Εκκλησιαστικών Υποθέσεων, μια υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών του Βατικανού, στην οποία πήρε το βαθμό του minutante με σύσταση του Καρδιναλίου Vannutelli, επίσης οικογενειακού φίλου[6].
Το 1904, ο Πατσέλι έλαβε τον τίτλο του «παπικού Αυλάρχη» και το 1905 του «Μονσινιόρου»[6]. Από το 1904 ως το 1916 βοήθησε τον Καρδινάλιο Pietro Gasparri στην κωδικοποίηση του Κανονικού Δικαίου της Καθολικής Εκκλησίας[7]. Επελέγη από τον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄ να μεταφέρει τα συλλυπητήρια της Αγίας Έδρας στον Εδουάρδο Ζ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου μετά το θάνατο της Βασίλισσας Βικτωρίας[8]. Το 1908 ήταν αντιπρόσωπος του Βατικανού στο Διεθνές Ευχαριστιακό Συνέδριο στο Λονδίνο[8], όπου συνάντησε τον Ουίνστον Τσώρτσιλ[9]. Το 1911 εκπροσώπησε την Αγία Έδρα στη στέψη του βασιλιά Γεωργίου Ε΄ του Ηνωμένου Βασιλείου[7].
Τα έτη 1908 και 1911, ο Πατσέλι απέρριψε προσφορές να διδάξει κανονικό δίκαιο σε ένα Πανεπιστήμιο της Ρώμης και στο Καθολικό Πανεπιστήμιο Αμερικής, αντίστοιχα. Το 1911 έγινε υπογραμματέας, το 1912 αναπληρωτής γραμματέας (θέση που του έδωσε ο Πάπας Πίος Ι΄ και διατήρησε και επί Πάπα Βενέδικτου ΙΕ΄) και το 1914 γραμματέας του Τμήματος Ιδιαίτερων Εκκλησιαστικών Υποθέσεων, διαδεχόμενος τον Gasparri, ο οποίος προήχθη σε «Υπουργό Εξωτερικών»[7]. Ως γραμματέας, ο Πατσέλι επικύρωσε κονκορδάτο με τη Σερβία, τέσσερις μόλις μέρες πριν τη δολοφονία του Αρχιδούκα της Αυστρίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σαράγεβο[10]. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πατσέλι ήταν υπεύθυνος του αρχείου αιχμαλώτων πολέμου του Βατικανού. Το 1915 ταξίδεψε στη Βιέννη για να βοηθήσει τον Μονσινιόρο Scapinelli, νούντσιο στη Βιέννη, στις διαπραγματεύσεις του με τον Φραγκίσκο Ιωσήφ αναφορικά με την Ιταλία[11].
Αρχιεπίσκοπος και Νούντσιος
Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΕ΄ όρισε τον Πατσέλι ως παπικό νούντσιο στη Βαυαρία στις 23 Απριλίου 1917. Τον χειροτόνησε τιτουλάριο επίσκοπο Σάρδεων και τον αναβίβασε κατευθείαν σε αρχιεπίσκοπο στην Καπέλα Σιξτίνα στις 13 Μαΐου του ίδιου έτους, την ίδια ακριβώς μέρα που, όπως πιστεύεται, η Παναγία της Φατίμα εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε τρεις μικρούς βοσκούς στη Φατίμα της Πορτογαλίας. Μετά τη χειροτονία του, ο Eugenio Πατσέλι αναχώρησε για τη Βαυαρία.
- Η Πρωτοβουλία ειρήνης του Βατικανού
Καθώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχε Νούντσιος στην Πρωσία ή Γερμανία, ο Πατσέλι ήταν, στην πράξη, ο Νούντσιος για ολόκληρη τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Όταν έφτασε στο Μόναχο, μετέφερε στις γερμανικές αρχές την παπική πρωτοβουλία για τερματισμό του πολέμου[12]. Συναντήθηκε με τον Βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκο Γ΄ στις 29 Μαΐου και αργότερα με τον Αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμο Β΄[13], καθώς και με τον Καγκελλάριο Μπέτμαν-Χόλβεγκ, ο οποίος απάντησε θετικά στην παπική πρωτοβουλία. Ο Πατσέλι είδε «για πρώτη φορά μια πραγματική προοπτική για ειρήνευση»[14]. Παρά ταύτα, ο Καγκελλάριος υποχρεώθηκε σε παραίτηση και το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο, ελπίζοντας σε στρατιωτική νίκη, καθυστέρησε τη γερμανική απάντηση ως τις 20 Σεπτεμβρίου. Ο Πατσέλι ήταν «εξαιρετικά απογοητευμένος και μελαγχολικός»[15], καθώς η γερμανική διακοίνωση δεν συμπεριελάμβανε τις παραχωρήσεις που είχαν αρχικά υποσχεθεί. Για την υπόλοιπη διάρκεια του πολέμου, επικεντρώθηκε στις ανθρωπιστικές προσπάθειες του Πάπα[16].
Μετά τον πόλεμο, κατά τη διάρκεια της βραχύβιας Σοβιετικής Δημοκρατίας της Βαυαρίας το 1919, ο Πατσέλι ήταν ένας από τους λίγους διπλωμάτες που παρέμειναν στο Μόναχο. Σύμφωνα με τη μοναχή Pascalina Lehnert, οικονόμο της Νουντσιατούρας εκείνη την εποχή, ο Πατσέλι αντιμετώπισε με ηρεμία μια μικρή ομάδα Κομμουνιστών επαναστατών, οι οποίοι εισήλθαν με τη βία στο κτίριο, προκειμένου να κατάσχουν το αυτοκίνητό του. Ο Πατσέλι τους ζήτησε να εγκαταλείψουν το διπλωματικό κτίριο, το οποίο θεωρείται ξένο έδαφος, και εκείνοι απάντησαν «μόνο με το αυτοκίνητό σου». Ο Πατσέλι, που προηγουμένως είχε ζητήσει να αποσυνδεθεί η μίζα, επέτρεψε να ρυμουλκηθεί το όχημα, αφού βεβαιώθηκε ότι η Βαυαρική Κυβέρνηση είχε υποσχεθεί να του το επιστρέψει[17]. Υπάρχουν διάφορες, πιο γλαφυρές, εκδοχές αυτού του περιστατικού, και άλλων συναφών που ακολούθησαν, αλλά σύμφωνα με μαρτυρίες της διαδικασίας αγιοποίησής του, θεωρούνται «ως επί το πλείστον φανταστικές»[18]. Από κάποιους παραβλέπονται οι εγκάρδιες σχέσεις του με σοσιαλιστές πολιτικούς, όπως ο Friedrich Ebert και ο Philipp Scheidemann, καθώς και τις μακρές μυστικές διαπραγματεύσεις του με τη Σοβιετική Ένωση (βλέπε παρακάτω). Κατά τη γνώμη του Βαυαρού αντιπροσώπου του Βατικανού, «ο Πατσέλι είναι απλά πολύ έξυπνος για να τον ερεθίσει κάτι τέτοιο[19].
Τη νύχτα που συνέβη το πραξικόπημα της μπιραρίας του Χίτλερ, ο Franz Matt, το μόνο μέλος της Βαυαρικής Κυβέρνησης που δε βρισκόταν στο Bürgerbräu Keller, δειπνούσε με τον Πατσέλι και τον Καρδινάλιο Michael von Faulhaber[20]. Ο Αμερικανός διπλωμάτης Robert Murphy, ο οποίος βρισκόταν τότε στο Μόναχο, γράφει ότι «όλοι οι ξένοι αντιπρόσωποι στο Μόναχο, συμπεριλαμβανομένου του Νούντσιου Πατσέλι, είχαν πειστεί ότι η πολιτική καριέρα του Χίτλερ είχε τελειώσει με ατιμωτικό τρόπο το 1924. Όταν τόλμησα να υπενθυμίσω στην Αγιότητά του αυτό το σημείο της ιστορίας (το 1945), γέλασε και είπε: 'Ξέρω τι εννοείτε, το αλάθητο του Πάπα. Μην ξεχνάτε, ήμουν ένας απλός μονσινιόρος τότε'[21]».
- Πρώτος Νούντσιος στο Βερολίνο
Αρκετά χρόνια αφού τοποθετήθηκε Νούντσιος στη Γερμανία, και αφού υπογράφτηκε Κονκορδάτο με τη Βαυαρία, η Νουντσιατούρα μετακόμισε στο Βερολίνο. Πολλοί από το προσωπικό του Πατσέλι στο Μόναχο επρόκειτο να μείνουν μαζί του για όλη του τη ζωή, όπως ο σύμβουλός του, Robert Leiber και η Αδερφή Pascalina Lehnert, νοικοκυρά, φίλη και σύμβουλός του επί 41 χρόνια.
Στο Βερολίνο, ο Πατσέλι ήταν επικεφαλής του Διπλωματικού Σώματος και λάμβανε ενεργά μέρος στο διπλωματικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Εκεί γνώρισε αξιοσημείωτους ανθρώπους, όπως τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, τον Adolf von Harnack, τον Γκούσταβ Στρέζεμαν, και άλλους. Συνεργάστηκε με τον Γερμανό ιερέα Ludwig Kaas, ο οποίος θεωρούνταν αυθεντία σε θέματα σχέσεων Εκκλησίας-Κράτους και ήταν πολιτικά ενεργός στο Κεντρώο Κόμμα[22]. Όσο διάρκεια έμεινε στη Γερμανία, εργάστηκε με ζήλο ως ιερέας. Ταξίδεψε σε πολλές περιοχές, συμμετείχε στην «Katholikentag» (εθνική μέρα συγκέντρωσης πιστών), και έβγαλε περί τους 50 λόγους και κηρύγματα προς γερμανικό κοινό[23].
- Διαπραγματεύσεις με τη Σοβιετική Ένωση (1925-1927)
Στη μεταπολεμική Γερμανία, ο Πατσέλι εργάστηκε κυρίως για την αποσαφήνιση των σχέσεων μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους. Ελλείψει όμως παπικού νούντσιου στη Μόσχα, εργάστηκε επίσης και για τις διπλωματικές διευθετήσεις μεταξύ Βατικανού και Σοβιετικής Ένωσης. Διαπραγματεύτηκε αποστολές τροφίμων στη Ρωσία, όπου η Εκκλησία ήταν υπό διωγμόν. Συναντήθηκε με σοβιετικούς αντιπροσώπους, περιλαμβανομένου του Υπουργού Εξωτερικών Georgi Chicherin, ο οποίος αρνήθηκε οποιαδήποτε μορφή θρησκευτικής εκπαίδευσης και τη χειροτονία ιερέων και επισκόπων, προσφέρθηκε όμως να συμφωνήσει σε σημεία μη ζωτικής σημασίας για το Βατικανό[24]. «Μια εξαιρετικά περίπλοκη συνομιλία μεταξύ δύο εξαιρετικά ευφυών ανδρών, όπως ο Pacelli και ο Chicherin, οι οποίοι δε φαίνονταν να απεχθάνονται ο ένας τον άλλο», έγραψε κάποιος αυτόπτης[25]. Παρά την απαισιοδοξία του Βατικανού και την ανυπαρξία εμφανούς προόδου, ο Πατσέλι συνέχισε τις μυστικές διαπραγματεύσεις, μέχρι το 1927, οπότε ο Πάπας Πίος ΙΑ΄ του ζήτησε να τις διακόψει.
- Ο Πατσέλι και η Δημοκρατία της Βαϊμάρης
Ο Πατσέλι υποστήριξε τον Συνασπισμό των Σοσιαλδημοκρατών με τα φιλελεύθερα κόμματα. Αν και είχε εγκάρδιες σχέσεις με εκπροσώπους του Κόμματος του Κέντρου, όπως ο Μαρξ και ο Κάας, δεν ενέπλεξε το Κέντρο στις συναλλαγές του με τη γερμανική κυβέρνηση.[26]
Ο Πατσέλι υποστήριξε τη γερμανική διπλωματική δραστηριότητα που στόχευε στην απόρριψη τιμωρητικών μέτρων από νικηφόρους πρώην εχθρούς. Μπλόκαρε τις γαλλικές προσπάθειες για εκκλησιαστικό διαχωρισμό της περιοχής του Σάαρ, υποστήριξε τον διορισμό παπικού διαχειριστή για το Ντάντσιγκ και βοήθησε στην επανένταξη των ιερέων που είχαν απελαθεί από την Πολωνία.[27]. Ο Πατσέλι ήταν επικριτικός απέναντι στη γερμανική πολιτική σχετικά με τις οικονομικές αποζημιώσεις, τις οποίες θεωρούσε άνευ φαντασίας και χωρίς αίσθηση πραγματικότητας.[28] Εξέφρασε τη λύπη του για την επιστροφή του Πρίγκιπα Γουλιέλμου της Γερμανίας από την εξορία, χαρακτηρίζοντάς την αποσταθεροποιητική. Μετά από επανειλημμένες γερμανικές πράξεις δολιοφθοράς εναντίον των γαλλικών δυνάμεων κατοχής στην κοιλάδα του Ρουρ το 1923, τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν μια σύγκρουση μεταξύ του Πατσέλι και των γερμανικών αρχών. Το Βατικανό καταδίκασε αυτές τις πράξεις εναντίον των Γάλλων στο Ρουρ. [29]
Όταν ο Πατσέλι επέστρεψε στη Ρώμη το 1929, δέχτηκε επαίνους και από Καθολικούς και από Προτεστάντες, και είχε πλέον γίνει πιο δημοφιλής από οποιονδήποτε Γερμανό καρδινάλιο ή επίσκοπο.
Καρδινάλιος Υπουργός Εξωτερικών και Καμερλένγκος
Ο Πατσέλι έγινε καρδινάλιος στις 16 Δεκεμβρίου 1929 από τον Πάπα Πίο ΙΑ΄ και σε λίγες εβδομάδες, στις 7 Φεβρουαρίου 1930, τοποθετήθηκε από τον Πάπα Καρδινάλιος Υπουργός Εξωτερικών. Το 1935 έγινε και Καμερλένγκος.
Ως Υπουργός Εξωτερικών, ο Πατσέλι υπέγραψε με μεγάλο αριθμό κρατών κονκορδάτα[30], τα οποία επέτρεπαν στην Καθολική Εκκλησία να οργανώνει τη νεολαία, να διαχειρίζεται σχολεία, νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα, αλλά και να οργανώνει θρησκευτικές εκδηλώσεις, ενώ σε πολλές περιπτώσεις προέβλεπαν αναγνώριση του Κανονικού Δικαίου σε ορισμένους τομείς.[31]
Έκανε διπλωματικά ταξίδια σε πολλές χώρες στην Ευρώπη και την Αμερική, συμπεριλαμβανομένης επίσκεψης στις ΗΠΑ το 1936, κατά τη διάρκεια της οποίας συναντήθηκε και με τον Πρόεδρο Ρούζβελτ.[32]
Reichskonkordat
Το Reichskonkordat (Κονκορδάτο του Ράιχ) ήταν αναπόσπαστο μέρος τεσσάρων κονκορδάτων που ο Πατσέλι σύναψε εκ μέρους του Βατικανού με τα γερμανικά κρατίδια. Τα κονκορδάτα των κρατιδίων ήταν απαραίτητα επειδή το γερμανικό ομοσπονδιακό σύνταγμα της Βαϊμάρης έδινε στα γερμανικά κράτη εξουσία στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού και έτσι μείωνε την εξουσία των εκκλησιών σε αυτές τις περιοχές. Αυτή η μείωση της εκκλησιαστικής εξουσίας ήταν πρωταρχικό μέλημα του Βατικανού. Ως νούντσιος στη Βαυαρία, ο Πατσέλι διαπραγματεύτηκε με επιτυχία με τις βαυαρικές αρχές το 1924. Ανέμενε ότι το κονκορδάτο με την Καθολική Βαυαρία θα αποτελούσε το πρότυπο για την υπόλοιπη Γερμανία.[33] Η Πρωσία έδειξε ενδιαφέρον για διαπραγματεύσεις μόνο μετά το βαυαρικό κονκορδάτο. Ωστόσο, ο Πατσέλι πέτυχε λιγότερο ευνοϊκούς όρους για την εκκλησία στο πρωσικό κονκορδάτο του 1929, το οποίο εξαιρούσε τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Ένα κονκορδάτο με το γερμανικό κρατίδιο της Βάδης ολοκληρώθηκε από τον Πατσέλι το 1932, αφού είχε μετακομίσει στη Ρώμη. Εκεί διαπραγματεύτηκε επίσης ένα κονκορδάτο με την Αυστρία το 1933.[34] Συνολικά 16 κονκορδάτα και συνθήκες με ευρωπαϊκά κράτη είχαν συναφθεί κατά την δεκαετή περίοδο 1922-1932.
Remove ads
Παποσύνη
Εκλογή και ενθρόνιση
Ο Πάπας Πίος ΙΑ΄ απεβίωσε στις 10 Φεβρουαρίου 1939. Αρκετοί ιστορικοί έχουν ερμηνεύσει το κονκλάβιο για την επιλογή του διαδόχου του ως μια επιλογή μεταξύ ενός «διπλωματικού» ή ενός «πνευματικού» υποψηφίου, και θεωρούν την διπλωματική εμπειρία του Πατσέλι, ειδικά με τη Γερμανία, ως έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες για την εκλογή του στις 2 Μαρτίου 1939, στα 63α γενέθλιά του, μετά από μόνο μία ημέρα διαβούλευσης και τρεις ψηφοφορίες.[35][36] Ήταν ο πρώτος Καρδινάλιος Υπουργός Εξωτερικών που εξελέγη Πάπας μετά τον Κλήμη Θ΄ το 1667.[37] Ήταν ένας από τους δύο μόνο άνδρες που είναι γνωστό ότι υπηρέτησαν ως Καμερλένγκοι αμέσως πριν εκλεγούν Πάπες (ο άλλος ήταν ο Πάπας Λέων ΙΓ΄). Σύμφωνα με φήμες, ζήτησε να διεξαχθεί μια ακόμη ψηφοφορία για να διασφαλιστεί η εγκυρότητα της εκλογής του. Αφού η εκλογή του πράγματι επιβεβαιώθηκε, επέλεξε το όνομα Πίος ΙΒ΄ προς τιμήν του άμεσου προκατόχου του.
Η στέψη (ενθρόνιση) του έγινε στις 12 Μαρτίου 1939. Μετά την εκλογή του ως πάπας, ήταν επίσης επίσημα ο Μέγας Διδάσκαλος του Ιππικού Τάγματος του Παναγίου Τάφου της Ιερουσαλήμ, έπαρχος της Ανώτατης Ιεράς Συνόδου του Ιερού Γραφείου, έπαρχος της Ιεράς Συνόδου για τις Ανατολικές Εκκλησίες και έπαρχος της Ιερής Συνόδου του Συμβουλίου. Υπήρχε ωστόσο ένας Καρδινάλιος-Γραμματέας για να διευθύνει αυτά τα σώματα σε καθημερινή βάση.
Ο Πατσέλι πήρε το ίδιο παπικό όνομα με τον προκάτοχό του, έναν τίτλο που χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από Ιταλούς Πάπες. Αναφέρεται να είπε «Αποκαλώ τον εαυτό μου Πίο. Όλη μου η ζωή ήταν υπό Πάπες με αυτό το όνομα, αλλά κυρίως ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Πίο ΙΑ΄».[38]
Εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις
Λειτουργικές μεταρρυθμίσεις
Στην εγκύκλιό του «Mediator Dei», ο Πίος ΙΒ΄ συνδέει τη Θεία Λειτουργία με την τελευταία θέληση του Ιησού Χριστού.[39]
Οι πολυάριθμες λειτουργικές μεταρρυθμίσεις του Πίου ΙΒ΄ παρουσιάζουν δύο χαρακτηριστικά. Την ανανέωση και την εκ νέου ανακάλυψη παλαιών λειτουργικών παραδόσεων, όπως η επαναφορά της Πασχαλινής Αγρυπνίας, και μια πιο δομημένη ατμόσφαιρα μέσα στα κτίρια της Εκκλησίας. Η χρήση της δημώδους γλώσσας, που προτιμούσε ο Πίος ΙΒ΄, συζητήθηκε έντονα την εποχή του. Αύξησε τις μη λατινικές λειτουργίες, ειδικά σε χώρες με αναπτυσσόμενες καθολικές ιεραποστολικές δραστηριότητες. Η θέση του Αγίου Μυστηρίου μέσα στην Εκκλησία έπρεπε να βρίσκεται πάντα στο κύριο βωμό στο κέντρο της Εκκλησίας.[40] Η Εκκλησία θα πρέπει να εκθέτει θρησκευτικά αντικείμενα, αλλά να μην είναι υπερφορτωμένη με δευτερεύοντα αντικείμενα ή ακόμα και κιτς. Η σύγχρονη ιερή τέχνη θα πρέπει να είναι ευλαβική και να αντανακλά το πνεύμα της εποχής.[41] Επέτρεψε την τέλεση γάμων χωρίς Θεία Λειτουργία.[42]
Μεταρρυθμίσεις Κανονικού Δικαίου
Η μεταρρύθμιση του Κανονικού Δικαίου στόχευσε στην αποκεντρωμένη εξουσία και αυξημένη ανεξαρτησία των Ουνιτικών Εκκλησιών. Οι Ανατολικοί (Ουνίτες) Πατριάρχες έγιναν σχεδόν ανεξάρτητοι από τη Ρώμη (CIC Orientalis, 1957) και κωδικοποιήθηκε το Ανατολικό δίκαιο γάμου (CIC Orientalis, 1949), το αστικό δίκαιο (CIC Orientalis, 1950), οι νόμοι που διέπουν τις θρησκευτικές ενώσεις (CIC Orientalis, 1952), το δίκαιο ιδιοκτησίας (CIC Orientalis, 1952) και άλλοι νόμοι. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις του Πίου ΙΒ΄ είχαν ως στόχο να καθιερώσουν τους Ελληνόρρυθμους Καθολικούς (Ουνίτες) ως ίσα μέρη του μυστικού σώματος του Χριστού, όπως εξηγείται στην Εγκύκλιό του Mystici Corporis.
Remove ads
Θεολογία
Ο Πίος ΙΒ΄ εξήγησε την καθολική πίστη σε 41 εγκυκλίους και σχεδόν 1000 μηνύματα και ομιλίες κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας του ως ποντίφικας. Το διδακτικό του έργο ήταν πολύ μεγαλύτερο και είναι δύσκολο να συνοψιστεί. Σε πολυάριθμες ομιλίες, η καθολική διδασκαλία σχετίζεται με διάφορες πτυχές της ζωής, την εκπαίδευση, την ιατρική, την πολιτική, τον πόλεμο και την ειρήνη, τη ζωή των αγίων, τη Μαρία, Μητέρα του Θεού, πράγματα αιώνια και σύγχρονα. Θεολογικά, ο Πίος ΙΒ΄ διευκρίνισε τη φύση της διδακτικής εξουσίας της Καθολικής Εκκλησίας. Έδωσε επίσης μια νέα ελευθερία για την ενασχόληση με θεολογικές έρευνες.[43]
Μαριολογία
Ως νεαρό αγόρι και αργότερα στη ζωή του, ο Πατσέλι ήταν ένθερμος οπαδός της Παναγίας. Χειροτονήθηκε επίσκοπος στις 13 Μαΐου 1917, την πρώτη ημέρα των εμφανίσεων της Παναγίας της Φάτιμα. Με βάση τα αιτήματα της Πορτογαλίδας μυστικίστριας Αλεξανδρίνας του Μπαλαζάρ, αφιέρωσε τον κόσμο στην «Άμωμη Καρδιά της Μαρίας» το 1942. Όταν πέθανε, τα λείψανά του τάφηκαν στην κρύπτη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου την ημέρα της εορτής της Παναγίας της Φάτιμα, στις 13 Οκτωβρίου 1958.
Την 1η Νοεμβρίου 1950, ο Πίος ΙΒ΄ επικαλέστηκε το παπικό αλάθητο για πρώτη φορά από το 1854, ορίζοντας το δόγμα της Ανάληψης της Μαρίας, δηλαδή ότι αυτή, «έχοντας ολοκληρώσει την πορεία της επίγειας ζωής της, αναλήφθηκε ψυχή τε και σώματι στην ουράνια δόξα».[44] Ήταν η τελευταία φορά που έγινε χρήση του παπικού αλάθητου μέχρι σήμερα.
Της ανακήρυξης του δόγματος είχε προηγηθεί η εγκύκλιος Deiparae Virginis Mariae του 1946, η οποία ζητούσε από όλους τους Καθολικούς επισκόπους να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά με μια πιθανή δογματοποίηση. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1953, η εγκύκλιος Fulgens corona ανακοίνωσε το 1954 ως έτος Μαρίας προς τιμήν της εκατονταετηρίδας του Δόγματος της Άμωμης Σύλληψης.[45] Στην εγκύκλιο Mystici Corporis Christi συνοψίζει τη μαριολογία του.[46]
Κοινωνικές διδαχές
- Ιατρική θεολογία
Ο Πίος ΙΒ΄ απηύθυνε πολυάριθμες ομιλίες σε επαγγελματίες της υγείας και ερευνητές.[α] Απευθύνθηκε σε γιατρούς, νοσηλευτές, μαίες, για να αναλύσει λεπτομερώς όλες τις πτυχές των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ασθενών, τις ιατρικές ευθύνες, τις ηθικές επιπτώσεις των ψυχολογικών ασθενειών και τις χρήσεις των ψυχοφαρμακευτικών προϊόντων. Ασχολήθηκε επίσης με ζητήματα όπως η χρήση της ιατρικής σε άτομα σε τελικό στάδιο, τα ιατρικά ψεύδη απέναντι σε σοβαρές ασθένειες και τα δικαιώματα των μελών της οικογένειας να λαμβάνουν αποφάσεις κατά των ιατρικών συμβουλών των ειδικών. Ο Πίος ΙΒ΄ συχνά επανεξέταζε την προηγουμένως αποδεκτή αλήθεια, έτσι ήταν ο πρώτος που έκρινε ότι η χρήση παυσίπονων σε ασθενείς σε τελικό στάδιο είναι δικαιολογημένη, ακόμη και αν αυτό μπορεί να συντομεύσει τη ζωή του ασθενούς, εφόσον η συντόμευση της ζωής δεν είναι ο ίδιος ο στόχος.[47]
- Οικογένεια και σεξουαλικότητα
Ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ ανέπτυξε μια εκτενή θεολογία της οικογένειας, αντιμετωπίζοντας ζητήματα όπως οι οικογενειακοί ρόλοι, η κατανομή των οικιακών καθηκόντων, η εκπαίδευση των παιδιών, η επίλυση συγκρούσεων, τα οικονομικά διλήμματα, τα ψυχολογικά προβλήματα, οι ασθένειες, η φροντίδα των μεγαλύτερων γενεών, η ανεργία, η συζυγική αγιότητα και αρετή, η κοινή προσευχή, οι θρησκευτικές συζητήσεις και άλλα. Αποδέχτηκε τη μέθοδο του ρυθμού ως ηθική μορφή οικογενειακού προγραμματισμού, αν και μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις, στο πλαίσιο της οικογένειας.[β]
- Θεολογία και επιστήμη
Για τον Πίο ΙΒ΄, η επιστήμη και η θρησκεία ήταν ουράνιες αδελφές, διαφορετικές εκδηλώσεις θεϊκής ακρίβειας, που δεν μπορούσαν να αντικρούουν η μία την άλλη μακροπρόθεσμα.[50] Σχετικά με τη σχέση τους, ο σύμβουλός του, καθηγητής Ρόμπερτ Λάιμπερ, έγραψε: «Ο Πίος ΙΒ΄ ήταν πολύ προσεκτικός ώστε να μην κλείνει πρόωρα καμία πόρτα. Ήταν ενεργητικός σε αυτό το σημείο και το μετάνιωσε στην περίπτωση του Γαλιλαίου».[51]
- Εξέλιξη
Το 1950, ο Πίος ΙΒ΄ δημοσίευσε την εγκύκλιο Humani generis, με την οποία αναγνώριζε ότι η εξέλιξη θα μπορούσε να περιγράψει με ακρίβεια την βιολογική προέλευση της ανθρώπινης μορφής, αλλά ταυτόχρονα επέκρινε όσους «απρόσεκτα και αδιάκριτα υποστηρίζουν ότι η εξέλιξη... εξηγεί την προέλευση όλων των πραγμάτων. Οι Καθολικοί πρέπει να πιστεύουν ότι η ανθρώπινη ψυχή δημιουργήθηκε αμέσως από τον Θεό. Δεδομένου ότι η ψυχή είναι μια πνευματική ουσία, δεν δημιουργείται μέσω μετασχηματισμού της ύλης, αλλά απευθείας από τον Θεό, από όπου και η ιδιαίτερη μοναδικότητα κάθε ατόμου».[52] Πενήντα χρόνια αργότερα, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄, δηλώνοντας ότι τα επιστημονικά στοιχεία φαίνονταν πλέον να ευνοούν την εξελικτική θεωρία, υποστήριξε τη διάκριση του Πίου ΙΒ΄ σχετικά με την ανθρώπινη ψυχή. «Ακόμα κι αν το ανθρώπινο σώμα προέρχεται από προϋπάρχουσα ζωντανή ύλη, η πνευματική ψυχή δημιουργείται αυθόρμητα από τον Θεό».[53]
Remove ads
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Το ποντιφικάτο του Πίου ΙΒ΄ ξεκίνησε τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην εγκύκλιο του 1937 «Mit brennender Sorge», που προσχεδίασε ο Πίος όταν ήταν ακόμα καρδινάλιος[γ], ο Πάπας Πίος ΙΑ΄ προειδοποίησε τους Καθολικούς ότι ο αντισημιτισμός είναι ασυμβίβαστος με τον Χριστιανισμό[δ]. Η εγκύκλιος, που διαβάστηκε από άμβωνος σε όλες τις Καθολικές εκκλησίες της Γερμανίας, περιέγραφε τον Χίτλερ ως παράφρονα και αλαζόνα προφήτη, ενώ ήταν η πρώτη επίσημη δημόσια καταδίκη του Ναζισμού από οποιονδήποτε μείζονα οργανισμό[56]. Ο Ναζιστικός διωγμός εναντίον της Εκκλησίας στη Γερμανία από το σημείο αυτό και μετά άρχισε να γίνεται «απροσχημάτιστη καταπίεση» και «σκηνοθετούνταν διώξεις μοναχών για ομοφυλοφιλία, με τη μέγιστη δυνατή δημοσιότητα[57]». Όταν Ολλανδοί επίσκοποι διαδήλωσαν ενάντια στον εκτοπισμό των Εβραίων, οι Ναζί απάντησαν με ακόμα πιο αυστηρά μέτρα[56]. Στην Πολωνία οι Ναζί δολοφόνησαν πάνω από 2.500 μοναχούς και ιερείς, ενώ ακόμα περισσότεροι στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης[57]. Το «Priester-Block» (πτέρυγα των ιερέων) στο Νταχάου είχε 2.600 Ρωμαιοκαθολικούς ιερείς[58]. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Πάπας τήρησε πολιτική ουδετερότητας, ακολουθώντας το παράδειγμα της στάσης του Πάπα Βενέδικτου ΙΕ΄ κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1939 ο Πίος ΙΒ΄ μετέτρεψε το Βατικανό σε κέντρο βοήθειας, το οποίο οργάνωνε από διάφορα μέρη του κόσμου[59]. Κατόπιν αιτήματος του Πάπα, λειτούργησε στο Βατικανό ένα γραφείο πληροφοριών για αιχμάλωτους πολέμου και πρόσφυγες υπό τον Τζιοβάνι Μπατίστα Μοντίνι, το οποίο στα χρόνια της ύπαρξής του, από το 1939 ως το 1947, δέχτηκε σχεδόν δέκα εκατομμύρια (9.891.497) αιτήσεις για πληροφορίες και παρήγαγε πάνω από έντεκα εκατομμύρια (11.293.511) απαντήσεις σχετικά με αγνοούμενα άτομα[60].
Τον Απρίλιο του 1939, κατόπιν αιτήσεως του Σαρλ Μωρράς και διαμεσολάβησης του Carmel of Lisieux, ο Πίος ΙΒ΄ ήρε την απαγόρευση του προκατόχου του από το Action Française, έναν οργανισμό που περιγράφεται από κάποιους συγγραφείς ως λυσσαλέα αντισημιτικό και αντικομμουνιστικό[61][62].
Το 1939 ο Πάπας προσέλαβε τον Εβραίο χαρτογράφο Ρομπέρτο Αλμάτζια για να δουλέψει στους παλιούς χάρτες της βιβλιοθήκης του Βατικανού. Ο Αλμάτζια ήταν στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης από το 1915, αλλά απολύθηκε μετά τη θέσπιση των αντιεβραικών νόμων του Μουσολίνι το 1938. Ο διορισμός δύο Εβραίων στην Ακαδημία Επιστημών του Βατικανού, καθώς και η πρόσληψη του Αλμάτζια αναφέρθηκαν από τους New York Times στις εκδόσεις της 11ης Νοεμβρίου 1939 και 10η Ιανουαρίου 1940[63].
Κατά τη διάρκεια των Σοβιετικών εχθροπραξιών ενάντια στη Φινλανδία, ο Πίος ΙΒ΄ καταδίκασε τη Σοβιετική επίθεση στις 26 Δεκεμβρίου 1939 σε μια ομιλία του στο Βατικανό. Αργότερα δώρισε μια υπογεγραμμένη και σφραγισμένη προσευχή για τη Φινλανδία.[64]
Στις 18 Ιανουαρίου 1940, μετά το θάνατο πάνω από 15.000 Πολωνών αμάχων, ο Πίος ΙΒ΄ είπε σε μία ραδιοφωνική εκπομπή, «απεχθείς και ασυγχώρητες ακρότητες που διαπράχθηκαν στον αβοήθητο και άστεγο πληθυσμό τεκμηριώνονται από τις αδιαφιλονίκητες καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων[65]».
Στην πρώτη του εγκύκλιο Summi Pontificatus (20 Οκτωβρίου 1939) ο Πίος ΙΒ΄ καταδίκασε δημόσια την εισβολή, την κατοχή και τον διαμελισμό της Πολωνίας σύμφωνα με το γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης.
Το αίμα αναρίθμητων ανθρωπίνων πλασμάτων, ακόμα και αμάχων, προκαλεί οικτρό μοιρολόι σε ένα έθνος όπως η αγαπημένη Μας Πολωνία, η οποία για την πίστη της στην εκκλησία, για της υπηρεσίες της στην υπεράσπιση του Χριστιανικού Πολιτισμού, γράφτηκε με ανεξίτηλα γράμματα στα χρονικά της ιστορίας, έχει το δικαίωμα της γενναιόδωρης και αδελφικής συμπόνιας όλου του κόσμου, ενώ θα περιμένει ελπίζοντας στη δυναμική μεσολάβηση της Παναγίας, Βοήθειας των Χριστιανών, την ώρα μιας ανάστασης σύμφωνα με της αρχές του δικαίου και της αληθινής ειρήνης.
- Summi Pontificatus, 106.
Το περιοδικό Time αναφέρει ότι η Γαλλία και η Βρετανία εξεπλάγησαν ευχάριστα από την εγκύκλιο.[66]
Μετά την εισβολή της Γερμανίας στις Κάτω Χώρες το 1940, ο Πίος ΙΒ΄ έστειλε τη συμπάθειά του στη Βασίλισσα της Ολλανδίας, τον Βασιλιά του Βελγίου και τη Μεγάλη Δούκισσα του Λουξεμβούργου. Όταν ο Μουσολίνι έμαθε για τα διαβήματα και τα τηλεγραφήματα συμπάθειας τα θεώρησε προσωπική προσβολή και έβαλε τον πρέσβη του στο Βατικανό να υποβάλλει επίσημη διαμαρτυρία, καταγγέλλοντας ότι ο Πίος ΙΒ΄είχε τεθεί ενάντια στη σύμμαχο της Ιταλίας, Γερμανία. Ο Υπουργός Εξωτερικών του Μουσολίνι ισχυρίστηκε ότι ο Πίος ΙΒ΄ ήταν «έτοιμος να επιτρέψει να εκτοπιστεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, παρά να κάνει κάτι ενάντια στην συνείδησή του.»[67]
Την άνοιξη του 1940, μία ομάδα Γερμανών στρατηγών που αποσκοπούσαν να ανατρέψουν τον Χίτλερ και να συνάψουν ειρήνη με τους Βρετανούς πλησίασε τον Πίο ΙΒ΄, ο οποίος έπαιξε τον ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ των Βρετανών και της αποτυχημένης συνωμοσίας.[68]
Τον Απρίλιο του 1941 ο Πίος ΙΒ΄ παραχώρησε ιδιωτική ακρόαση στον Άντε Πάβελιτς, ηγέτη του νεοσύστατου Κροατικού Κράτους (ενώ ο Πάβελιτς είχε ζητήσει διπλωματική ακρόαση).[69] Ο Πίος δέχθηκε κριτική για την υποδοχή του Πάβελιτς. Ένα μνημόνιο του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, αγνώστου συγγραφέα, περιγράφει τον Πίο σαν «τον μεγαλύτερο ηθικώς δειλό άνθρωπο της εποχής μας[70].» Το Βατικανό δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα το καθεστώς του Πάβελιτς. Ο Πίος ποτέ δεν καταδίκασε επίσημα τις διώξεις και τις δια της βίας προσηλυτίσεις Σέρβων στον Καθολικισμό που έγιναν από τον Πάβελιτς,[71] όμως αποκήρυξε κατηγορηματικά τους βίαιους προσηλυτισμούς σε ένα μνημόνιο της 25ης Ιανουαρίου 1942, από το «Υπουργείο Εξωτερικών» του Βατικανού προς τη Γιουγκοσλαβική διπλωματική αντιπροσωπεία[72].
Το 1941 ο Πίος ΙΒ΄ ερμήνευσε το Divini Redemptoris, μία εγκύκλιο του Πάπα Πίου ΙΑ΄ η οποία απαγόρευε στους Καθολικούς να βοηθάνε κομμουνιστές, ώστε να μην έχει εφαρμογή στη στρατιωτική βοήθεια προς τη Σοβιετική Ένωση. Η ερμηνεία κατεύνασε του Αμερικάνους καθολικούς, οι οποίοι είχαν αντιταχθεί στην εφαρμογή του Νόμου Εκμισθώσεως και Δανεισμού και για τη Σοβιετική Ένωση.[73]
Τον Μάρτιο του 1942 ο Πίος ΙΒ΄ σύναψε διπλωματικές σχέσεις με την Ιαπωνική Αυτοκρατορία και δέχτηκε πρέσβη τον Κεν Χαράντα, ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το τέλος του πολέμου.[74] Τον Μάιο του 1942 ο Kazimierz Papée, Πολωνός πρέσβης στο Βατικανό, παραπονέθηκε ότι ο Πίος δεν καταδίκασε το νέο κύμα ωμοτήτων στην Πολωνία. Όταν ο Καρδινάλιος Γραμματέας του Κράτους Maglione, απάντησε ότι το Βατικανό δεν μπορεί να τεκμηριώσει μεμονωμένες ωμότητες, ο Papée δήλωσε «όταν κάτι γίνεται διαβόητο, δεν απαιτείται απόδειξη.»[75]
Οι διάσημες χριστουγεννιάτικες εκπομπές του Πίου ΙΒ΄ στο Ραδιόφωνο του Βατικανού που έγιναν το 1941 και το 1942 (η τελευταία από τις οποίες ήταν 26 σελίδες με πάνω από 5000 λέξεις και κράτησε πάνω από 45 λεπτά) διατηρούν ρόλο αλεξικέραυνου στη διαμάχη γύρω από τη στάση του Πάπα Πίου ΙΒ΄ κατά τη διάρκεια του πολέμου, και ιδιαίτερα του Ολοκαυτώματος.[76] Στην εκπομπή των Χριστουγέννων του 1941 έκανε έκκληση για μία νέα παγκόσμια τάξη που να χαρακτηρίζεται από χριστιανική ειρήνη. Το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας του 1942 είχε να κάνει γενικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτισμένη κοινωνία. Στο τέλος της ομιλίας ο Πίος φαίνεται να στρέφεται στα τρέχοντα γεγονότα, αν και όχι συγκεκριμένα, αναφερόμενος σε «όλους όσοι κατά τη διάρκεια του πολέμου έχασαν την πατρίδα τους και οι οποίοι αν και προσωπικά αθώοι, σκοτώθηκαν ή εξέπεσαν σε έσχατη ένδεια εξαιτίας απλώς της εθνικότητας και της καταγωγής τους»[77]. Το εντιτόριαλ των New York Times τον αποκάλεσε «μοναχική φωνή στη σιωπή και το σκοτάδι που καλύπτει την Ευρώπη αυτά τα Χριστούγεννα»[78] και «μοναχική φωνή βοώσα εν τη ερήμω μιας ηπείρου» το 1942.[79]
Στις 27 Δεκεμβρίου 1942, το παράρτημα της Πράγας του RSHA ανέφερε τα παρακάτω για τη χριστουγεννιάτικη ανακοίνωση, δίνοντας την εικόνα του πώς την ερμήνευσαν οι αξιωματούχοι της Ναζιστικής Γερμανίας:
ο Πάπας αποκήρυξε την Εθνικοσοσιαλιστική Νέα Τάξη... κατ' ουσίαν κατηγορεί τον Γερμανικό λαό ότι αδίκησε τους Εβραίους κάνοντας τον εαυτό του φερέφωνο των Εβραίων εγκληματιών πολέμου
- αξιωματούχοι του RSHA από την Πράγα (Προτεκτοράτο της Βοημίας και της Μοραβίας) σε ένα σημείωμα προς τον Χάινριχ Χίμλερ στο Reichssicherheitshauptamt, Βερολίνο.[80]
.jpg)
Καθώς ο πόλεμος πλησίαζε στο τέλος του το 1945, ο Πίος τάχθηκε υπέρ της εφαρμογής επιεικούς πολιτικής από τους ηγέτες των Συμμαχικών δυνάμεων, έτσι ώστε να αποφευχθούν τα λάθη που έγιναν στη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[81]
Remove ads
Το Ολοκαύτωμα
Το 1938 ο νεοεκλεγείς Πάπας Πίος ΙΒ΄ διόρισε αρκετούς εξέχοντες Εβραίους λόγιους στο Βατικανό μετά την απόλυσή τους από Ιταλικά πανεπιστήμια κατ' εφαρμογή των φυλετικών νόμων του Μπενίτο Μουσολίνι.[82] Ο Πίος αργότερα κατέληξε σε συμφωνία (εγκρίθηκε επίσημα στις 23 Ιουνίου 1939) με τον πρόεδρο της Βραζιλίας Γκετούλιο Βάργκας, να εκδόσει 3000 βίζες σε «μη Άρειους Καθολικούς». Παρόλα αυτά τους επόμενους 18 μήνες το Βραζιλιάνικο Συμβούλιο Μετανάστευσης και Αποικισμού (Conselho de Imigração e Colonização) έθετε όλο και πιο αυστηρούς τους περιορισμούς για την έκδοση βίζας, όπως την απαίτηση πιστοποιητικού βαφτίσεως με χρονολογία πριν από το 1933, τη μεταφορά σημαντικού χρηματικού ποσού στην Banco do Brasil και την έγκριση από το Βραζιλιάνικο Γραφείο Προπαγάνδας στο Βερολίνο καταλήγοντας τελικά στην ακύρωση του προγράμματος δεκατέσσερις μήνες μετά, και αφού είχαν εκδοθεί λιγότερες από 1000 βίζες, λόγω υποψιών για «ανάρμοστη συμπεριφορά» (π.χ. συνέχεια της Ιουδαϊκής λατρείας) μεταξύ αυτών που πήραν βίζες.[83][84]
Ο Καρδινάλιος Υπουργός Εξωτερικών, Λουίτζι Μαλιόνε, δέχθηκε την παράκληση του Αρχιραββίνου της Παλαιστίνης, Γιτζάκ Χέρτζογκ, την άνοιξη του 1940 να μεσολαβήσει εκ μέρους των Εβραίων της Λιθουανίας για την επικείμενη εκτόπισή τους στη Γερμανία.[84] Ο Πίος κάλεσε τον Ρίμπεντροπ στις 11 Μαρτίου, διαμαρτυρόμενος επανειλημένως για τη μεταχείριση των Εβραίων.[62] Στην εγκύκλιό του 1940, Summi Pontificatus, ο Πίος απέρριψε τον αντισημιτισμό, δηλώνοντας στην Καθολική Εκκλησία «οὐκ ἔνι Ἕλλην καὶ Ἰουδαῖος, περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία.»[85] Το 1940 ο Πίος ζήτησε από τον κλήρο, με επιστολόχαρτα του Βατικανού, να κάνουν ότι μπορούν εκ μέρος των νεκρών Εβραίων.[86]
Το 1941 ο Καρδινάλιος της Βιέννης Τέοντορ Ίνιτζερ πληροφόρησε τον Πίο για τις εκτοπίσεις των Εβραίων από τη Βιέννη.[77] Αργότερα στον ίδιο χρόνο, όταν ρωτήθηκε από τον Γάλλο Στρατάρχη Φιλίπ Πεταίν για το αν το Βατικανό αποδοκίμαζε τους αντιεβραϊκούς νόμους, ο Πίος απάντησε ότι η εκκλησία καταδικάζει τον αντισημιτισμό αλλά δεν σχολιάζει συγκεκριμένους νόμους.[77] Παρομοίως, όταν η κυβέρνηση μαριονέτα του Πεταίν υιοθέτησε τους «Εβραϊκούς νόμους», ειπώθηκε στον πρέσβη της Κυβέρνησης του Βισύ στο Βατικανό, Léon Bérard ότι η νομοθεσία δεν αντέφασκε με τις διδασκαλίες της Καθολικής Εκκλησίας.[87] Ο νούντσιος στη Γαλλία, Βαλέριο Βαλέρι, «ήρθε σε δύσκολη θέση» όταν το πληροφορήθηκε δημοσίως από τον Πεταίν[88] και διασταύρωσε προσωπικά[89] την πληροφορία με τον Καρδινάλιο Γραμματέα του Κράτους Μαλιόνε, ο οποίος και του την επιβεβαίωσε.[90] Εντούτοις τον Ιούνιο του 1942 ο Πίος διαμαρτυρήθηκε προσωπικά για τις μαζικές εκτοπίσεις των Εβραίων από τη Γαλλία, δίνοντας εντολή στον παπικό νούντσιο να διαμαρτυρηθεί στον Στρατάρχη Πεταίν για τις «απάνθρωπες συλλήψεις και εκτοπίσεις των Εβραίων.»[91] Τον Σεπτέμβριο του 1941 ο Πίος ήταν αντίθετος με ένα Σλοβάκικο Νόμο για του Εβραίους,[92] ο οποίος εν αντιθέσει με τους προηγούμενους νόμους του Βισύ, απαγόρευε τους γάμους μεταξύ Εβραίων και μη Εβραίων.[88] Τον Οκτώβριο του 1941 όταν ο Χάρολντ Τίτμαν, Αμερικανός απεσταλμένος στο Βατικανό, ζήτησε από τον πάπα να καταδικάσει τις ωμότητες κατά των Εβραίων, Ο Πίος απάντησε ότι το Βατικανό επιθυμούσε να παραμείνει «ουδέτερο»,[93] επαναλαμβάνοντας την πολιτική ουδετερότητας που είχε επικαλεστεί τον Σεπτέμβριο του 1940.[87]
Το 1942 ο διπλωματικός επιτετραμμένος της Σλοβακίας ενημέρωσε τον Πίο ότι Εβραίοι της Σλοβακίας στέλνονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.[77] Στις 11 Μαρτίου 1942, λίγες μέρες πριν ξεκινήσουν οι μεταφορές, ο επιτετραμμένος στην Μπρατισλάβα ανέφερε στο Βατικανό: «Με έχουν διαβεβαιώσει ότι το απάνθρωπο σχέδιο είναι δουλειά του... Πρωθυπουργού Τούκα, ο οποίος ενέκρινε το σχέδιο... τόλμησε να μου πει - αυτό που τόσο επιδεικνύει τον Καθολικισμό του - ότι δεν βρίσκει τίποτα το απάνθρωπο ή το αντιχριστιανικό στο σχέδιο... η εκτόπιση 80,000 ατόμων στην Πολωνία είναι σαν να καταδικάζει το μεγαλύτερο μέρος τους σε σίγουρο θάνατο.» Το Βατικανό διαμαρτυρήθηκε στη Σλοβάκικη κυβέρνηση λέγοντας ότι «καταδικάζει αυτά... τα μέτρα τα οποία πλήτουν τα ανθρώπινα δικαιώματα εξαιτίας μόνο της φυλής τους.»[94]
Remove ads
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Μετά το τέλος το Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο Πιός ΙΒ΄ επικεντρώθηκε στην υλική βοήθεια της καταπονημένης από τον πόλεμο Ευρώπης, στην εσωτερική διεθνοποίηση της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, και στην ανάπτυξη των διεθνών διπλωματικών της σχέσεων. Οι εγκύκλιοί του, Evangelii Praecones και Fidei Donum, που εκδόθηκαν στις 2 Ιουνίου του 1951 και στις 21 Απριλίου του 1957 αντίστοιχα, αύξησαν τον βαθμό της αυτοδιοίκησης των Καθολικών ιεραποστολών, πολλές από τις οποίες έγιναν αυτόνομες επισκοπές. Ο Πίος ΙΒ΄ απαίτησε την αναγνώριση των τοπικών πολιτιστικών παραδόσεων ως πλήρως ισάξιων με την Ευρωπαϊκή.[95][96] Ακολουθώντας την πολιτική των προκατόχων του, υποστήριξε την εγκαθίδρυση τοπικής διοίκησης στα Εκκλησιαστικά θέματα, έτσι το 1950 η ιεραρχία της Δυτικής Αφρικής έγινε ανεξάρτητη και ακολούθησαν το 1951 της Νοτίου Αφρικής και το 1952 της Βρετανικής Ανατολικής Αφρικής. Η Φινλανδία, η Βιρμανία και η Γαλλική Αφρική έγιναν ανεξάρτητες επισκοπές το 1955.
Remove ads
Τελευταία χρόνια, θάνατος και μνήμη
Μια μακρά ασθένεια στα τέλη του 1954 ανάγκασε τον Πάπα Πίο ΙΒ΄ να εξετάσει το ενδεχόμενο παραίτησης. Στη συνέχεια, έγιναν αισθητές αλλαγές στις εργασιακές του συνήθειες. Ο Πάπας απέφευγε τις μακρές τελετές, τις αγιοποιήσεις και τη συμμετοχή σε συνοδικές εργασίες και επέδειξε δισταγμό σε θέματα προσωπικού.
.jpg)
Ο Πίος ΙΒ΄ πέθανε στις 9 Οκτωβρίου 1958 από οξεία καρδιακή ανεπάρκεια που προκλήθηκε από ξαφνικό έμφραγμα του μυοκαρδίου στο Καστέλ Γκαντόλφο, την παπική θερινή κατοικία. Η κηδεία του στη Ρώμη ήταν η μεγαλύτερη συγκέντρωση κόσμου ως τότε. Οι Ρωμαίοι θρήνησαν τον Πάπα «τους», ο οποίος γεννήθηκε στην πόλη τους, ειδικά ως ήρωα σε καιρό πολέμου.[97]
Η διαθήκη του δημοσιεύθηκε αμέσως μετά τον θάνατό του. Ο φάκελος αγιοποίησης του Πάπα Πίου ΙΒ΄ άνοιξε στις 18 Νοεμβρίου 1965 από τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄. Τον Μάρτιο του 2007, η αρμόδια επιτροπή συνέστησε την ανακήρυξη του Πίου ΙΒ΄ ως «σεβάσμιου».[98]
Απόψεις
Σύγχρονες
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το περιοδικό Time απέδωσε στον Πίο ΙΒ΄ και την Καθολική Εκκλησία την «καταπολέμηση του ολοκληρωτισμού με μεγαλύτερη επίγνωση, ευλάβεια και αυταρχικότητα, και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, από οποιαδήποτε άλλη οργανωμένη δύναμη».[99] Κατά τη διάρκεια του πολέμου, επαινέθηκε επίσης από τους New York Times για την αντίθεσή του στον ναζιστικό αντισημιτισμό και την επιθετικότητα.[100] Σύμφωνα με τον Paul O'Shea, «Οι Ναζί δαιμονοποίησαν τον Πάπα ως πράκτορα του διεθνούς Σιωνισμού. Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί ήταν συνεχώς απογοητευμένοι επειδή δεν καταδίκαζε τη ναζιστική επιθετικότητα. Και οι Ρώσοι τον κατηγόρησαν ότι ήταν πράκτορας του Φασισμού και των Ναζί».[101]
Μετά τον πόλεμο, το φθινόπωρο του 1945, ο Χάρι Γκρίνσταϊν από τη Βαλτιμόρη, στενός φίλος του Αρχιραβίνου Χέρτζογκ της Ιερουσαλήμ, είπε στον Πίο πόσο ευγνώμονες ήταν οι Εβραίοι για όλα όσα είχε κάνει γι' αυτούς. «Η μόνη μου λύπη», απάντησε ο πάπας, «είναι που δεν μπόρεσα να σώσω μεγαλύτερο αριθμό Εβραίων»."[102]
Ο Πίος ΙΒ΄ επικρίθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Λέον Πολιακόφ έγραψε το 1950 ότι ο Πίος ΙΒ΄ ήταν σιωπηλός υποστηρικτής των αντισημιτικών νόμων της Γαλλίας του Βισύ, αποκαλώντας τον «λιγότερο ειλικρινή» από τον Πάπα Πίο ΙΑ΄ είτε από «γερμανοφιλία» είτε από την ελπίδα ότι ο Χίτλερ θα νικούσε την κομμουνιστική Ρωσία.[103]
Hitler's Pope
Το 1999, Το 1999, ο Βρετανός συγγραφέας Τζον Κόρνγουελ δημοσίευσε το έργο του με τίτλο «Ο Πάπας του Χίτλερ» (Hitler's Pope), με το οποίο επέκρινε τον Πίο ΙΒ΄ για πράξεις και παραλείψεις του κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Ο Κόρνγουελ υποστήριξε ότι ο Πίος υπέταξε την αντίσταση στους Ναζί στον στόχο του να αυξήσει και να συγκεντρώσει την εξουσία του παπισμού. Επιπλέον, ο Κόρνγουελ κατηγόρησε τον Πίο για αντισημιτισμό.[104] Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα περιέγραψε την απεικόνιση του Πίου ΙΒ΄ ως αντισημίτη από τον Κόρνγουελ ως στερούμενη «αξιόπιστης τεκμηρίωσης».[105] Ο Κένεθ Λ. Γούντγουορντ δήλωσε στην κριτική του στο Newsweek ότι «πραγματικά λάθη και άγνοια των συμφραζομένων εμφανίζονται σχεδόν σε κάθε σελίδα».[106] Ο Πολ Ο'Σι συνόψισε το έργο λέγοντας ότι ήταν «απογοητευτικό λόγω των πολλών ανακριβειών του, της επιλεκτικής χρήσης πηγών και των ισχυρισμών που δεν υπόκεινται σε κανέναν έλεγχο. Ωστόσο, [ο Κόρνγουελ] έχει προσφέρει μια υπηρεσία επιμένοντας ότι ο Πατσέλι πρέπει να επανεξεταστεί διεξοδικά και να τοποθετηθεί σταθερά στο πλαίσιο της εποχής του».[107] Πέντε χρόνια μετά τη δημοσίευση του βιβλίου «Ο Πάπας του Χίτλερ», ο Κόρνγουελ δήλωσε: «Θα υποστήριζα τώρα, υπό το φως των συζητήσεων και των στοιχείων που ακολούθησαν το βιβλίο, ότι ο Πίος ΙΒ΄ είχε τόσο μικρό πεδίο δράσης που είναι αδύνατο να κρίνουμε τα κίνητρα της σιωπής του κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ η Ρώμη βρισκόταν υπό την κυριαρχία του Μουσολίνι και αργότερα κατεχόταν από τη Γερμανία».[108][109][110]
Σε απάντηση στην κριτική του Κόρνγουελ, ο Αμερικανός ραβίνος και ιστορικός Ντέιβιντ Ντάλιν δημοσίευσε το βιβλίο «Ο Μύθος του Πάπα του Χίτλερ: Πώς ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ έσωσε τους Εβραίους από τους Ναζί» (The Myth of Hitler's Pope: How Pope Pius XII Rescued Jews from the Nazis) το 2005. Επιβεβαίωσε προηγούμενες αναφορές ότι ο Πίος ήταν σωτήρας χιλιάδων Εβραίων της Ευρώπης. Σε μια κριτική του βιβλίου, ένας άλλος Εβραίος μελετητής, ο βιογράφος του Τσώρτσιλ Μάρτιν Γκίλμπερτ, έγραψε ότι το έργο του Ντάλιν ήταν «ουσιαστική συμβολή στην κατανόησή μας για την πραγματικότητα της υποστήριξης του Πάπα Πίου ΙΒ΄ προς τους Εβραίους στην εποχή του μεγαλύτερου κινδύνου τους. Ας ελπίσουμε ότι η αφήγησή του θα αντικαταστήσει την διχαστικά επιβλαβή εκδοχή της παπικής αμέλειας, ακόμη και της συνεργασίας, που έχει διατηρηθεί στο προσκήνιο για πολύ καιρό».[111] Το βιβλίο του Ντάλιν υποστήριξε επίσης ότι ο Κόρνγουελ και άλλοι ήταν φιλελεύθεροι Καθολικοί και πρώην Καθολικοί που «εκμεταλλεύονται την τραγωδία του εβραϊκού λαού κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος για να προωθήσουν τη δική τους πολιτική ατζέντα επιβολής αλλαγών στην Καθολική Εκκλησία σήμερα» και ότι στον Πάπα Πίο ΙΒ΄ οφείλεται η σωτηρία των ζωών πολλών χιλιάδων Εβραίων.[112]
Remove ads
Υποσημειώσεις
- Δύο ομιλίες με θέμα Moral Questions Affecting Married Life που δόθηκαν στις 29 Οκτωβρίου 1951 στην «Italian Catholic Union of Midwives» και στις 26 Νοεμβρίου 1951 στο «National Congress of the Family Front» και στην «Association of Large Families, National Catholic Welfare Conference», Washington, D.C..[48][49]
- Όταν ο Πίος ΙΑ' δέχτηκε επαίνους για την εγκύκλιο Mit Brennender Sorge που δημοσίευσε το 1937 και με την οποία καταδίκαζε τον ναζισμό, η απάντησή του είναι να δείξει τον Καρδινάλιο Υπουργό Εξωτερικών και να πει απλά «τα εύσημα είναι δικά του»[54].
- «Σημειώστε καλά ότι στην Καθολική Λειτουργία, ο Αβραάμ είναι Πατριάρχης και προπάτοράς μας. Ο αντισημιτισμός είναι ασυμβίβαστος με την υψηλή σκέψη που εκφράζει αυτό το γεγονός. Είναι ένα κίνημα με το οποίο εμείς οι Χριστιανοί δεν μπορούμε να έχουμε καμία σχέση. Όχι, όχι, σας λέω ότι είναι αδύνατο για έναν Χριστιανό να συμμετέχει στον αντισημιτισμό. Είναι απαράδεκτο. Μέσω του Χριστού και εν Χριστώ είμαστε οι πνευματικοί απόγονοι του Αβραάμ. Πνευματικά, είμαστε όλοι Σημίτες.»[55]
Remove ads
Παραπομπές
Πηγές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads