Προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία

Η χερσόνησος της Κριμαίας, στη βόρεια ακτή της Μαύρης Θάλασσας στην Ανατολική Ευρώπη, προσαρτήθηκε από τη Ρωσική Ομοσπονδία μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2014 και έκτοτε διοικείται ως δύο ρωσικά ομοσπονδιακά υποκείμενα - η Δημοκρατία της Κριμαίας και η ομοσπονδιακή πόλη της Σεβαστούπολης. Η απόσπαση από την Ουκρανία και η προσάρτηση στη Ρωσική Ομοσπονδία ακολούθησε μια ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Κριμαία που πραγματοποιήθηκε μετά την Ουκρανική Επανάσταση του 2014 και ήταν μέρος της ευρύτερης φιλο-ρωσικής αναταραχής του 2014 στην Ουκρανία.

Μετάλιο του Ρωσικού Υπουργείου Άμυνας «Για την επιστροφή της Κριμαίας» (ρωσικά: За возвращение Крыма‎‎ ), 20 Φεβρουαρίου – 18 Μαρτίου 2014

Για την προσάρτηση του 1783, δείτε Προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Στις 22-23 Φεβρουαρίου 2014, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συγκάλεσε ολονύκτια συνάντηση με τους αρχηγούς της υπηρεσίας ασφαλείας για να συζητήσει την απομάκρυνση του προέδρου της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Στο τέλος της συνάντησης, ο Πούτιν παρατήρησε ότι «πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε για την επιστροφή της Κριμαίας στη Ρωσία^[1]». Στις 23 Φεβρουαρίου, πραγματοποιήθηκαν φιλορωσικές διαδηλώσεις στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας. Στις 27 Φεβρουαρίου, κεκαλυμμένα ρωσικά στρατεύματα χωρίς διακριτικά κατέλαβαν το Ανώτατο Συμβούλιο (κοινοβούλιο) της Κριμαίας^[2][3], καθώς και στρατηγικές τοποθεσίες σε ολόκληρη την Κριμαία, οι οποίες οδήγησαν στην εγκατάσταση της φιλο-ρωσικής κυβέρνησης του Σεργκέι Αξιόνοφ, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το καθεστώς της Κριμαίας και τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της στις 16 Μαρτίου 2014^[4][5]. Η Ρωσία ενσωμάτωσε επίσημα την Κριμαία ως δύο ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσικής Ομοσπονδίας στις 18 Μαρτίου 2014^[6][7].

Η Ουκρανία και πολλές άλλες χώρες καταδίκασαν την προσάρτηση και θεωρούν ότι αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμφωνιών που έχει υπογράψει και η Ρωσία, και οι οποίες διασφαλίζουν την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των Συμφωνιών Belavezha του 1991 που ίδρυσαν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών, τις Συμφωνίες του Ελσίνκι του 1975, το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994 σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας και τη συνθήκη του 1997 για τη φιλία, τη συνεργασία και τη συνεργασία μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ουκρανίας^[8][9]. Αυτό οδήγησε στα μέλη της τότε G8 να αποβάλουν τη Ρωσία από την ομάδα^[10] και στη συνέχεια να υιοθετήσουν έναν πρώτο γύρο κυρώσεων κατά της χώρας. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών απέρριψε επίσης το δημοψήφισμα και την προσάρτηση, εγκρίνοντας ψήφισμα που επιβεβαιώνει την «εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της^[11][12]». Το ψήφισμα του ΟΗΕ υπογραμμίζει επίσης ότι «το δημοψήφισμα δεν έχει ισχύ και δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση για οποιαδήποτε αλλαγή του καθεστώτος της [Κριμαίας]» και κάλεσε όλα τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς να μην αναγνωρίσουν ή να υπονοήσουν την αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας στη Ρωσία^[12]. Το 2016, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών επιβεβαίωσε τη μη αναγνώριση της προσάρτησης και καταδίκασε «την προσωρινή κατοχή μέρους του εδάφους της Ουκρανίας - της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης^[13][14].

Η ρωσική κυβέρνηση αντιτίθεται στον όρο «προσάρτηση» και ο πρόεδρος Πούτιν υπερασπίζεται το δημοψήφισμα ως σύμφωνο με την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών^[15][16].

Αναλυτικά τα γεγονότα

Η απόφαση της Ρωσίας να προσαρτήσει την Κριμαία ελήφθη στις 20 Φεβρουαρίου 2014,^{[17][18][19][20]} όπου στις 22 και 23 Φεβρουαρίου, τα ρωσικά στρατεύματα και οι ειδικές δυνάμεις άρχισαν να κινούνται στην Κριμαία μέσω του Νοβοροσίσκ.^[19] Στις 27 Φεβρουαρίου, οι ρωσικές δυνάμεις χωρίς διακριτικά άρχισαν να παίρνουν τον έλεγχο της χερσονήσου της Κριμαίας.^[21] Κατέλαβαν στρατηγικές θέσεις και κατέλαβαν το Κοινοβούλιο της Κριμαίας, υψώνοντας μια ρωσική σημαία. Τα σημεία ελέγχου ασφαλείας χρησιμοποιήθηκαν για να αποκόψουν τη χερσόνησο της Κριμαίας από την υπόλοιπη Ουκρανία και να περιορίσουν την κίνηση εντός της επικράτειας.^{[22][23][24][25]}

Χάρτης που δείχνει τον αποκλεισμό στρατιωτικών μονάδων των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας κατά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 2014.

Ρώσοι στρατιώτες με στολές χωρίς διακριτικά σε περιπολία στο Διεθνές Αεροδρόμιο Συμφερούπολης, 28 Φεβρουαρίου 2014.

Ρώσοι στρατιώτες μπλοκάρουν την ουκρανική στρατιωτική βάση στο Περεβάλνε.

Τις επόμενες ημέρες, Ρώσοι στρατιώτες κατέλαβαν βασικά αεροδρόμια και ένα κέντρο επικοινωνιών.^[26] Επιπλέον, η χρήση κυβερνοπολέμου οδήγησε στο κλείσιμο ιστοτόπων, που σχετίζονται με τους επίσημους ιστότοπους της ουκρανικής κυβέρνησης, τα μέσα ενημέρωσης, καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι κυβερνοεπιθέσεις επίσης απενεργοποίησαν ή απέκτησαν πρόσβαση στα κινητά τηλέφωνα Ουκρανών αξιωματούχων και μελών του κοινοβουλίου τις επόμενες ημέρες, διακόπτοντας περαιτέρω τις γραμμές επικοινωνίας.^[27]

Την 1η Μαρτίου, το ρωσικό νομοθετικό σώμα ενέκρινε τη χρήση ενόπλων δυνάμεων, οδηγώντας σε κάθοδο ρωσικών στρατευμάτων και στρατιωτικού υλικού στη χερσόνησο.^[26] Τις επόμενες ημέρες, όλες οι υπόλοιπες ουκρανικές στρατιωτικές βάσεις και εγκαταστάσεις περικυκλώθηκαν και πολιορκήθηκαν, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Ναυτικής Βάσης. Μετά την επίσημη προσάρτηση της χερσονήσου από τη Ρωσία στις 18 Μαρτίου, οι ουκρανικές στρατιωτικές βάσεις και τα πλοία καταληφθήκαν από τις ρωσικές δυνάμεις. Στις 24 Μαρτίου, η Ουκρανία διέταξε τα στρατεύματα να αποσυρθούν. Μέχρι τις 30 Μαρτίου, όλες οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν εγκαταλείψει τη χερσόνησο.

Στις 15 Απριλίου, το ουκρανικό κοινοβούλιο κήρυξε την Κριμαία ως έδαφος προσωρινά κατεχόμενο από τη Ρωσία.^[28] Μετά την προσάρτηση, η ρωσική κυβέρνηση αύξησε τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή και χρησιμοποίησε την πυρηνική απειλή για να εδραιώσει το νέο status quo στο έδαφος.^[29] Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι μια ρωσική στρατιωτική μονάδα θα εγκατασταθεί στην Κριμαία.^[30] Τον Νοέμβριο, το ΝΑΤΟ δήλωσε ότι πίστευε ότι η Ρωσία ανέπτυξε όπλα με πυρηνική ικανότητα στην Κριμαία.^[31]

Τον Δεκέμβριο του 2014, η Ουκρανική Συνοριακή Φρουρά ανακοίνωσε ότι τα ρωσικά στρατεύματα είχαν αρχίσει να αποχωρούν από το έδαφος της Περιφέρειας Χερσώνα. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν τμήματα του Αραμπάτ Σπιτ και τα νησιά που περιβάλλουν το Σίβας, τα οποία είναι γεωγραφικά τμήματα της Κριμαίας αλλά διοικητικά αποτελούν τμήμα της περιφέρειας Χερσώνα. Το χωριό Στρίλκοβ καταλήφθηκε από ρωσικά στρατεύματα το οποίο στέγαζε σημαντικό κέντρο διανομής φυσικού αερίου. Οι ρωσικές δυνάμεις δήλωσαν ότι κατέλαβαν το κέντρο διανομής φυσικού αερίου για να αποτρέψουν τρομοκρατικές επιθέσεις. Αργότερα, οι ρωσικές δυνάμεις αποχώρησαν από το νότιο Χερσώνα, αλλά συνέχισαν να καταλαμβάνουν το κέντρο διανομής φυσικού αερίου έξω από το Στρίλκοβ. Η αποχώρηση από τη Χερσώνα τερμάτισε σχεδόν 10 μήνες ρωσικής κατοχής της περιοχής. Οι συνοριοφύλακες της Ουκρανίας δήλωσαν ότι οι περιοχές που βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή θα πρέπει να ελεγχθούν για νάρκες προτού μπορέσουν να επιστρέψουν στις θέσεις τους.^[32][33]

Ο Αντρέι Ιλαριόνοφ, πρώην οικονομικός σύμβουλος του Βλαντιμίρ Πούτιν, ανέφερε σε μια ομιλία του στο ΝΑΤΟ στις 31 Μαΐου 2014, ότι ορισμένες τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Ρωσογεωργιανό πόλεμο είχαν αναβαθμιστεί και χρησιμοποιούνταν ξανά στην Ουκρανία. Σύμφωνα με τον Ιλαριόνοφ, από τότε που ξεκίνησε η ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στην Κριμαία στις 20 Φεβρουαρίου 2014, η ρωσική προπαγάνδα δεν μπορούσε να υποστηρίξει ότι η ρωσική επίθεση ήταν το αποτέλεσμα των διαδηλώσεων του Κινήματος της Ευρωπλατείας. Ο Ιλαριόνοφ είπε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έγινε «εντελώς ξαφνικά», αλλά ήταν προσχεδιασμένος και ότι οι προετοιμασίες ξεκίνησαν ήδη από το 2003.^[34] Αργότερα δήλωσε ότι ένα από τα ρωσικά σχέδια προέβλεπε πόλεμο με την Ουκρανία το 2015 μετά από τις προεδρικές εκλογές, αλλά οι διαδηλώσεις του Κινήματος της Ευρωπλατείας επιτάχυναν την αντιπαράθεση.^[35]

Στις 8 Αυγούστου 2016, η Ουκρανία ανέφερε ότι η Ρωσία αύξησε τη στρατιωτική της παρουσία κατά μήκος της γραμμής οριοθέτησης της Κριμαίας, όπου οδήγησε στο κλείσιμο των συνοριακών περασμάτων.^[36] Στις 10 Αυγούστου, η ρωσική υπηρεσία ασφαλείας FSB ισχυρίστηκε ότι είχε αποτρέψει "ουκρανικές τρομοκρατικές επιθέσεις" και ότι δύο στρατιώτες σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις στο Αρμιάνσκ (Κριμαία), προσθέτοντας ότι αρκετοί Ουκρανοί και Ρώσοι πολίτες συνελήφθησαν.^[37][38][39] Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι ένας από τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν ήταν διοικητής της ρωσικής μονάδας.^[40] Η ουκρανική κυβέρνηση αρνήθηκε ότι το περιστατικό έλαβε χώρα,^[41][42] και παράλληλα με το περιστατικό στις 9 Αυγούστου, ένας Ουκρανός αξιωματούχος ισχυρίστηκε ότι αρκετοί Ρώσοι στρατιώτες είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους αλλά δεν είχαν εισέλθει στην Ουκρανία^[43] και επίσης ότι ξέσπασαν αψιμαχίες μεταξύ Ρώσων αξιωματικών και συνοριοφυλάκων.^[44] Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν κατηγόρησε την Ουκρανία ότι στράφηκε στην «πρακτική του τρόμου»,^[45] ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο χαρακτήρισε τη ρωσική εκδοχή των γεγονότων «εξίσου κυνική και τρελή».^[46] Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς της Ρωσίας, με τον πρεσβευτή τους στην Ουκρανία να δηλώνει πως "η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει δει τίποτα μέχρι στιγμής που να επιβεβαιώνει τους ρωσικούς ισχυρισμούς για εισβολή στην Κριμαία".^[47]

Η Ρωσία χρησιμοποίησε αυτόν τον ισχυρισμό για να συμμετάσχει σε μια ταχεία συσσώρευση στρατευμάτων στην Κριμαία,^[48] που ακολουθήθηκε από ασκήσεις και στρατιωτικές κινήσεις κοντά στα ουκρανικά σύνορα.^[48][49] Ο Ουκρανός πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο προειδοποίησε τη Δύση ότι η Ρωσία προετοιμαζόταν για μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία.^[50][51]