Ρατσισμός
μορφή φυλετικής, εθνοτικής, ή θρησκευτικής διάκρισης From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ρατσισμός είναι η διάκριση και προκατάληψη κατά των ανθρώπων με βάση τη φυλή ή την εθνικότητα τους. Βασίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε εγγενώς διαφορετικές ομάδες οι οποίες, με βάση κληρονομικά χαρακτηριστικά, μπορούν να καταταχθούν σε ανώτερες και κατώτερες.[1][2]
Ως ιδεολογία, ο ρατσισμός σχετίζεται με τον νατιβισμό, την ξενοφοβία, τον φυλετικό διαχωρισμό, τον εθνικισμό, την ιεραρχία, την λευκή υπεροχή, τον ναζισμό, τον σωβινισμό, και άλλα. Αν και υπάρχουν παραλλαγές (π.χ. θρησκευτικός ρατσισμός), το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού, και αυτό που έχει δώσει την αρχική ονομασία στην λέξη (ιταλ. ράτσα/razza = φυλή) είναι ο φυλετικός ρατσισμός. Αν και η σημερινή κοινωνική επιστήμη ξεχωρίζει ανάμεσα στην έννοια της φυλής και της εθνικής ομάδας, ο όρος «φυλετικός ρατσισμός» τείνει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει την διάκριση και την προκατάληψη ενάντια και στα δύο.
Πέρα από διαπροσωπικές εμφανίσεις, ο ρατσισμός μπορεί να εκδηλωθεί και σε κοινωνικούς θεσμούς που προωθούν την ανισότητα ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικών φυλών ή εθνικοτήτων (θεσμικός ρατσισμός), ή και να είναι ολοκληρωτικά ριζωμένος σε ένα πολιτικό σύστημα (π.χ. απαρτχάιντ). Περαιτέρω, μπορεί να αφορά βιολογικές διαφορές που θεωρούν οι ρατσιστές ότι υπάρχουν ανάμεσα στις φυλές/εθνικότητες, ή και διαφορές στην κουλτούρα, τον πολιτισμό, ή την θρησκεία.
Στο θέμα του ρατσισμού, η Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών διατυπώνει πως η ανωτερότητα που βασίζεται στη φυλετική διαφοροποίηση είναι επιστημονικά ψευδής, ηθικά καταδικαστέα, κοινωνικά άδικη, και επικίνδυνη. Δήλωσε περαιτέρω ότι δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για φυλετικές διακρίσεις, πουθενά, στη θεωρία ή στην πράξη.[3]
Remove ads
Πτυχές του ρατσισμού
Πολιτισμικός ρατσισμός
Πολιτισμικός ρατσισμός ονομάζεται η διάκριση με βάση τις αντιληπτές διαφορές ανάμεσα στις κουλτούρες των διαφόρων φυλών και εθνικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένης της πεποίθησης πως ορισμένες κουλτούρες είναι ανώτερες από άλλες, και πως ορισμένες είναι εγγενώς ασυμβίβαστες και δεν μπορούν να συνυπάρξουν στην ίδια κοινωνία.
Ιδεολογικά, ο πολιτισμικός ρατσισμός σχετίζεται στενά με την ξενοφοβία, καθώς υιοθετεί και αυτός την άποψη πως άτομα ξένης προέλευσης δεν μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνία και για αυτό πρέπει να «μείνουν στο είδος τους». Μία μορφή του πολιτισμικού ρατσισμού είναι ο θρησκευτικός ρατσισμός, ο οποίος εκδηλώνεται συχνά στον δυτικό κόσμο ως ισλαμοφοβία.[4][5]
Ο πολιτισμικός ρατσισμός αποκαλείται μερικές φορές και «νεορατσισμός», καθώς αναδύθηκε ύστερα από τα γεγονότα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ως μία νέα εκδοχή του ρατσισμού, προσαρμοσμένη στην καινούργια κοινωνική αντίληψη, η οποία, ύστερα από τον τρόμο που προκάλεσε το Ολοκαύτωμα, δεν αποδεχόταν πλέον την ιδέα της γενετικής υπεροχής.[4]
Θεσμικός ρατσισμός
Θεσμικός (ή συστημικός) ρατσισμός ονομάζεται η φυλετική ανισότητα που υφίσταται σε ένα πολιτικό, οικονομικό, ή κοινωνικό σύστημα.[6] Χαρακτηριστικά παραδείγματα θεσμικού ρατσισμού αποτελούν οι νόμοι του Τζιμ Κρόου, οι οποίοι θέσπισαν τον φυλετικό διαχωρισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Στην σύγχρονη εποχή, ο θεσμικός ρατσισμός είναι συχνά ασαφής, και άγνωστος για πολλούς λευκούς ανθρώπους. Σύμφωνα με το άρθρο της Encyclopedia Britannica, «Ο θεσμικός ρατσισμός δεν είναι πάντα συνειδητός, σκόπιμος, ρητός ή προφανής, αλλά αντίθετα είναι συχνά ριζωμένος σε συστήματα, νόμους, πολιτικές, πεποιθήσεις, και πρακτικές που έχουν ως αποτέλεσμα, συγχωρούν, και διαιωνίζουν την άνιση μεταχείριση και την καταπίεση των έγχρωμων ανθρώπων».[7]
Σύγχρονα παραδείγματα του θεσμικού ρατσισμού αποτελούν η ρατσιστική μεταχείριση από αστυνόμους, η μειωμένη χρηματοδότηση για σχολεία ή υγειονομικές εγκαταστάσεις κυρίως έγχρωμων, καθώς και o φυλετικός εκλογικός καταμερισμός.[7][8]
Επιστημονικός ρατσισμός
Επιστημονικός ρατσισμός είναι μια σειρά από ψευδοεπιστημονικές[9][10] υποθέσεις που είχαν στόχο να δώσουν επιστημονική βάση στην ιδέα πως οι άνθρωποι μπορούν να καταταχθούν σε ανώτερες και κατώτερες φυλές βάσει βιολογικών χαρακτηριστικών.[11] Ο επιστημονικός ρατσισμός χρησιμοποιήθηκε ιστορικά ως δικαιολογία για πράξεις θεσμικού ρατσισμού, ιμπεριαλισμού, και γενοκτονίας από λευκούς, όπως η Ευρωπαϊκή αποικιοκρατία και η φυλετική πολιτική στην ναζιστική Γερμανία ή το Ολοκαύτωμα.
Ο επιστημονικός ρατσισμός είναι συχνά συνδεδεμένος με την ευγονική και τον Κοινωνικό Δαρβινισμό, ψευδοεπιστημονικές θεωρίες και πρακτικές που προωθούν την βελτίωση της γενετικής ποιότητας του ανθρώπινου είδους μέσω της εξάλειψης ή στείρωσης πληθυσμών που θεωρούνται κατώτεροι.[12] Αυτές οι πρακτικές εμφανίστηκαν στην πιο απάνθρωπη εκδοχή τους στην ναζιστική Γερμανία, όπου χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα στους ανάπηρους και στους Εβραίους.[13][14]
Λευκή υπεροχή
![Thumb](#/media/Αρχείο:"The_White_Man's_Burden"_Judge_1899.png)
Λευκή υπεροχή ονομάζεται η ρατσιστική αντίληψη πως η λευκή φυλή είναι ανώτερη των υπολοίπων φυλών, και για αυτό έχει το δικαίωμα να τις κυριαρχήσει. Σε περιόδους Ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, όπως ο αποικισμός της Αμερικής και η διαμάχη για την Αφρική, η λευκή υπεροχή χρησιμοποιούταν ως δικαιολογία για τις κατακτήσεις, με τον ισχυρισμό πως ιθαγενείς πληθυσμοί, όπως οι ιθαγενείς της Αμερικής, ήταν «θηριώδεις», και πως η κατάκτηση τους ήταν στην πραγματικότητα μία γενναιόδωρη αποστολή εκπολιτισμού από πλευράς των λευκών. Αργότερα, η ιδεολογία θα ταυτιζόταν με τους νόμους του Τζιμ Κρόου, καθώς και ορισμένες βίαιες ακροδεξιές οργανώσεις όπως η Κου-Κλουξ-Κλαν. Η λευκή υπεροχή αποτέλεσε και βασικό χαρακτηριστικό της ναζιστικής ιδεολογίας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.[15]
Σήμερα, η λευκή υπεροχή συνδέεται κυρίως με ακροδεξιά κινήματα και ομάδες, όπως αυτό της εναλλακτικής δεξιάς. Συχνά υφίσταται και με πιο ήπια μορφή, όπως μέσω αντί-μεταναστευτικών πεποιθήσεων και κομμάτων, ή πεποιθήσεων κατά της θετικής δράσης. Έχει συνδεθεί από μερικούς με το κίνημα Make America Great Again του Ντόναλντ Τραμπ.[15][16]
Αντισημιτισμός
Αντισημιτισμός είναι το μίσος, η διάκριση, και η προκατάληψη κατά των Εβραίων. Ιστορικά, η μεγαλύτερη εκδήλωση του αντισημιτισμού ήταν το Ολοκαύτωμα, αν και μίσος προς τους Εβραίους παρατηρείται τουλάχιστον από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας.[17] Ο αντισημιτισμός έπαιξε κεντρικό ρόλο στην ναζιστική ιδεολογία, και η άρνηση του Ολοκαυτώματος θεωρείται σήμερα μορφή αντισημιτισμού.
Κοινά αντισημιτικά στερεότυπα αποτελούν οι πεποιθήσεις πως οι Εβραίοι είναι άπληστοι και ύπουλοι,[18] καθώς και ορισμένα στερεότυπα περί υποτιθέμενων φυσικών ιδιομορφιών, όπως η αγκιστρωτή μύτη.[19] Ιστορικά, μίσος προς τους Εβραίους συχνά υποκινούταν λόγω θρησκευτικών τριβών μεταξύ Χριστιανισμού και Ιουδαϊσμού, και ιδίως λόγω της ιδέας πως οι Εβραίοι ήταν συλλογικά υπεύθυνοι για την σταύρωση του Ιησού Χριστού.[20][21] Κοινή αντισημιτική θεώρηση είναι επίσης η ιδέα πως οι Εβραίοι ευθύνονται για τα αρνητικά στοιχεία του καπιταλισμού.[22] Μάλιστα, ο ίδιος ο Καρλ Μαρξ -παρότι ήταν εβραϊκής καταγωγής- έχει κατηγορηθεί για αντισημιτισμό στο άρθρο του Για το Εβραϊκό Ζήτημα.[23]
Κεντρικές στον αντισημιτισμό είναι ορισμένες ακροδεξιές θεωρίες συνωμοσίας, σύμφωνα με τις οποίες οι Εβραίοι κατέχουν κάποια κρυφή εξουσία, όπως έλεγχο των κυβερνήσεων, των τραπεζών, των ΜΜΕ, και του Χόλυγουντ,[24] ή πως λειτουργούν υπό κάποια κρυφή ατζέντα, όπως η προώθηση του κομμουνισμού,[25] το αντιχριστιανικό φρόνημα, ή η αντικατάσταση της λευκής φυλής από μη-λευκούς.[26] Τέτοιες θεωρίες συνωμοσίας έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς τον 20ο αιώνα, κατά μεγάλο βαθμό εξαιτίας της δημοσίευσης των Πρωτόκολλων Των Σοφών Της Σιών τα οποία ασπάστηκαν οι Ναζί.[27]
Υποσυνείδητες προκαταλήψεις
Έρευνες έχουν δείξει πως άτομα που ισχυρίζονται ότι απορρίπτουν τον ρατσισμό μπορεί να επηρεάζονται από υποσυνείδητες ρατσιστικές προκαταλήψεις στον τρόπο που λαμβάνουν αποφάσεις.[28]
Remove ads
Ρασιαλισμός - Ρατσισμός
Παλαιότερα, συγγραφείς και κοινωνιολόγοι αντί του σύγχρονου όρου χρησιμοποιούσαν, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες, τον όρο ρασιαλισμός (racialism), που όλοι όμως συμφωνούν ότι πρόκειται για όρο δόγματος φυλετικής υπεροχής.[29] Ένας από τους σημαντικότερους συγγραφέας που έκανε χρήση του όρου "ρασιαλισμός" ήταν ο Λ.Λ. Σνάιντερ, όπως στο άρθρο «The Idea of Racialism: Its Meaning and History».[30]
Ο νεότερος όρος (εκ της ιταλικής) επικράτησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, περισσότερο για λόγους προπαγάνδας.[31] Συγκεκριμένα, η Ρ. Μπένεντικτ (R. Benedict) ορίζει τον ρατσισμό ως:«...το δόγμα όπου μία εθνική ομάδα (ethnic group) έχει καταδικαστεί από τη Φύση σε κληρονομική κατωτερότητα (hereditary interiority) ενώ μια άλλη σε κληρονομική ανωτερότητα (hereditary superiority)».[32]
Remove ads
Σύγχρονος προσδιορισμός
 |
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 06/02/2025) |
Σήμερα, η λέξη ρατσισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις πράξεις μιας ομάδας ανθρώπων εναντίον μίας άλλης ομάδας. Έτσι, οι ρατσιστές δεν υποστηρίζουν την διαφορετικότητα των φυλών. Επίσης, οι φυλετικοί ρατσιστές θεωρούν μία συγκεκριμένη ομοιογενή ομάδα ανθρώπων ως ανώτερη, π.χ. θεωρούν τους "λευκούς" ανθρώπους ανώτερους από τους "μαύρους". Ο ρατσισμός θεωρείται παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου στην ισότητα στους τομείς της εργασίας, της πολιτικής, της οικονομίας και άλλων παραγόντων της καθημερινότητας.
Από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα ρατσισμού αποτελούν οι πεποιθήσεις του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος πίστευε ότι η ξανθή Άρια φυλή (άνθρωποι που κατάγονται από τη φυλή των Αρείων) έχει δικαίωμα να κυριαρχεί στον πλανήτη, εις βάρος όλων των άλλων.
Σπουδαίοι αγωνιστές κατά του ρατσισμού, αναγνωρισμένοι παγκοσμίως, και μάλιστα χωρίς χρήση βίας, είναι οι βραβευμένοι με βραβείο Νόμπελ, Νέλσον Μαντέλα που αγωνίσθηκε κατά του Απαρτχάιντ και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που αγωνίστηκε εναντίον των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ.
Επίσημη θέση επιστημών
Οι ρατσιστικές πεποιθήσεις έχουν αποδειχτεί λανθασμένες από επιστημονική και ανθρωπολογική έρευνα, η οποία αποδεικνύει πώς ενώ υπάρχουν πράγματι ορισμένες ανατομικές και φυσιολογικές διαφορές μεταξύ των ατόμων διαφορετικών φυλών, δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια που να κατατάσσουν τις φυλές σε ανώτερες και κατώτερες, οι δε διαφορές σχετίζονται περισσότερο με τη προσαρμογή των φυλών στις συνθήκες του τόπου τους (π.χ. χρώμα επιδερμίδας, λίπος).[9][10] Περαιτέρω, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι υπάρχει ιεραρχία στη νοητική ικανότητα μεταξύ των φυλών, και πολλές έρευνες έχουν δείξει πως το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής φυλής οφείλεται σε κοινωνιολογικούς παράγοντες και όχι βιολογικούς.[33]
Remove ads
Ο ρατσισμός στο σχολείο
Ο ρατσισμός είναι ένας σημαντικός παράγοντας σχολικής αποτυχίας και εκπαιδευτικού αποκλεισμού.[34] Μια διερεύνηση του ρατσισμού στα σχολεία έρχεται από το ξεκίνημά της αντιμέτωπη με την πεποίθηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ότι δεν σημειώνονται και επομένως δεν χρειάζεται να αντιμετωπιστούν τέτοια φαινόμενα. Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να οφείλεται στα διαφορετικά περιεχόμενα που δίδεται στην έννοια του ρατσισμού, όπως και στο ποιες εκδηλώσεις συμπεριλαμβάνονται στις ρατσιστικές. Εντούτοις, η άρνηση του ρατσισμού συνιστά από μόνη της μια δυσκολία ως προς την αντιμετώπισή του και κατά συνέπεια και ως προς την εκπαιδευτική επιτυχία των μελών των διαφορετικών εθνικών/εθνοτικών/πολιτισμικών ομάδων.[35]
Σ' ότι αφορά στην "αναγνώριση" του ρατσισμού στα σχολεία, θα πρέπει πρώτα να τονιστεί ότι οι ρατσιστικές συμπεριφορές μπορεί να προέρχονται από μαθητές/τριες, από μέλη του προσωπικού του σχολείου, όπως και από γονείς και κηδεμόνες.[35]
Remove ads
Δείτε επίσης
Βιβλιογραφία
- Θεόδωρος Κουλουμπής, Διεθνείς σχέσεις «Εθνικότητα και εθνικές ομάδες: παραμερισμένοι πρωταγωνιστές στην ανάλυση των διεθνών σχέσεων». σσ. 605-611, Πανεπιστημιακές παραδόσεις, εκδ. Παπαζήση ΑΕΒΕ, 1981
- Αναστασία Μάντεση: «Νοημοσύνη και ρατσισμός: Αποτελεί η βιολογία πεπρωμένο;», Περισκόπιο της Επιστήμης, τεύχος 208 (Ιούλ.-Αύγ. 1997), σελ. 66
- Ντόμινικ Σνάππερ, Κρίνοντας τον ρατσισμό, εκδ. Πατάκη ISBN 960-16-1589-5
- Πιέρ Ταγκιέρ, Ρατσισμός, εκδ, Τραυλός Π. ISBN 960-7122-92-5
- Ρίτσαρντ Νίσμπετ: «Intelligence and How to Get It: Why Schools and Cultures Count», εκδ. W. W. Norton & Company ISBN 0393337693
- Ρουθ Μπένεντικτ: «Race: science and politics», εκδ. University of Georgia Press, ISBN 978-0-8203-5677-8
Remove ads
Παραπομπές
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads