Ο Σάκης (Διονύσης) Καράγιωργας (Πύργος Ηλείας, 1930 — 17 Αυγούστου 1985) ήταν οικονομολόγος, ακαδημαϊκός [εκκρεμεί παραπομπή] και πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ στην περίοδο της Χούντας είχε αναπτύξει έντονη αντιδικτατορική δράση.
Πρώτα χρόνια & Σπουδές
Γεννήθηκε το 1930 στον Πύργο Ηλείας. Εισήχθη στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά (σημερινό Πανεπιστήμιο Πειραιώς) και αργότερα και στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών Αθήνας (σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία
1955-1958: Ένταξη στην Τράπεζα της Ελλάδος
Τον Φεβρουάριο του 1955, ο Σάκης Καράγιωργας συμμετείχε σε Διαγωνισμό του Υπουργείου Συντονισμού για την πρόσληψη 5 "ειδικών οικονομολόγων". Κατετάγη 3ος μεταξύ 200 υποψηφίων. Η τοποθέτηση του στην Διεύθυνση Προγράμματος του υπουργείου Συντονισμού (1955-1956) τον έφερε για πρώτη φορά σε επαφή με την ελληνική δημόσια οικονομική διοίκηση.
Τον Αύγουστο του ίδιου έτους ο Καράγιωργας συμμετέχει σε διαγωνισμό της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία αναζητά οικονομολόγους για τη Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών. Κατατάσσεται 4ος και τον Σεπτέμβριο εντάσσεται στην ΤτΕ. Προϊστάμενος του υπήρξε ο Νικόλαος Μαρματάκης, ενώ το έργο που του ανατέθηκε είχε να κάνει με την απασχόληση και τους μισθούς[1]. Την ίδια περίοδο έρχεται σε γνωριμία με τον τότε διοικητή της ΤτΕ Ξενοφώντα Ζολώτα και με τον γενικό διευθυντή του ΙΚΑ Ευάγγελο Τσουκάτο.
Παράλληλα εμπλουτίζει τις εμπειρίες του ερευνώντας επίκαιρα προβλήματα της οικονομικής πολιτικής και συνεργάστηκε στη συγγραφή λημμάτων της Οικονομικής και Λογιστικής Εγκυκλοπαίδειας[2]. Ακολουθώντας άλλους συναδέλφους του, αποφασίζει να μεταβεί για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό. Επιλέγει ως γνωστικό αντικείμενο τα Δημόσια Οικονομικά και ως πανεπιστήμιο το London School of Economics.
Ακαδημαϊκή καταξίωση
Το 1962 γίνεται διδάκτορας και επιστρέφει στη Ελλάδα στην Τράπεζα της Ελλάδος όπου συνεχίζει την ερευνητική του δραστηριότητα.[3] Το 1963 γίνεται επιμελητής στην έδρα της Εφαρμοσμένης Οικονομικής στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή, ενώ επί κυβέρνησης Ένωσης Κέντρου (στην οποία ο Ανδρέας Παπανδρέου διατελούσε υφυπουργός Συντονισμού) ορίζεται γενικός γραμματέας της οικονομικής εξ υπουργών επιτροπής. Το 1964 αποσπάστηκε στο «Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών» και συνεργάστηκε στην κατάρτιση του πρώτου πενταετούς προγράμματος οικονομικής ανάπτυξης της χώρας (1966-1970), συμμετέχοντας ενεργά στη διαδικασία σύνταξής του[4].
Το 1965 συμμετέχει μαζί με άλλους διανοούμενους στην ίδρυση του πολιτικού ομίλου «Αλέξανδρος Παπαναστασίου» και αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού «Νέα Οικονομία», που καθιερώνεται την εποχή εκείνη ως το κατεξοχήν βήμα τεκμηρίωσης και υποστήριξης κοινωνικών μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα. Ακολούθως, ο Σάκης Καράγιωργας αναγορεύτηκε υφηγητής στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, ενώ το 1966 ανακηρύχθηκε καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο όπου και δίδαξε μέχρι το 1967. Μάλιστα, το 1967 εκδόθηκε το πρώτο πανεπιστημιακό εγχειρίδιό του με τίτλο «Παραδόσεις Δημοσιονομικής Πολιτικής», το οποίο πραγματευόταν την κεϋνσιανή θεωρία και την πολιτική της οικονομικής σταθεροποίησης[5].
Αντιστασιακή δράση
1967-1969: "Δημοκρατική Άμυνα" & Τραυματισμός
Κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών, ο Σάκης Καράγιωργας συμμετείχε ενεργά στη συγκρότηση της αντιδικτατορικής οργάνωσης "Δημοκρατική Άμυνα". Μάλιστα, αρκετά μέλη της οργάνωσης προέρχονταν ιδεολογικά από το Κέντρο Πολιτικών Ερευνών «Αλέξανδρος Παπαναστασίου». Η αντιστασιακή δράση έλαβε χώρα με την οργάνωση φοιτητών σε πυρήνες, την εκτύπωση προκηρύξεων και τον συντονισμό της "Δημοκρατικής Άμυνας" με άλλες αντιστασιακές οργανώσεις[6].
Στις 14 Ιουλίου του 1969 ο Καράγιωργας τραυματίστηκε βαριά από έκρηξη αυτοσχέδιου εκρηκτικού μηχανισμού, ο οποίος προοριζόταν για χρήση εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος. Η έκρηξη οδήγησε στον ακρωτηριασμό του δεξιού του χεριού και σε τραύματα στο κεφάλι. Μόλις ο Καράγιωργας μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο συνελήφθη από πράκτορες της χούντας, οι οποίο παρά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν τον ανέκριναν και τον υπέβαλλαν σε βασανιστήρια. Έως τα τέλη του 1969, ακολούθησαν συνεχείς μεταγωγές του σε κρατητήρια, μέχρις ότου τέθηκε σε απομόνωση στις φυλακές Αβέρωφ.
1970: Απολογία Σάκη Καράγιωργα
Τον Απρίλιο του 1970 ο Σάκης Καράγιωργας δικάστηκε μαζί με άλλους 34 αντιστασιακούς από το Έκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας. Η δίκη της «Δημοκρατικής Άμυνας» έμεινε ιδιαιτέρως γνωστή στην ελληνική μεταπολεμική σκηνή, καθώς για πρώτη φορά δημοσίως έγινε καταγγελία για τα βασανιστήρια που διέπρατταν οι αξιωματούχοι της Χούντας εις βάρος των αντιπάλων της, πολιτικών και μη. Η αποκάλυψη των μεθόδων ανάκρισης και εκβιασμού της Χούντας έγινε μέσα από τις περιγραφές μαρτύρων, οι οποίες δημοσιεύτηκαν τόσο στον ελληνικό όσο και τον ξένο Τύπο.
Στην ίδια δίκη, ο Σάκης Καράγιωργας προέβη στην περίφημη απολογία του, η οποία είναι μια μνημειώδης αναφορά στους λόγους που τον ώθησαν να αναλάβει αντιστασιακή δράση. Μέσα από την απολογία, ο Καράγιωργας συσχέτισε την δράση του με την πολιτική κατάσταση της Ελλάδας. Επίσης, άσκησε κριτική προς την Χούντα τόσο για τις πρακτικές της στον καθημερινό βίο των Ελλήνων όσο και την άσκηση οικονομικής και διεθνούς πολιτικής. Τέλος, αναφέρθηκε σε αυτό που θεωρούσε χρέος του ιδίου για την υπεράσπιση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα.
Περί των κινήτρων ανάπτυξης αντιστασιακής δράσης
Ενώπιον του στρατοδικείου, ο Σάκης Καράγιωργας ουδέποτε αρνήθηκε την αντιστασιακή δράση του, τουναντίον επικαλέστηκε το καθήκον του ως πνευματικού ανθρώπου να αγωνισθεί για την ελευθερία του ελληνικού λαού μέσω της Δημοκρατικής Άμυνας[7]. Ως εκ τούτου, παραδέχθηκε την συνεργασία του με τον Κώστα Σημίτη για την τοποθέτηση κροτίδων σε πρατήριο ESSO-PAPAS επί της Κηφισίας, την οποία χαρακτήρισε ως μια:
"ἐκδήλωσις ἐντόνου διαμαρτυρίας ἐναντίον τῆς δικτατορικῆς κυβερνήσεως [...] καὶ ἐναντίον τῶν παραγόντων, ὅπως ὁ Τὸμ Πάπας, οἱ ὁποῖοι στηρίζουν τὴν δικτατορικὴν κυβέρνησιν".
Αυτή την κατηγορία την αποδέχτηκε ο ίδιος, ωστόσο αναφορικά με άλλα κακουργήματα που του πρόσαψε το κατηγορητήριο, ο Καράγιωργας τόνισε ότι πέραν αυτών:
"τὸ κατηγορητήριον καὶ αἱ καταθέσεις μου ἀναφέρουν [...] πράξεις τὰς ὁποίας ἐξηναγκάσθην νὰ ὁμολογήσω κατόπιν ἀσκήσεως ὑπὸ τῶν ὀργάνων τῆς Ἀσφαλείας Προαστίων ἀπανθρώπου ψυχολογικῆς βίας καὶ σωματικῶν βασανιστηρίων.
Περί πολιτικής κατάσταση Ελλάδας
Συσχετίζοντας την δράση του με την πολιτική κατάσταση της Ελλάδας, ο Καράγιωργας αναφέρθηκε στην ουσιαστική κατάργηση του Συντάγματος του 1952, μέσω του νόθου Δημοψηφίσματος του 1968 με το οποίο:
"ὁ ἑλληνικὸς λαὸς ἐξηναγκάσθη νὰ ἀπαλλοτριώση τὰ βασικὰ ἀνθρώπινα δικαιώματά του. [...] Τὰ βασικὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα, κύριοι στρατοδίκαι, εἶναι ἀναπαλλοτρίωτα. Πᾶσα δὲ πρᾶξις ἡ ὁποία ὑποχρεώνει τὸν λαὸν νὰ ἀπαλλοτριώσῃ ὁ ἴδιος τὰ δικαιώματά του ἀποτελεῖ παράβασιν καὶ αὐτοῦ ἀκόμη τοῦ φυσικοῦ δικαίου.
Για να καταλήξει:
"Εἰς τὴν χώραν μας σήμερον δὲν ἐφαρμόζεται κανένα σύνταγμα. Οὔτε καὶ ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἔλαβε τὴν δικτατορικὴν πλειοψηφίαν τοῦ 92%. Ἡ Ἑλλὰς ἀποτελεῖ σήμερον πολιτειακῶς ἀσύντακτον χώραν".
Περί οικονομικής δράσης της Χούντας
Ως επιστήμων οικονομολόγος ο Σάκης Καράγιωργας δεν δίστασε να αναφερθεί στον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής αγοράς κατά την διακυβέρνηση της Χούντας[7]. Μάλιστα, κατέβαλε προσπάθεια προκειμένου να αποδομήσει την θεωρία του "οικονομικού θαύματος" της Χούντας τονίζοντας πώς:
"Ὁ μέσος ἐτήσιος ρυθμὸς ἀναπτύξεως κατὰ τὴν πρὸ τοῦ 1967 δεκαετίαν [...] προσήγγιζεν τὸ 7%. Τὸ 1967 καὶ 1968 ὁ ἐτήσιος ρυθμὸς ἀναπτύξεως ἐμειώθη εἰς 4% περίπου. Ἡ κυβέρνησις κατέφυγεν εἰς τὴν ἐφαρμογὴν τῆς ἀνορθόδοξου μεθόδου τοῦ ἀλογίστου πληθωρισμοῦ, ὁ ὁποῖος [...] ἐξεδηλώθη κατ’ ἐξοχὴν εἰς σοβαρὰ ἀνοίγματα τοῦ ἰσοζυγίου πληρωμῶν.
Δεν δίστασε να κατακρίνει την Χούντα για αυτά που θεωρούσε «οικονομικά ανορθόδοξα μέτρα», όπως την χρήση συναλλαγματικών αποθεμάτων προκειμένου να καλυφθούν τα εμπορικά ελλείμματα και την σύναψη «μυστικών» δανείων με επαχθείς όρους:
Πρῶτον, […] ὡς οἰκονομολόγος, κύριοι στρατοδίκαι, γνωρίζω ὅτι κατὰ τὴν τριετίαν 1967-1969 ἡ κυβέρνησις διέθεσεν ὁλόκληρον σχεδὸν τὸ ἀνεπίσημον συναλλαγματικὸν ἀπόθεμα ἐξ 120 ἑκατομμυρίων δολαρίων περίπου πρὸς κάλυψιν τῶν σοβαρῶν ἐλλειμμάτων τοῦ ἰσοζυγίου πληρωμῶν.
Δεύτερον, προσέφυγε εἰς τὴν σύναψιν βραχυπροθέσμων δανείων μὲ λίαν ἐπαχθεῖς ὅρους, ὡς πληροφορούμεθα ἀπὸ ξένας ἐφημερίδας, δεδομένου ὅτι ἡ κυβέρνησις δὲν ἀνακοινώνει τοὺς ὅρους δανεισμοῦ.
Κατά τον Καράγιωργα, το αποτέλεσμα των πρακτικών αυτών υπήρξε η αύξηση του ελληνικού χρέους, ενώ θεωρούσε την Χούντα υπεύθυνη για την οικονομική αφαίμαξη της Ελλάδας, η οποία θα καθίστατο εμφανής στο μέλλον[7]:
«Οὕτω, ἐντὸς τῶν πρώτων δύο ἐτῶν ἀπὸ τοῦ κινήματος τὸ ἐξωτερικὸν δημόσιον χρέος ηὐξήθη κατὰ 65% περίπου. Ἡ κυβέρνησις διὰ νὰ ἐπιτύχη οἰκονομικὴ ἀνάπτυξιν ὑπερχρεώνει τὸν ἑλληνικὸν λαὸν εἰς τοὺς ξένους. Εἰς τὴν οὐσίαν οἱ Ἕλληνες τῆς σήμερον τρώγουν τὸ ψωμὶ τῆς αὔριον.»
Περί των πρακτικών της Χούντας
Ο Καράγιωργας αναφέρθηκε στην διεθνή κατακραυγή που έχει δεχτεί η Ελλάδα από πλήθος οργανισμών όσον αφορά τις πρακτικές της Χούντας για την φίμωση αντίπαλων φωνών[7]. Μάλιστα, προέβη σε μια αναλογία της Χούντας με το γνωστό βιβλίο "1984" του Τζ. Όργουελ, το οποίο:
"περιγράφει μίαν χώραν εἰς τὴν ὁποίαν ἔχει ἐπιβληθῆ δικτατορία. […] Χρησιμοποιοῦνται διὰ νὰ κρατεῖται ἡ δικτατορικὴ κυβέρνησις εἰς τὴν ἐξουσίαν [...] λογοκρισία, ἐλέγχος διανοήσεως, ἀστυνόμευσις τῶν πολιτῶν, τὰ βασανιστήρια ὡς ἀνακριτικὴ μέθοδος κ.λπ."
Για να καταλήξει πως:
"Ἐὰν ἐδιάβαζα τὸ βιβλίον τοῦτο πρὸ τοῦ 1967 θὰ ἐτρόμαζα. Διαβάζοντάς το σήμερα δὲν μοῦ προκάλεσε μεγάλην ἐντύπωσιν."
Χρέος για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας
Ο Σάκης Καράγιωργας προς το τέλος της απολογίας επικαλέστηκε το χρέος που είχε να συμμετάσχει στον αντιστασιακό αγώνα εναντίον της Χούντας[7]. Η συμμετοχή του στην Δημοκρατική Άμυνα ήταν αναγκαία απέναντι στην ίδια την ιστορία:
«ὡς ἄνθρωπος ἀπέναντι τῆς ἱστορίας [...] ὅλων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι ἠγωνίσθησαν [...] διὰ νὰ κληροδοτήσουν εἰς ἡμᾶς τὴν ἐλευθερίαν καὶ τὴν δημοκρατίαν.»
Επίσης, ο Καράγιωργας θεωρούσε πως η αντίσταση στο στρατιωτικό καθεστώς και η υπεράσπιση της δημοκρατίας ήταν υποχρέωσή του έναντι των φοιτητών του:
«ὡς καθηγητὴς ἀπέναντι εἰς τοὺς φοιτητάς μου. […] Τοὺς εἶχα γαλουχήσει μὲ τὴν ἰδέαν ὅτι ὀρθαὶ ἀποφάσεις ἐπὶ τῶν μεγάλων προβλημάτων τῆς χώρας λαμβάνονται μόνον μὲ τὴν δημοκρατικὴν διαδικασίαν ἐπιλογῆς, θὰ ἤμουν ἀσυνεπὴς […] ἐὰν διὰ τοῦ ἀγῶνος μου δὲν ἐδικαίωνα τὰς ἰδέας μου περὶ ἐλευθερίας καὶ δημοκρατίας ἀπέναντι τῶν φοιτητῶν μου.
Ολοκλήρωσε την απολογία του αναφερόμενος στον ελληνικό λαό, στον οποίο θεωρούσε πως όφειλε το μεγαλύτερο χρέος καθώς:
«Αὐτὸς ὁ λαὸς […] μὲ ἔσπουδασεν εἰς τὰ ἑλληνικὰ πανεπιστήμια, μὲ ἔστειλεν μὲ ὑποτροφίαν δι’ ἀνωτέρας σπουδὰς εἰς τὸ ἐξωτερικόν, μὲ ἔκανεν καθηγητὴν ἀνωτάτης σχολῆς καὶ ἀνώτατον κρατικὸν λειτουργόν.»
[…] Εἶχα ὑποχρέωσιν, ἑπομένως, κύριοι στρατοδίκαι, νὰ ἐξοφλήσω αὐτὸ τὸ μεγάλο χρέος μου, ἀκόμη καὶ ἐὰν παρίστατο ἀνάγκη νὰ δώσω καὶ τὴν ζωήν μου.»
Καταδίκη
Η ανάδειξη όλων αυτών των ζητημάτων από τον Σάκη Καράγιωργα έκανε τον επίτροπο του στρατοδικείου να ζητήσει την επιβολή θανατικής ποινής για τον Καράγιωργα[8]. Ωστόσο, η προβολή που είχε λάβει η δική έφερε το στρατοδικείο αντιμέτωπο με την πανελλήνια και διεθνή κατακραυγή. Τελικώς, αποφασίστηκε η καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη και 18 χρόνια φυλάκιση με βάση το Νόμο 509 για «ανατροπή του καθεστώτος».
Μετά την καταδίκη του ο Καράγιωργας κρατήθηκε διαδοχικά στις φυλακές Αβέρωφ, Καλαμίου Χανίων (Ιτζεδίν), Αλικαρνασσού και Κορυδαλλού, όπου και παρέμεινε έως τον Αύγουστο του 1973. Απελευθερώθηκε με τη χορήγηση αμνηστίας, μαζί με την πλειονότητα των αντιστασιακών κρατουμένων[9].
Πτώση χούντας
Μετά την πτώση της δικτατορίας επιστρέφει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και παράλληλα συμμετέχει στην ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1974. Σύντομα και λόγω διαφωνιών θα διαγραφεί μαζί και με άλλα στελέχη από το ΠΑΣΟΚ χωρίς όμως να πάψει να συμμετέχει και να παρεμβαίνει στην καθημερινή πολιτική, δίνοντας μεγάλη έμφαση στην εκπαιδευτική, ερευνητική και θεσμική παρέμβαση στο χώρο της ανώτατης παιδείας[10].Το 1975 θα πρωταγωνιστήσει στην ίδρυση του πολιτικού σχηματισμού Σοσιαλιστική Πορεία μαζί με τον Νίκο Κωνσταντόπουλο, δεν κατάφερε όμως να εκλεγεί βουλευτής. Ενθαρρύνει διεπιστημονικές έρευνες και αφιερώνει μεγάλο μέρος της ενεργητικότητάς του στο θέμα της αναβάθμισης της ανώτατης παιδείας γενικότερα και της Παντείου σε σύγχρονο πανεπιστήμιο κοινωνικών επιστημών ειδικότερα. Ανώτατη τιμή υπήρξε η εκλογή του σε πρύτανη του ιδίου ιδρύματος.
Απεβίωσε στις 17 Αυγούστου 1985 μετά από μετεμφραγματική επιπλοκή. Ο δήμος Πύργου τον τίμησε ως γνήσιο τέκνο του δίνοντας το όνομα του στη Κεντρική Πλατεία της πόλης (Επαρχείο).
Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα
Το Ίδρυμα Σάκη Kαράγιωργα ιδρύθηκε το 1989 με Προεδρικό Διάταγμα της 8 Ιουνίου 1989 προς τιμήν του εκλιπόντος το 1985 καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου Σάκη Kαράγιωργα.
Σκοπός του Ιδρύματος είναι η διεπιστημονική έρευνα θεμάτων που αφορούν στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική διάσταση του κράτους στους σύγχρονους κοινωνικούς σχηματισμούς που αποτέλεσαν αντικείμενο της επιστημονικής αναζήτησης και της διδασκαλίας του Σάκη Kαράγιωργα. Ειδικότεροι στόχοι είναι η έρευνα της συγκρότησης των κρατικών λειτουργιών, του ρόλου του πολίτη στη σύγχρονη κοινωνία, των εξουσιαστικών δομών της κοινωνίας και της σχέσης τους με το κράτος, η ανάλυση των διαφόρων τρόπων άσκησης κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής με έμφαση στη δημοσιονομική πολιτική, καθώς και ο προσδιορισμός των επιδράσεών τους στη διανομή του εισοδήματος και του πλούτου[1].
Παραπομπές
Πηγές
Βιβλιογραφία
Εξωτερικοί σύνδέσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.