Σενέκας ο Νεότερος

Ο Λεύκιος Ανναίος Σενέκας (Lucius Anneus Seneca, 4 π.Χ. - 65), γνωστός ως Σενέκας ο Νεότερος ή απλώς Σενέκας, Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας, δραματουργός και στωικός φιλόσοφος, ήταν γιος του Σενέκα του Πρεσβύτερου, διδάσκαλος του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Νέρωνα, στωικός φιλόσοφος, τραγωδός και ευνοούμενος της Αυλής. Καταγόταν από την Κόρδοβα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ισπανίας.

Λεύκιος Ανναίος Σενέκας ο Νεότερος
Όνομα	Λεύκιος Ανναίος Σενέκας ο Νεότερος
Γέννηση	4 π.Χ. Κόρδοβα, Ισπανία
Θάνατος	65 μ.Χ. Ρώμη
Επάγγελμα/ ιδιότητες	θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος[1][2], αφοριστής, κυβερνητικός υπάλληλος, πολιτικός και συγγραφέας[1][3]
Εθνικότητα	Ρωμαίος
Περίοδος	Αρχαία φιλοσοφία
Είδη	Δυτική φιλοσοφία
Λογοτεχνικό κίνημα	Στωικισμός
Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα
δεδομένα (π • σ • ε )

Μαρμάρινη προτομή του Σενέκα, γλυπτό ανώνυμου καλλιτέχνη του 17ου αιώνα, Μουσείο ντελ Πράδο στη Μαδρίτη.

Σύνοψη

Ο Σενέκας έφυγε νεαρός από τη γενέτειρά του και ταξίδεψε στη Ρώμη και τη ρωμαϊκή Αίγυπτο. Κατά τις περιπλανήσεις του αυτές διδάχθηκε ρητορική και μυήθηκε στη στωική φιλοσοφία. Τελικά εγκαθίσταται στη Ρώμη, αρχίζει να δικηγορεί και, παρά την κακή του υγεία, να ανελίσσεται σε κρατικά αξιώματα. Το 41 μ.Χ. εξορίζεται για οκτώ χρόνια στην Κορσική όταν η Βαλέρια Μεσσαλίνα, τρίτη σύζυγος του Αυτοκράτορα Κλαύδιου, φιλόδοξη, νυμφομανής και με μεγάλη επιρροή, τον κατηγορεί για μοιχεία.

Βίος

«Όταν κάποιος δεν ξέρει σε ποιο λιμάνι κατευθύνεται, κανένας άνεμος δεν είναι ούριος».

— Σενέκας

Αφότου επιστρέφει από την Κορσική ο Σενέκας συμμετέχει στη δημόσια διοίκηση και, με παρακίνηση της μητέρας του Νέρωνα, γίνεται διδάσκαλος του μέλλοντα Αυτοκράτορα. Όταν ο τελευταίος ανεβαίνει στον θρόνο ο Σενέκας, για μία πενταετία, επηρεάζει ενεργά τη διακυβέρνησή του με θετικά αποτελέσματα. Ωστόσο τελικώς ο Νέρων επιβάλλει ένα τυραννικό καθεστώς κρατικής τρομοκρατίας και αποκόπτει τις γέφυρες επικοινωνίας με τον Σενέκα. Ο τελευταίος αποσύρεται σε θεωρητικούς φιλοσοφικούς στοχασμούς και το 65 κατηγορείται για συμμετοχή σε αποτυχημένη συνωμοσία κατά του Αυτοκράτορα· αμέσως διατάσσεται να αυτοκτονήσει κόβοντας τις φλέβες του.

Ο Σενέκας επικάλυψε τον στωικισμό με ένα πέπλο ουμανισμού, που συνοψίζεται στη φράση του «ο άνθρωπος είναι ιερός για τον άνθρωπο», και υπηρέτησε το στωικό ιδανικό του σοφού που μεριμνά για την κοινωνία από θέση ευθύνης. Για τον Σενέκα χρέος των πλουσίων και των αρχόντων ήταν η βοήθεια προς τους κοινωνικά αδύναμους. Στα δράματα που έγραψε (π.χ. Φαίδρα, Οιδίπους,^[4] Μήδεια ― ελλην. μετάφρ. T. Ρούσος, "Κείμενα", Θυέστης, Αγαμέμνων κλπ.), βασισμένα σε ελληνικούς μύθους και κλασικές αττικές τραγωδίες, επηρεάστηκε από τον Ευριπίδη, τον Βιργίλιο και τον Οβίδιο. Στην κατηγορία των θεατρικών έργων ανήκει και η κωμωδία, σάτιρα Αποκολοκύνθωσις.

Επιδράσεις

Ο θάνατος του Σενέκα, ελαιογραφία του Ζακ-Λουί Νταβίντ, Μουσείο Πετί Παλαί στο Παρίσι.

Ακόμα και στους χριστιανούς έγινε συμπαθής για την ηθική διδασκαλία του και για το τέλος του ως «μάρτυρα» της φιλοσοφίας και από αυτή τη συμπάθεια προέκυψε η ψευδεπίγραφη αλληλογραφία του με τον Απόστολο Παύλο,η οποία βρήκε αναγνώστες στο χριστιανικό κόσμο. Το 1475 έγινε στη Νεάπολη η πρώτη έντυπη έκδοση των ηθικών συγγραμμάτων του και το 1484 η πρώτη έκδοση των τραγωδιών του στη Φερράρα. Αργότερα το 1529 τα έργα του εκδόθηκαν στη Βασιλεία από τον Έρασμο. Αξιοσημείωτο είναι το ότι οι δημιουργοί του κλασικού θεάτρου στη Γαλλία (Πιέρ Κορνέιγ, Ρακίνας) κ.ά. επεξεργάστηκαν τις τραγωδίες του Σενέκα και όχι τα ελληνικά πρότυπά τους.^[5]

Φιλοσοφικά έργα και διάλογοι

Εκτός από το ρητορικό έργο του, στο οποίο οφείλει την πρώιμη φήμη του ως πολιτικός, τα Φυσικά προβλήματα (Naturales quaestiones) σε επτά βιβλία και τις 124 επιστολές του ανέπτυξε πλούσια και πολυμερή συγγραφική δραστηριότητα. Τα έργα του Σενέκα διακρίνονται για τη δεοντολογία και την ηθική φιλοσοφία, όπως θέματα σχετικά με την ευγένεια, τη φιλανθρωπία, το σθένος, την ευτυχισμένη ζωή.

• Περί οργής (De ira)
• Περί επιείκειας (De clementia)
• Περί ευτυχισμένης ζωής (De beata vitae)
• Περί συντομίας της ζωής (De brevitate vitae). Διάλογος που απευθύνεται στον Παουλίνο, έναν υπάλληλο του δημοσίου (49) όπου γίνεται λόγος για την αξία του χρόνου και την ανάγκη να τον χρησιμοποιεί κανείς με σοφία και φειδώ για τη βελτίωση του εαυτού του, για φιλοσοφικές σκέψεις, για επικοινωνία με τους μεγάλους στοχαστές του παρελθόντος και όχι για πολυτελή βίο και ανήθικες απολαύσεις.^[6]
• Περί απραξίας (De otio)
• Περί πνευματικής γαλήνης^[7]
• Περί ευεργεσιών (De benificiis)
• Περί αξιωμάτων (De officiis)
• Περί προνοίας (De providentia)
• Προς την Ελβία (Ad Helviam) που απευθύνεται στη μητέρα του για να την παρηγορήσει για την εξορία του γιου της (του ίδιου δηλαδή) και δείχνει δύναμη και αξιοπρέπεια κ.α.